Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Ιατρική

Υπάρχει μια μακρά ιστορία γιατρών-ποιητών, όπως ένας γίγαντας της ποίησης στα μέσα του 20ου αιώνα, ο Γουίλιαμ Κάρλος Ουίλιαμς, ο οποίος ήταν και παιδίατρος. Ωστόσο, λίγοι άνθρωποι φαίνεται να κατανοούν τη δύναμη του συνδυασμού των ανθρωπιστικών επιστημών και της ιατρικής. Ίσως η λογοτεχνία να προσδιορίζει το είδος του γιατρού που προσπαθείς να γίνεις: αυτός που δεν είναι μόνο συμπονετικός και καλός ακροατής, αλλά και ένθερμος υποστηρικτής της αλλαγής των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων που επηρεάζουν τη ζωή των ασθενών του. Η ιατρική μήπως είναι μια συμβολή επιστημονικής και λογοτεχνικής σκέψης;

Πάντως, η αφηγηματική ικανότητα έχει να κάνει με την ικανότητα να αναγνωρίζεις, να απορροφάς, να ερμηνεύεις και να ενεργείς στις ιστορίες και τα δεινά των άλλων. Οπότε, η αφηγηματική ικανότητα θα μπορούσε να εμπνεύσει ένα άτομο να ακολουθήσει μια σταδιοδρομία στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και ενδεχομένως να το κάνει καλύτερο κλινικό γιατρό˙ θα μπορούσε επιπλέον η αφηγηματική ικανότητα να βοηθήσει τους γιατρούς στο να κατανοήσουν τις ανισότητες στην υγεία. Ως εκ τούτου, το αναπτυσσόμενο πεδίο των κριτικών ανθρωπιστικών επιστημών υγείας θεωρεί ότι οι ιστορίες και η τέχνη μπορούν να βοηθήσουν τους κλινικούς γιατρούς να κατανοήσουν τις άνισες πραγματικότητες της ζωής διαφορετικών ανθρώπων και να κάνουν τις σχέσεις ιατρού-ασθενούς πιο θεραπευτικές.

Τα καθοριστικά χαρακτηριστικά αυτού του πεδίου είναι η συνεργασία μεταξύ επιστημονικών κλάδων, όπως μεταξύ ιατρικής και λογοτεχνίας, καθώς και η ευρεία κατανόηση της ιατρικής πέρα από την κλινική συνάντηση. Η κατανόηση όχι μόνο της ανθρώπινης βιολογίας αλλά και πεδίων όπως η ιστορία της ιατρικής, οι μελέτες queer και αναπηρίας, η κριτική θεωρία των φυλών και άλλες μορφές γνώσης μπορεί να ενημερώσει και να βελτιώσει την κλινική πρακτική. Για παράδειγμα, ένας κλινικός γιατρός ερευνώντας μέσω κοινωνικών επιστημών για τις εμπειρίες των ατόμων με αναπηρίες, αυτό θα μπορούσε να τον οδηγήσει στο να κάνει το ιατρείο της πιο προσιτό στους ασθενείς: μια ενέργεια που θα βελτιώσει την ισότητα στην υγειονομική περίθαλψη όσον αφορά τα άτομα με αναπηρίες.

Είναι γνωστό ότι οι φοιτητές ιατρικής κατακλύζονται από πληροφορίες για το ανθρώπινο σώμα κατά την εκπαίδευσή τους και μετά βίας έχουν χρόνο να μάθουν για τις μη ιατρικές πτυχές των εμπειριών των ασθενών˙ αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι η ασθένεια και η υγεία συμβαίνουν σε ποικίλα και ανόμοια κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά πλαίσια. Για παράδειγμα, ο διαβήτης είναι μια πολύ διαφορετική ασθένεια για έναν ασθενή που βιώνει έλλειψη στέγης και ρατσισμό σε σύγκριση με έναν πλούσιο ασθενή που δεν βιώνει ρατσισμό.

Η πρόσβαση ενός ασθενούς σε πόρους και οι αλληλεπιδράσεις του με το προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης επηρεάζουν την ικανότητά του να λάβει τη φροντίδα που χρειάζεται, καλύπτοντας τις βασικές του ανάγκες. Σπάνια αυτές οι αποχρώσεις συζητούνται σε διάλεξη ενδοκρινολογίας μιας ιατρικής σχολής για τον διαβήτη. Αλλά οι γιατροί οφείλουν να βρουν τρόπους να εξασκήσουν την ανθρωπιά τους – ίσως χρησιμοποιώντας τις ανθρωπιστικές επιστήμες – εάν θέλουν να είναι αποτελεσματικοί θεραπευτές.

Ενώ η ποίηση μπορεί να είναι εκφοβιστική ή ακατανόητη για πολλούς, αρκετά σύγχρονα ποιήματα παρέχουν προσιτές συναισθηματικές εμπειρίες. Π.χ., το ABC for Refugees, της Monica Sok, ζωγραφίζει δυναμικά το πορτρέτο ενός μικρού παιδιού που νιώθει παγιδευμένο ανάμεσα σε γλώσσες και πολιτισμούς, δηλαδή μια πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν πολλοί παιδιατρικοί ασθενείς. Στο Medical History, η Nicole Sealey μοιράζεται μια πολυεπίπεδη προοπτική ασθενών σχετικά με ένα μέρος της υγειονομικής περίθαλψης το οποίο έχει περιοριστεί σε μια σειρά από πλαίσια ελέγχων στην οθόνη ενός υπολογιστή. Ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, προσωπικά δοκίμια, ταινίες, παρέχουν γόνιμο έδαφος για βελτιωμένη κατανόηση της ανθρώπινης κατάστασης, καθώς και έμπνευση για τη δυνητικά μεταμορφωτική ικανότητα του ιατρού.

Οι δυνατότητες συνεργασίας λογοτεχνίας και ιατρικής είναι ορθάνοιχτες. Όλοι οι κλινικοί γιατροί έχουν ένα ρόλο στην αναγνώριση και την καταπολέμηση του τρόπου με τον οποίο ο καθένας έχει διαμορφωθεί από μια άνιση κοινωνία. Η ιστορία, το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, η ευφάνταστη προοπτική και οι στοχαστικές πρακτικές που προσφέρουν οι ανθρωπιστικές επιστήμες μπορεί να βελτιώσουν την πρακτική της ιατρικής. Μέσα από την κατανόηση των εμπειριών των άλλων και τον κριτικό προβληματισμό του καθενός, κάθε κλινικός ιατρός δύναται να πλησιάσει περισσότερο στο να γίνει ο θεραπευτής που σκοπεύει να γίνει. Άλλωστε, όπως λέει και ο Ιπποκράτης, “ουκ ένι ιατρικήν είδέναι, όστις μη οίδεν ό τι εστίν άνθρωπος”, δηλαδή, είναι αδύνατο να ξέρει την ιατρική αυτός που δεν ξέρει ακριβώς τι είναι ο άνθρωπος.

Ζιώγας Απόστολος
(βιολόγος)

Άρθρα | Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2024 | Φωτογραφία από το depositphotos.com