Στο ανοιχτό θέατρο «Μάνος Κατράκης» του Δήμου Συκεών, παρακολουθήσαμε την παράσταση «Αντιγόνη», του ποιητή Σοφοκλή σε σκηνοθεσία του Cezaris Graužinis.
Το θέατρο ήταν γεμάτο, με θεατές νεαρής κυρίως ηλικίας.
Κριτική της παράστασης Αντιγόνη του Σοφοκλή (2022) που είδαε στο Θέατρο Συκεών
Η σκηνή του θεάτρου-σκηνικό της παράστασης, φάνταζε άδεια με ριγμένες καρέκλες, πεταμένα στηρίγματα και τάβλες -η μία σε επικληνή ισορροπία- σχηματοποιώντας ένα πεδίο δράσης ανοιχτό σε απροσδιόριστο δημόσιο χώρο.
Ύστερα στην σκηνή εμφανίστηκαν τα πρόσωπα Αντιγόνη και Ισμήνη, (οι δύο αδερφές και κόρες του Βασιλιά της Θήβας Οιδίποδα, ηρωίδες του δράματος). Στάθηκαν κρατώντας τα μάτια τους κλειστά και με τις πρώτες νότες της μουσικής άρχισε το έργο.
Η παράσταση διαρθρώθηκε σε στιγμιότυπα, μικρές σκηνές αντιπαράθεσης προσώπων. Πάνω σ’ αυτά τα πρόσωπα, των μελών του Χορού και των πρωταγωνιστών του δράματος, έπεφτε το φως και ύστερα η όψη τους σκοτείνιαζε με το κλείσιμο της σκηνής πάνω σε σημεία αιχμής, για να ξεκινήσει το επόμενο επεισόδιο και να αρχίσει η καινούργια στιχομυθία, προσθέτοντας ψηφίδες εξέλιξης της αλήθειας ως την λήξη και λύση του δράματος.
Μια μερίδα θεατών, αντιδρώντας τηλεοπτικά, χειροκροτούσε σε κάθε σκηνή.(…)
Η σκηνοθετική σύλληψη είχε πολλές σκέψεις στο υπόβαθρό της. Ανέπτυξε την δράση της τραγωδίας σε αφαιρετικό -άχρονο τόπο στον οποίο κινήθηκαν άνθρωποι με βήματα, φιγούρες χορών και κινήσεις σωμάτων που ανακάλεσαν εικόνες πολιτισμικών τοπίων μιας ευρύτερης περιοχής (από τα Βαλκάνια ως την Ρωσία και την Ανατολή).
Γύρω από ένα -κοινοτικό- τραπέζι γιορτής, συνάθροισης, χαράς, συμποσίου, Βουλευτηρίου, Εκκλησίας του Δήμου, συσκέψεων, τράπεζα –βωμό αναθηματικών λόγων, με τις όχι πάντα σταθερές καρέκλες της εξουσίας, στήθηκε το σκηνικό και εκεί, συντελέστηκε η δράση. Εκεί τα πρόσωπα του έργου αντιπαρατέθηκαν πάνω σε ζητήματα μιας πόλης, ενός συνόλου ανθρώπων για τις συνέπειες μιας νίκης, ενός διχασμού και μιας συμφιλίωσης, μιας διαταγής ενός άρχοντα ο οποίος περιφρονεί την θυσία, την νιότη, την χαρά και παραδίδεται στο κενό πεδίο της ανυπαρξίας, των τύψεων, της μοναξιάς και της λύπης, αφού χάνει για πάντα την χαρά. Χάνει τα πάντα, τιμωρώντας την Αντιγόνη, χάνοντας παραλογισμένος, τον γιο και την γυναίκα του.
Η παραβίαση της εντολής, ο ανθρώπινος και θεϊκός νόμος, η στάση των πολλών, η αξία της τιμής και το χρέος της ηθικής, η μορφή της θυσίας, το ήθος, η έννοια της αγάπης, η δύναμη της νιότης και το προσωπείο της χαράς, η ανυπακοή, ο σεβασμός, οι σχέσεις των ανθρώπων, οι κοινωνικοί και οικογενειακοί ρόλοι και οι δεσμοί του αίματος, το Δίκαιο, η Εξουσία, η βία, η σύνεση, είναι κάποια από τα πολλά θέματα με τα οποία αναμετριέται ο άνθρωπος στην τραγωδία «Αντιγόνη» και με τα οποία ο αρχαίος τραγικός ποιητής, Σοφοκλής (496 π.Χ.- 406 π.Χ.), διερευνά τον κόσμο και εξετάζει την ανθρώπινη ψυχή. Παρουσιάζει στο θέατρο έναν μύθο, δίνοντας ένα διαχρονικό μήνυμα για τις συνέπειες των πράξεων (ενός ή πολλών ατόμων) και για το αγαθό της ζωής που δίνει χαρά και ευτυχία στους πολλούς και φέρει την δυστυχία όταν κυριαρχήσει το άδικο και η Ύβρις στην ψυχή ενός άρχοντα ή στους κόλπους μιας πόλης.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης οργάνωσε ένα σύνολο ανθρώπων ως αρχετυπικές μορφές και στον αντίκτυπο σύγχρονων θεμάτων, συστήνοντας θεατρικές χειρονομίες σε κινηματογραφικές σκηνές μαυρόασπρων πλάνων με φιγούρες ανθρώπων βγαλμένες από εικόνες συμπυκνωμένων αισθημάτων. Ακινητοποιήθηκαν στην στάση μιας παγωμένης εικόνας σε μια γκριμάτσα αποτύπωσης μιας χειρονομίας.
Χρησιμοποιώντας ελάχιστα αντικείμενα, γύρω από το τραπέζι, που προοικονόμησε μια τραγωδία και ανέτρεψε την χαρά των θνητών στην μεταβολή της τύχης, έφτιαξε έναν μικρόκοσμο που αφορά και τα ζητήματα της εποχής μας. Αξιοποίησε την ένταση της αντιπαράθεσης με εναγκαλισμούς και δραματικές κοψιές, ανέδειξε και κάποια κωμικά ψήγματα της τραγωδίας ως εκλάμψεις και ρήγματα.
Χρησιμοποίησε τους ηθοποιούς σε ένα υποδειγματικό μάθημα ανάγνωσης της τραγωδίας, λιτό και απέριττο χωρίς βαρύγδουπους τρόπους και υπερβολές. Τα λόγια ακούστηκαν καθαρά στην ρευστή μεστή νοημάτων -πυκνή και ποιητική ταυτόχρονα- μετάφραση, του ποιητή Γ. Μπλάνα. Οι διάλογοι ακούστηκαν τόσο φυσικοί και άμεσοι που δεν έμοιαζαν ξεκομμένοι από την πραγματικότητα. Τα λόγια αντήχησαν και στις απαγγελίες – ανταπαντήσεις από τα μέλη του Χορού προς τις ρήσεις του Κορυφαίου, αλλά και στις αντιπαραθέσεις των συνομιλιών των προσώπων του δράματος.
Όλοι οι ρόλοι ήταν υποδειγματικά δουλεμένοι. Είχαν μια δυνατή ενέργεια συμμετοχής σε ένα κοινό- ομαδικό δρώμενο ουσίας. Η συνολική έκφραση είχε μια πατέντα απτή και αιθέρια, υπερβατική και συγκεκριμένη, σαν να περιέγραφε κάτι έξω από μας το οποίο όμως το γνωρίζουμε καλά και από πολλές απόψεις μας αφορά. Η σύγκρουση και η σύμπλευση του λαού με την εξουσία, η αλαζονεία του ισχυρού, οι φωνές της λογικής και η θέρμη των συναισθημάτων, η αντιδικία ισχυρού-ανίσχυρου, η ανυπακοή, η διένεξη πατέρα-γιου, σοφών-αρχόντων, η εξουσία του ενός και η κοινή λογική, ο φόβος, η αντίδραση, η σκληρότητα, η άρνηση της ζωής και η «τυφλότητα» αυτού που δεν δύναται να ακούσει την εσωτερική φωνή του άλλου, του «θείου» και της Μοίρας, αποδόθηκαν μελετημένα με κινήσεις και λόγια έμπλεα αισθημάτων.
Η μουσική με μοτίβα μελαγχολικά (απηχήσεις από κλασσικά έργα σε μια μοντέρνα διαστολή βραδύτητας) και θέματα ζωηρά, αντανάκλαση ήχων από λαϊκά δρώμενα (σε μια μεταφορά ακόμα και του ήχου του αέρα ενός ακορντεόν που ανοιγοκλείνει), διακριτικά συνόδεψε τα λόγια, τις παρηχήσεις, τις κωμικές πινελιές, την ένταση, την ειρωνεία και την τύφλωση της ακοής, έδωσε κίνηση στην ορμή μιας χορευτικής στροφής -με το αχ ενός επιφωνήματος- και στην κρυστάλλωση μιας ακίνητης πόζας εναγκαλισμού, ικεσίας, αποχωρισμού.
Τα κοστούμια, ανδρικά και γυναικεία, με κλασσικές κοψιές της αισθητικής του ευρωπαϊκού ενδυματολογικού κώδικα, κρατήθηκαν στις αντιθέσεις του μαύρου-άσπρου-υπόλευκου (Χορός- Φύλακας- Μάντης Τειρεσίας, Αίμων, Άγγελος), χρωματίζοντας με μπλε μεταλλικές αναλαμπές στο κοστούμι του Κρέοντα και παστέλ νερένιες και γήινες αποχρώσεις στα κοστούμια των γυναικείων ρόλων, σε ένα αποτέλεσμα αρμονικό.
Εικαστικά όλη η παράσταση είχε πολύ ενδιαφέρον, ως εγγραφή αισθητικών πλάνων από έργα μεγάλων σκηνοθετών και σύμπτηξη εικόνων του παγκόσμιου θεάτρου. Τόσο ως ρόλοι-χαρακτήρες όσο και ως φιγούρες ανθρώπων σε σκηνές που απηχούν ιερατικές πολιτισμικά χειρονομίες, αντλημένες και από την τέχνη της ζωγραφικής, όπως η σκηνή των νεκρών νέων και η μητρική έγνοια, το ανακάλεμα των νεκρών, η αποχώρηση και ο θρήνος της Αντιγόνης, η υπεράσπιση της Ισμήνης, η σκηνή των προφητειών, η λογομαχία πατέρα –γιου, το κάλεσμα συμμετοχής -των ηθοποιών προς τους θεατές ή των νεκρών προς τους θνητούς- και η προτροπή συμμετοχής στην ευωχία και στην χαρά, στην ζωή, στην ευτυχία της ευδαιμονίας, άφησαν ζωηρή εντύπωση.
Το κοινό χειροκρότησε θερμά και παρατεταμένα τους ηθοποιούς στον χαιρετισμό της παράστασης, επιμένοντας και για την τελική σκηνή –καλλιτεχνικής χροιάς- που αναπτύχθηκε μετά το πέρας των λόγων του Χορού.
Μας συγκίνησε η παράσταση
Επαινούμε τους συντελεστές και τους ηθοποιούς της παράστασης αυτής γιατί ενσάρκωσαν ήρεμα και ανυπέρβλητα τα πάθη εκθέτοντας φιλοσοφικά το στίγμα των προσωπείων της τραγωδίας. Και κυρίως συγχαίρουμε τον σκηνοθέτη που διάβασε τόσο δημιουργικά στον πυρήνα του έργου τον διαχρονικό αξιακό κώδικα και με τρόπο ουσιαστικό και καίριο, στην αρχοντική λαϊκή καθαρότητα του θεάτρου σύστησε, στην παγκόσμια εμβέλεια του αρχαίου δράματος, το πολύτιμο μέγεθος της κληρονομιάς που μας βαραίνει.
«Γιατί έβαλε τους ηθοποιούς να χορεύουν; Τι ήθελε να δείξει;…»
Φεύγοντας από το θέατρο, μια κοπέλα πίσω μας, αναρωτήθηκε: «Γιατί έβαλε τους ηθοποιούς να χορεύουν; Τι ήθελε να δείξει;…»
[…Tην επόμενη του Εμφυλίου στη Θήβα, οι μέχρι χθες προστάτες της πόλης γιορτάζουν τη νίκη τους, προσπαθώντας να σβήσουν από τη μνήμη τους τις μέρες της ανασφάλειας και της δυστυχίας. Ο νέος ηγεμόνας, ο Κρέοντας, συμμετέχει στη γιορτή με στόχο να εδραιώσει την εξουσία του, εκφοβίζοντας τους συμπολίτες του με απειλές. ”Γιορτάζει” και η νεαρή Αντιγόνη· μια γιορτή ανυπακοής, που την φωτίζει ο ενθουσιασμός της αντίστασης στον πολιτικό πραγματισμό της τυραννίας.
…Λίγο πριν το φινάλε της Αντιγόνης, εμφανίζεται ο Άγγελος και εξιστορεί τη συμφορά του τυράννου της Θήβας Κρέοντα, που μόλις έγινε μάρτυρας της αυτοκτονίας του αγαπημένου γιου του. Κρυμμένος πίσω από προσωπείο του Άγγελου, ο Σοφοκλής μάς λέει:
Δεν ζει ο άνθρωπος όταν χάσει όσα του δίνουν χαρά.
Πεθαίνει κάθε μέρα την ζωή του.
Συσσώρευσε όσα πλούτη θες,
απόκτησε όση εξουσία φιλοδοξείς…
Χαρά· έχεις χαρά;
Τα υπόλοιπα δεν είναι ούτε καπνού σκιά.
(Μτφρ. Γιώργος Μπλάνας)
Η τραγωδία της Αντιγόνης και του Κρέοντα μας έδωσε την ανεκτίμητη δυνατότητα να ξανασκεφτούμε και να αναζητήσουμε τα φαινόμενα της…χαράς. Ναι, προπάντων τη χαρά, ως βάση της ανθρώπινης ύπαρξης. Cezaris Graužinis]
Αντιγόνη του Σοφοκλή (2022, σκηνοθεσία Cezaris Graužinis) | cityportal.gr | κριτική της παράστασης | Αγγελα Μάντζιου
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
