Τον Οκτώβριο εγκαινιάστηκε στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ η έκθεση με τίτλο «Σικελιώτης – Τάσσος. Μια φιλία με κοινές ρίζες». Η έκθεση αποτελεί συνδιοργάνωση του Τελλογλείου Ιδρύματος με την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και το Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός. Παρουσιάζεται στο πλαίσιο των 59ων Δημητρίων και τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, η οποία παραβρέθηκε στα εγκαίνια, τιμώντας με την παρουσία της τόσο το Τελλόγλειο Ίδρυμα, όσο και τη μνήμη των τιμώμενων προσώπων, των δύο σπουδαίων Ελλήνων καλλιτεχνών Σικελιώτη και Τάσσου.
Στόχος της έκθεσης είναι η ανάδειξη των κοινών σημείων της καλλιτεχνικής τους πορείας. Μέσα από τα έργα διαφαίνονται οι παράλληλες αναζητήσεις, οι κοινοί εικαστικοί αλλά και κοινωνικοί, ιστορικοί, πολιτικοί προβληματισμοί των δύο καλλιτεχνών, που συμπορεύτηκαν στην Ελλάδα του μεσοπολέμου, της κατοχής, του εμφυλίου, της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης. Η συνάντηση και η φιλία τους αποτελεί ένα καλλιτεχνικό συμβάν αμοιβαίας έμπνευσης και εικαστικής βούλησης.
Η έκθεση «Σικελιώτης – Τάσσος. Μια φιλία μεκοινές ρίζες» αποτελεί μια εξαιρετική προσπάθεια αναδρομής στο έργο των δύο εικαστικών, στην ιστορική μνήμη του σύγχρονου Έλληνα αλλά και στην πορεία της νεοελληνικής τέχνης κατά τον 20ό αιώνα. Μέσα από την παρουσίαση και αντιπαραβολή του έργου τους, δίνεται στον επισκέπτη η δυνατότητα να περιηγηθεί σε δύο παράλληλες εικαστικές αναδιατυπώσεις των γεγονότων που διαμόρφωσαν τη συλλογική συνείδηση του νέου ελληνισμού. Επιπλέον, ο κάθε καλλιτέχνης ξεχωριστά, αλλά και οι δύο μαζί ως φίλοι και συνοδοιπόροι, προβάλλουν, μέσα από τις μορφοπλαστικές τους επιλογές και το ιδιαίτερο ύφος των έργων, τους εικαστικούς προβληματισμούς που αφήνει ανοιχτούς η γενιά του ‘30. Ο διάλογος των χαρακτικών και ζωγραφικών έργων των Τάσσου και Σικελιώτη, όπως παρουσιάζεται στην έκθεση του Τελλογλείου Ιδρύματος, καταφέρνει να εκφράσει άρτια τα κοινά ιδανικά, τις εμπειρίες και τις καλλιτεχνικές ζυμώσεις του έργου τους, αναδεικνύοντας μεταξύ άλλων τη συνεισφορά τους στη διαμόρφωση της εικαστικής γλώσσας του νέου ελληνισμού.
Βιογραφία και ιστορικό πλαίσιο
Η χρονική περίοδος κατά την οποία οι Τάσσος και Σικελιώτης δραστηριοποιούνται καλλιτεχνικά, αποτελεί μια εποχή γεμάτη κοινωνικές αναταραχές και πολιτικές συγκρούσεις. Γεννημένοι με διαφορά τριών ετών (Τάσσος-1914, Σικελιώτης-1917), έζησαν και εργάστηκαν κατά τη διάρκεια της κατοχής, του εμφυλίου πολέμου και των μετεμφυλιακών δεκαετιών. Η ένταξή τους στο ΕΑΜ καλλιτεχνών, η συμμετοχή τους σε πολιτικές και καλλιτεχνικές ομάδες, όπως η «Στάθμη», καθώς και η εικαστική συνεισφορά τους στον αντιστασιακό αγώνα αποτελούν μερικά από τα θέματα που εξετάζει η εικαστική αναδρομή του Τελλογλείου Ιδρύματος.
Ο Τάσσος, ζώντας στην Αθήνα ήδη από το 1919, και ο Σικελιώτης, ερχόμενος ως πρόσφυγας από τη Σμύρνη στην Καισαριανή το 1922, έχουν τα δικά τους προσωπικά βιώματα από τις κοινωνικοπολιτικές αναταραχές της εποχής. Ο πρώτος υποδέχεται τους πρόσφυγες στην απροετοίμαστη και εμφανώς αφιλόξενη γειτονιά του Νέου Κόσμου. Ο δεύτερος έρχεται ο ίδιος ως πρόσφυγας σε μια Ελλάδα που μοιάζει να καταρρέει. Φοιτούν σχεδόν παράλληλα στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ξεκινούν την καλλιτεχνική τους πορεία, γνωρίζονται και αναπτύσσουν μια βαθιά φιλία, που θα τους συνοδεύει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Στο εξής θα συναντηθούν επανειλημμένως σε εκθεσιακούς χώρους, όπου θα παρουσιάσουν το έργο τους είτε μεμονωμένα σε προσωπικές αναδρομικές εκθέσεις είτε από κοινού σε ομαδικές διοργανώσεις.
Στο πλαίσιο των δεδομένων ιστορικών συνθηκών, αμφότεροι οι καλλιτέχνες έχουν συχνά χαρακτηριστεί ως «στρατευμένοι». Μάλιστα, όπως αναφέρεται στον κατάλογο της έκθεσης, ο ίδιος ο Τάσσος χαρακτήρισε με τον τρόπο αυτό τον εαυτό του προτού ακόμη ανακύψει ο όρος. Η αφιέρωση της τέχνης τους στον αγώνα για την ελευθερία, το επαναστατικό και καταγγελτικό τους πνεύμα, η διαρκής κοινωνική τους αφύπνιση και η ευαισθησία που έδειξαν απέναντι στον λαϊκό άνθρωπο δίνουν στα έργα τους έντονη πνοή εικαστικού αγώνα. Επιστρατεύουν, λοιπόν, την τέχνη στον ουμανισμό που οι ίδιοι πρεσβεύουν, χωρίς, ωστόσο, να «στρατεύονται» και να γαλουχούνται καλλιτεχνικά.
Φεύγουν από τη ζωή σχεδόν ταυτόχρονα. Ο Σικελιώτης πεθαίνει το 1984, ενώ ο Τάσσος λίγους μήνες αργότερα το 1985.
Η δομή της έκθεσης
Ο τρόπος με τον οποίο είναι δομημένη η έκθεση δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία να εξετάσει τα έργα δημιουργώντας συσχετισμούς, παρακολουθώντας την κοινή ιδεολογία και τις εμπειρίες που διαμόρφωσαν την καλλιτεχνική ταυτότητα των δύο εικαστικών. Διακρίνεται, έτσι, με διαύγεια η αλληλεπίδρασή τους, καθώς και οι εικαστικές επιρροές που δέχτηκαν. Τα έργα των Τάσσου και Σικελιώτη εμφανίζονται ως εκφράσεις βαθιάς κοινωνικής συνείδησης και αφοσίωσης στις αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Παράλληλα χαρτογραφείται η πορεία του καθενός ξεχωριστά, αλλά και η συνύπαρξή τους στον εικαστικό χώρο της Ελλάδας του 20ού αιώνα.
Με αφετηρία την έντονη παρουσία των καλλιτεχνών στη Θεσσαλονίκη, η έκθεση διαρθρώνεται σε τέσσερις ενότητες.
• Το «επεισόδιο» Θεσσαλονίκης (1939-1983)
• Λαϊκές Μνήμες (Καραγκιόζης, μουσική, θέατρο, κινηματογράφος)
• Ανθρώπινες Μορφές (Γυμνά, ζευγάρια, οικογένειες, 1951-1983)
• Τα ξερά δέντρα θ’ ανθίσουν (1967-1985)
Το εικαστικό σύμπαν των Τάσσου και Σικελιώτη
Μορφολογικά οι δύο καλλιτέχνες δέχτηκαν έντονη επιρροή από τη λαϊκή τέχνη του πρόσφατου ελληνικού παρελθόντος, την πλούσια βυζαντινή κληρονομιά, το έργο των μεταβυζαντινών ζωγράφων και της γενιάς του ‘30. Μάλιστα, είχαν ταξιδέψει αμφότεροι στο Άγιον Όρος, ακολουθώντας το παράδειγμα προηγούμενων καλλιτεχνών (Κόντογλου, Παπαλουκάς, Δούκας κ.ά.). Έχοντας προσλάβει και οικειοποιηθεί τις βυζαντινές μορφές, κατάφεραν μέσα από την πρωτότυπη και αυθεντική ματιά τους να τις μετουσιώσουν, ερμηνεύοντας εκ νέου τις λιτές φόρμες και τα έντονα περιγράμματα. Απέδωσαν, έτσι, την ελληνικότητα αξιοποιώντας, όχι μόνο τις θεματικές που ανταποκρίνονταν στην τότε ελληνική κοινωνία, αλλά και τα εκφραστικά μέσα, το στυλ και τη μορφολογία των Ελλήνων καλλιτεχνών που είχαν προηγηθεί.
Η έκθεση του Τελλογλείου Ιδρύματος επιτυγχάνει να αναδείξει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της δουλειάς τους, παρουσιάζοντας έργα από πολλές επιμέρους περιόδους της καλλιτεχνικής τους πορείας, αναδεικνύοντας τόσο το ύφος όσο και τις τεχνικές που μεταχειρίστηκαν. Η συνοχή και η ειλικρινής συνέπεια της εικαστικής τους γλώσσας, η οργανική παρουσία του λαϊκού πολιτισμού και της ελληνικότητας, όπως οι ίδιοι την προσέλαβαν, προκαλούν συγκίνηση στον σύγχρονο αποδέκτη, ο οποίος συνδέεται εύκολα με την αναγνωρίσιμη εικαστική τους γραφή.
Οι δύο καλλιτέχνες εστιάζουν στον ουμανισμό και την ανθρώπινη συνθήκη. Οι πολυπρόσωπες συνθέσεις τους χαρακτηρίζονται από έντονη δραματικότητα και εκφραστική δεινότητα. Τα σώματα πλάθονται γραμμικά, πλούσια όμως από την ψυχική κίνηση των προσώπων.
Συμπερασματικά
Τα εγκαίνια της έκθεσης λίγες μέρες πριν από την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, καθώς και η παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας σε αυτή, την καθιστούν έναν εικαστικό φόρο τιμής στην ειρήνη, τη φιλία και την αλληλεγγύη. Το παράλληλο έργο των Τάσσου και Σικελιώτη καταφέρνει να υπερβεί τις προσωπικές τους ανησυχίες. Αναφέρεται σε καθολικές έννοιες και συμβάλλει στη διαμόρφωση του ύφους του νέου ελληνικού πολιτισμού του 20ού αιώνα.
Η έκθεση «Τάσσος – Σικελιώτης: Μια φιλία με κοινές ρίζες» αποτελεί μια εξαιρετική επιμελητική πρόταση, ενώ παράλληλα δίνει στο κοινό της Θεσσαλονίκης την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με το έργο δύο σπουδαίων Ελλήνων δημιουργών.
Επιμέλεια έκθεσης: Miguel Fernandez Belmont, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης
Διάρκεια έκθεσης: 27 Οκτωβρίου 2024 – 26 Ιανουαρίου 2025
Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή 9:00-14:00, Τετάρτη 9:00-14:00 & 17:00-21:00, Σάββατο και Κυριακή 10:00-18:00
Για περισσότερες πληροφορίες: www.teloglion.gr
Άννα Κάμπα
«Σικελιώτης – Τάσσος. Μια φιλία με κοινές ρίζες» | Τελλόγλειο
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
