«Ο βιβλιoπώλης του Σελινούντα» του Roberto Vecchioni

«Ο βιβλιoπώλης του Σελινούντα» του Roberto Vecchioni

σε μετάφραση Δημ. Παπαδημητρίου

«…..Το παραμύθι κρύβεται στο καθημερινό μας βάσανο, στην αδυναμία μας να φέρουμε τα λόγια μας σε αντιστοιχία με αυτό που αισθανόμαστε. Ο Σελινούντας είναι η λέξη, είναι αυτός ο ιερός μύθος που μας κρατάει συντροφιά από τότε που του αφιερώσαμε τον αχό του κύματος, το θρόϊσμα των φύλλων και το γρύλισμα των ζώων, ανακαλύπτοντας έντρομοι ότι χωρίς τον ήχο του, χωρίς έναν οποιονδήποτε ήχο, ο κόσμος δεν θα είχε γεννηθεί ποτέ, ο άνθρωπος δεν θα είχε αντρωθεί. Ο Σελινούντας είναι ο κόσμος, είναι μία τάξη που την ορίζουν κινήσεις γλυκές και ήρεμες, μια αρχέγονη λιτότητα που αδυνατεί να αναμετρηθεί με την γενική παγκόσμια τρέλα. Ο Σελινούντας είναι μια σκηνή στην έρημο όπου είσαι ή βοσκός ή καμήλα. Δεν είναι το παλάτι της Βαβυλώνας ούτε η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Μόνον από μία τέτοια σκηνή μπορεί να προέλθει κάτι που να φέρνει την αλήθεια γιατί ο Σελινούντας δεν είναι φιλοσοφική αλληγορία, ούτε εικονική, πόσο μάλλον ταξική. Είναι η ιστορία καθαυτή».

Ξεκινώντας ο Roberto Vecchioni ένα παραμύθι των λέξεων μας ξεδιπλώνει μέσα από το μύθο όλη την βαρύτητα της επικοινωνίας, τη σημασία της έκφρασης, την θεμελιώδη ουσία της αλληλοεπίδρασης μέσα από το λόγο αλλά και την αντίπερα όχθη, αυτήν της κενότητας ενός κόσμου χωρίς γνώση, χωρίς αφήγηση και φαντασία, χωρίς απεικόνιση συναισθημάτων και ουσιαστικά, χωρίς καταγραφή παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Η διαφορετικότητα, μια λέξη που στις μέρες μας έχει υπερ-χρεωθεί και υπερ-χρησιμοποιηθεί στα όρια της κακοποιητικής βαναυσότητας παίρνει την σωστή της υπόσταση και βοηθά τον μίτο να μας οδηγήσει στα ιδιαίτερα μονοπάτια του συγγραφέα.

Σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Σικελίας, όπου οι κάτοικοι, ως να ήταν πραγματικοί φιλισταίοι (*) και να είχαν στο σπίτι τους, στις φιλισταϊκές κατοικίες τους έρημους βωμούς μπροστά στις θεότητες της πρόσκαιρης ικανοποίησης, της εφήμερης επιβεβαίωσης και της αυτόκλητης ηθικής με χρεωκοπημένα ιδανικά δεν καλοβλέπουν τον δύσμορφο ξένο, χαμηλών τόνων και ήπιων συνηθειών – σε αντίθεση με τη Σικελιανή νοοτροπία, ο οποίος νοικιάζει στο κέντρο του Σελινούντα το παλιό ραφείο και το μετατρέπει σε βιβλιοπωλείο στο οποίο δεν πουλά αλλά διαβάζει σε τρίτους τα βιβλία που συσσωρεύονται στα ράφια του. Ως άλλος Δον-Κιχώτης με αλτρουϊστικό όραμα και ευγενική ψυχή, έχοντας ως ξεχαρβαλωμένη πανοπλία το γκριζόμαυρο ριγέ σακάκι του και ως όχημα την επικοινωνία μέσω των βιβλίων αντί να προκαλέσει την συμπάθεια και τον σεβασμό σκοντάφτει επάνω στην σκληρή και αμείλικτη πραγματικότητα των στεγανών της κλειστής κοινωνίας.

Αν και η πρόσκληση ήταν για όλο το χωριό, ωστόσο μοναδικός ακροατής των αναγνώσεων αυτών είναι αποκλειστικά ένας πιτσιρίκος, ο Νικολίνο όπου σε συνεργία με το εφευρέτη θείο του, στήνει μία τελετουργική καθημερινότητα και το σκάει κάθε βράδυ από το σπίτι του για να συμμετέχει σε αυτή βακχική συνεδρία λέξεων, προτάσεων, ιδεών με αποσπάσματα συγγραφέων όπως ο Φ. Πεσσόα, ο Σοφοκλής, ο Λ.Τολστόϊ, η Σαπφώ, ο Σαίξπηρ, ο Δάντης, ο Α. Ρεμπώ, ο Μ. Προυστ, ο Χ. Λ. Μπόρχες, ο Φ. Ντοστογιέφσκυ.

«…Ο βιβλιοπώλης διάβαζε τις λέξεις χωρίς να τις επιβάλλει στην ακοή, καθώς δεν γεννιούνται, τουλάχιστον σ’ αυτόν τον συγγραφέα, για να ευνοήσουν, να συναρπάσουν, να υποστηρίξουν ή να μανουβράρουν κατά βούληση τα συναισθήματα του κοινού, εγκλωβίζοντάς τα στην ειρκτή της μίας και μοναδικής αίσθησης. Ο βιβλιοπώλης ξανάδινε στις λέξεις το νόημά τους. Το ανάγνωσμα, όπως έβγαινε απ’ τα χείλη του έδινε το πρόσταγμα στην ψυχή. Σκίρτημα, έπειτα οπισθοχώρηση και μετά σταμάτημα. Σκίρτημα, κράτημα και πάλι από την αρχή. Δεν ήταν μια παραχώρηση στον αισθησιασμό, δεν έβγαινε ούτε δάκρυ, ούτε κραυγή περιττή. Δεν προκαλούσε γέλιο, δεν άφηνε έστω ένα υπονοούμενο, καμία οσμή οργής, κομπασμού ή τρυφερότητας. Η ανάγνωση συμβάδιζε με τον χρόνο που διαρκούσε η κάθε λέξη στην καρδιά, με βήμα στρωτό και ήρεμο, γιατί η καρδιά έχει τα δικά της σχέδια και αν μπορούσε θα τα φανέρωνε από μόνη της, ανεβοκατεβαίνοντας μεθοδικά από το ένα στο άλλο, αποστρεφόμενη τη φασαρία, τις κραυγές και τη συγκινησιακή φτήνια…»

Ο νεαρός αφηγητής περιδινίζεται σε αυτόν τον νέο κόσμο που άνοιξε μπροστά του και προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της αίσθησης του ανήκειν στην κοινωνία στην οποία μεγαλώνει και των νέων οριζόντων στους οποίους ως νέος άλτης, προσπαθεί να εκτοξευθεί, «σε μια καινούργια ευτυχία». Από την άλλη, ήρωας είναι ο αντιήρωας της ιστορίας που με τις διαφορετικές συνήθειες του πυροδοτεί την θρυαλλίδα ενός πολυπλόκαμου φόβου στους κατοίκους και η ειμαρμένη είναι μονόδρομος. Για τυχαία συμβάντα (ένα άγαλμα από το 1600 που έσπασε και ένα κοριτσάκι που εξαφανίστηκε), η κλειστή κοινωνία του Σελινούντα, η οποία τρέφεται από χιμαιρικό τρόμο, συνεπικουρούμενο από δεισιδαιμονία, αυτόκλητα τον στιγματίζει ως τον μοναδικό αίτιο. Καταδικάζεται σε θάνατο θα έλεγε κανείς περισσότερο διότι δεν συμμορφώνεται σε αυτά που η κοινωνία περιμένει από εκείνον και πολύ λιγότερο γι’ αυτά τα διαφορετικά που συμβαίνουν και που ουδέποτε υπήρξε ένοχος.

Το σπίτι και το βιβλιοπωλείο γίνεται παρανάλωμα του πυρός, ο βιβλιοπώλης θα χαθεί και τα βιβλία με ό,τι αντιπροσωπεύουν, έχοντας υπερφυσικές δυνάμεις θα υπερυψωθούν, δημιουργώντας έναν ιδεοστρόβιλο και θα ακολουθήσουν το ρεύμα της θάλασσας παρασύροντας μαζί τους και την επικοινωνία, τις λέξεις, την έκφραση των συναισθημάτων, αφήνοντας την κοινωνία κενή, άδεια, χωρίς διαλόγους και συνεννοήσεις, χωρίς εξωτερίκευση συναισθημάτων παρά μόνον με χειρονομίες μίμησης και ακρωτηριασμένη συναναστροφή.

Μόνος επιζών στην αρένα της έκφρασης, του φανερώματος συναισθημάτων και ιδεών, της δημιουργίας νοημάτων ο μόνος ακροατής – αυτός που ήρθε σε επαφή με τον Λόγο, την Σκέψη, την Έκφραση – και όχι μόνον.

«..Η λέξη δεν είναι ένα αντικείμενο τυχαίο, δεν είναι εμπορεύσιμο αγαθό ή κάποια συμφωνία που φέρνουμε στα μέτρα μας. Είναι εντέλει η ιστορία η ίδια. Η ευφυϊα που προσαρμόζεται και επινοεί. Είναι το συναίσθημα που δίνει τον τόνο, τον ρυθμό, τη χάρη και την ένταση. Είναι η μορφή και το πρόσωπο της βουβής κατάστασης της καρδιάς.

……. Η λέξη έχει λειτουργία υπενθυμητική. Επαναφέρει στη μνήμη μας το πώς ήμασταν, γιατί υπάρχουμε και πώς θα καταλήξουμε. Μας τα υπενθυμίζει μέσω της εσωτερικής ύπαρξής της και μέσω της μνήμης, που καταφέρνει να επιβάλλεται και στα νέα της χρώματα και στις παλιές της σημασίες. Γιατί αν τον υλικό κόσμο τον έπλασε ο Θεός, οι λέξεις είναι αυτό που ξαναέπλασε ο άνθρωπος : αυτό που ονομάζουμε ζωή!»

Ο Roberto Vecchioni, με όχημα τον λόγο, με όπλα την εικονοπλαστική αφήγηση, την παρεμβολή κειμένων, ενίοτε το σαρκασμό μας οδηγεί σε έναν υποδόριο αλλά ξεκάθαρο προβληματισμό για το ποιοτικό υπόβαθρο της επικοινωνίας των ημερών μας, την επικοινωνιακή δυναμική που δυναμιτίζουμε ολοένα και περισσότερο και στο τέλος, το εύρος του μεταξύ μας συμφωνημένου κώδικα έκφρασης μνημών και αισθημάτων που αργοσβήνει ασθμαίνων. Η αξιόλογη μετάφραση του κου. Δημ. Παπαδημητρίου συνδράμει στην αναγνωστική απόλαυση του βιβλίου.

«.. Οι λέξεις είναι αντικείμενα. Εμείς διαστρεβλώσαμε το νόημα τους μέσα στο χρόνο ή μάλλον τις αποδυναμώσαμε και σιγά – σιγά τις καταντήσαμε σε κάτι διαφορετικό από τη φύση τους. Κυρίως όμως τις παρατήσαμε και τις παρατηρούμε πια ακίνητες, σαν αστέρια άχρηστα, φυτεμένα στον ουρανό. Ποιάν ανάγκη έχουμε πλέον τ’αστέρια όταν μας αρκεί μια πινακίδα νέον για να δούμε ό,τι πρέπει να δούμε;;»

Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου
Μάρτιος 2024

(* φιλισταίος : χαρακτηρισμός για άτομο στενών αντιλήψεων, με μικρόψυχη, εγωιστική και υποκριτική συμπεριφορά / Η ονομασία χρησιμοποιείται επίσης (ως επίθετο) για να περιγράψει το άτομο το οποίο είναι αδιάφορο ή εχθρικό προς την πνευματική καλλιέργεια και τις τέχνες. Συνώνυμα της λέξης “φιλισταίος” είναι βάρβαρος και άξεστος)

«Ο βιβλιoπώλης του Σελινούντα»
Roberto Vecchioni
Μετάφραση Δημ. Παπαδημητρίου
Ξενόγλωσσος τίτλος IL LIBRAIO DI SELINUNTE
ISBN 13 9789605862459
Εκδότης ΚΡΙΤΙΚΗ
Χρονολογία Έκδοσης Μάρτιος 2019
Αριθμός σελίδων 128
Διαστάσεις 21×13

Βιβλία