Από το ωτοστόπ στο carpooling - Η οικονομική κρίση ενθαρρύνει τον «συνεπιβατισμό».

Τέσσερις νέοι, σχεδόν άγνωστοι μεταξύ τους, έχουν αποφασίσει να ταξιδέψουν από την Καστοριά για τη Θεσσαλονίκη. Όλοι τους φοιτητές σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης, έχουν κάνει την πρώτη γνωριμία τους μέσα από ιστοσελίδα που οργανώνει συνεπιβατικές μετακινήσεις και από κοινού αναλαμβάνουν να μοιραστούν το ταξίδι, αλλά και το κόστος της μετακίνησης στη Θεσσαλονίκη. Αυτή είναι μια από τις καθημερινές «διαδρομές αλληλεγγύης», όπως αλλιώς ονομάζουν το ιδιότυπο σύστημα μετακίνησης οι ίδιοι.

 

Το σύστημα του συνεπιβατισμού δεν είναι άγνωστο για τους φοιτητές των ΑΕΙ και ΤΕΙ της Θεσσαλονίκης. Όπως αποτυπώνεται και σε έρευνα τριών φοιτητριών του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ και παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της Φοιτητικής Εβδομάδας, οι φοιτητές οργανώνονται μέσα από τις δύο πιο δημοφιλείς διαδικτυακές υπηρεσίες της χώρας μας και αναλαμβάνουν να μοιραστούν και να συνταξιδέψουν από και προς τις πόλεις που φοιτούν. Το φαινόμενο αυτό γνωρίζει τα τελευταία χρόνια μεγάλη άνθηση, γεγονός που οδήγησε πανεπιστημιακά ιδρύματα να δημιουργήσουν το δικό τους σύστημα, εξυπηρετώντας με αυτόν τον τρόπο τους φοιτητές. «Τα τελευταία χρόνια ο συνεπιβατισμός, αν και συνεχώς εξελίσσεται, αποτελεί παγκοσμίως έναν δημοφιλή τρόπο μετακίνησης. Σε πολλές χώρες στον κόσμο λειτουργούν επιτυχή συστήματα συνεπιβατισμού, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα πανεπιστήμια, τα οποία προσφέρουν στα μέλη τους οργανωμένες υπηρεσίες με σκοπό τη διευκόλυνση της μετακίνησής τους από και προς το πανεπιστήμιο», δηλώνει η Μαρία Μαυρομάτη-Κακανά, απόφοιτη του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ και μέλος της ομάδας που πραγματοποίησε την έρευνα.

 

Η Παναγιώτα Αβτζή, μέλος και εκείνη της ομάδας που μελέτησε τον συνεπιβατισμό, επισημαίνει πως υπάρχουν πανεπιστήμια που έχουν αναλάβει ήδη σημαντικές πρωτοβουλίες πάνω σ? αυτό τον τρόπο μετακίνησης των φοιτητών. «Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2011 το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ξεκίνησε την υπηρεσία carpooling – παρέα με το αυτοκίνητο. Μέσω της υπηρεσίας αυτής παρέχει στα μέλη της (φοιτητές και εργαζομένους) τη δυνατότητα να μοιραστούν τη διαδρομή από και προς τον πανεπιστημιακό χώρο. Τέλος, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας δημιούργησε πρόσφατα την εφαρμογή carpooling με τίτλο ?UthPool?, η οποία είχε θετική ανταπόκριση τους πρώτους μήνες, αλλά στην πορεία λόγω διαφόρων παραγόντων διακόπηκε η λειτουργία της», αναφέρει η Παναγιώτα Αβτζή.

 

Ο ρόλος του ΑΠΘ

 

Εντυπωσιακό στοιχείο της έρευνας αποτελεί το γεγονός ότι το 80% των φοιτητών του ΑΠΘ επιθυμεί να δημιουργηθεί μια αντίστοιχη πλατφόρμα στο μεγαλύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας. «Από την έρευνα ερωτηματολογίου που εκπονήθηκε προέκυψε πως παρότι το 72% των ερωτηθέντων γνωρίζει την έννοια του συνεπιβατισμού, το 90% δεν είναι ενήμερο σχετικά με τη χρήση κάποιας σχετικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Το σημαντικότερο συμπέρασμα συνίσταται στο ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων φοιτητών (80%) επιθυμεί τη δημιουργία μιας πλατφόρμας συνεπιβατισμού από το πανεπιστήμιο για τη μετακίνησή τους από και προς τον τόπο καταγωγής» δηλώνει η Σοφία Λιακοπούλου, μέλος της ομάδας του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ.

Οι νεαρές ερευνήτριες δεν σταμάτησαν στις διαπιστώσεις και προχώρησαν ήδη στις δικές τους προτάσεις. «Για τον σκοπό αυτό προτείνεται η δομή μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας οργανωμένης από το πανεπιστήμιο με την ονομασία ?Carpool2gether?. Ο φοιτητής ή μέλος ΔΕΠ θα εγγράφεται στην πλατφόρμα με το πανεπιστημιακό e-mail (με στόχο την προστασία των προσωπικών δεδομένων, στοιχείο πολύ σημαντικό κατά τους ερωτηθέντες) και θα μπορεί να αναζητά ή να προσφέρει μια διαδρομή. Επιπλέον, η εν λόγω πλατφόρμα θα διαθέτει μια φόρμα υπολογισμού του κόστους διαδρομής (σημαντικό κριτήριο σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας ερωτηματολογίου). Τέλος, προτείνεται η δημιουργία ειδικών θέσεων στάθμευσης εντός του χώρου του πανεπιστημίου για τη διευκόλυνση των χρηστών της πλατφόρμας» εξηγεί η Παναγιώτα Αβτζή. «Μια τέτοια υπηρεσία καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική για τη σύγχρονη Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, καθώς μεγάλος αριθμός κυρίως φοιτητών αλλά και μελών ΔΕΠ επιλέγει τη συχνή μετακίνηση από και προς τον τόπο καταγωγής. Επιπλέον, η επιλογή του συνεπιβατισμού ως βιώσιμου τρόπου μετακίνησης έδειξε ότι μεγάλος μέρος των φοιτητών ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και έχει έντονο το αίσθημα της οικολογικής συνείδησης» συμπληρώνει η Σοφία Λιακοπούλου.

 

Χρήστες οι εκπαιδευτικοί

 

Στην επιλογή να συνταξιδέψουν και να μοιραστούν τα έξοδα μετακίνησης καταφεύγουν ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εκπαιδευτικός Κέλλυ Παρτίδη και οι συνάδελφοί της. Όπως λέει η ίδια, «είναι η οικονομικότερη διέξοδος. Είμαστε τρεις ωρομίσθιοι και αναπληρωτές καθηγητές σε χωριά του Κιλκίς. Με τον τρόπο αυτό μοιραζόμαστε και τα καθημερινά έξοδα της μετακίνησης αλλά έχουμε και παρέα στη διαδρομή».

Ο συνεπιβατισμός χρησιμοποιείται πλέον ευρέως σε παγκόσμια κλίμακα. Ένα από τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι η μείωση του κόστους και του χρόνου μετακίνησης. «Πολλές εταιρείες προωθούν τη δυνατότητα στους εργαζομένους να συνταξιδεύουν από και προς τον χώρο εργασίας. Επιπλέον, σήμερα λειτουργούν αρκετές ιδιωτικές ηλεκτρονικές σελίδες συνεπιβατισμού, μέσω των οποίων τα μέλη τους μπορούν να αναζητήσουν συνεπιβάτη/συνοδηγό και να μοιραστούν μια διαδρομή ή ένα ταξίδι αναψυχής» τονίζει η Μαρία Μαυρομάτη-Κακανά.

 

Μαζί στα χιόνια

 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι λάτρεις των χειμερινών σπορ, οι οποίοι οργανώνονται μέσα από σελίδες και μοιράζονται τα έξοδα από και προς τα χιονοδρομικά κέντρα. Το «Snow Report», η διαδικτυακή σελίδα που ενημερώνει τους σκιέρ για τη λειτουργία των χιονοδρομικών κέντρων, έχει υιοθετήσει τη λογική του συνεπιβατισμού, διευκολύνοντας τους χιονοδρόμους που ταξιδεύουν οργανωμένα μαζί για το χιονοδρομικό κέντρο της επιλογής τους, μοιράζοντας τα έξοδα της βενζίνης. «Απευθυνόμαστε σε εκείνους που αγαπούν τα χειμερινά σπορ και θέλουν να ταξιδέψουν σε ένα βουνό αλλά το κόστος του ταξιδιού είναι ανασταλτικός παράγοντας. Ο ενδιαφερόμενος συμπληρώνει τη φόρμα της σελίδας και μοιράζεται τα έξοδα της βενζίνης. Στην περίπτωσή μας, εκτός από τα χρήματα που εξοικονομούνται, δίνεται στους ενδιαφερόμενους και η δυνατότητα της παρέας, να συνταξιδέψουν άνθρωποι που έχουν την ίδια αγάπη για το σκι» τονίζει ο Παναγιώτης Βατικιώτης, διευθύνων σύμβουλος της «Cybex AE» και υπεύθυνος του «Snow Report».

 

Μέσω διαδικτύου

 

«Οι δημοφιλέστερες υπηρεσίες συνεπιβατισμού που λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα είναι η carpooling.gr, που ξεκίνησε το 2004, και η pamemazi.gr, που δημιουργήθηκε το 2009. Οι υπηρεσίες αυτές προσφέρουν στα μέλη τους τη δυνατότητα να αναζητήσουν στις σχετικές πλατφόρμες συνεπιβάτες ή συνοδηγό με σκοπό να μοιραστούν μια διαδρομή οπουδήποτε στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη», αναφέρει η Σοφία Λιακοπούλου. «Στη Θεσσαλονίκη συναντάμε περισσότερο το carpooling μέσω των υπηρεσιών που προσφέρει η ιστοσελίδα. Να σημειωθεί επίσης ότι η πανελλαδική ηλεκτρονική υπηρεσία «synepivatismos.gr» ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη το 2007 και αρχικά είχε τίτλο «Ελληνικός Συνεπιβατισμός» αναφέρει η Μαρία Μαυρομάτη-Κακανά. Η ίδια επισημαίνει και τους λόγους άνθησης του συνεπιβατισμού τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας: «Η εμφάνιση της οικονομικής κρίσης αποτέλεσε παράγοντα προώθησης του συνεπιβατισμού, αφού κύριος σκοπός του είναι η μείωση του κόστους μετακίνησης».

 

Τα ευέλικτα συστήματα μεταφοράς έκαναν την εμφάνισή τους νωρίτερα από την οικονομική κρίση, ωστόσο τα τελευταία χρόνια γνωρίζουν μεγάλη άνθηση, όπως τονίζει ο Αριστοτέλης Νανιόπουλος, καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ και επιβλέπων της διπλωματικής των φοιτητριών. Ο ίδιος τονίζει με πικρία πως η χώρα μας βρίσκεται πίσω σε ζητήματα συνεπιβατισμού και εκφράζει τη λύπη του για την αδιαφορία των αρμόδιων υπουργείων. «Είναι ένα ζήτημα που βεβαιότατα σχετίζεται με την οικονομική κρίση. Όπου μπορεί να καλυφθούν τα δρομολόγια με φίλους και συγγενείς είναι χρήσιμο, ωστόσο υπάρχει και ένα μεγάλο κομμάτι που αδυνατεί λόγω χιλιομετρικής απόστασης αλλά και κόστους. Δυστυχώς, δεν ασχολούνται οι αρμόδιοι με τέτοια ζητήματα. Έχουμε κάνει σχετικές προτάσεις για να προωθήσουμε τις ιδέες μας, αλλά προς το παρόν δεν έχει υπάρξει ανταπόκριση, σε αντίθεση με το εξωτερικό, όπου ανάλογες υπηρεσίες λειτουργούν με μεγάλη επιτυχία» επισημαίνει ο κ. Νανιόπουλος.

 

Προσφέρουν αυτοκίνητο

 

Μια διαφορετική μορφή του συνεπιβατισμού αποτελεί το σύστημα του car sharing, το οποίο αναπτύσσεται σε πόλεις του εξωτερικού αλλά και στη χώρα μας. «To car sharing είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το car pooling, όπου ο ιδιοκτήτης αυτοκινήτου το προσφέρει για από κοινού χρήση με άλλους επιβάτες με επιμερισμό -συνήθως- του κόστους μεταξύ όλων των επιβατών. Αυτοκίνητα σε χώρους στάθμευσης σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης περιμένουν τους πελάτες, οι οποίοι μπορούν να το παραλάβουν για παράδειγμα από τον σιδηροδρομικό σταθμό, να οδηγήσουν μέχρι την Καλαμαριά και εκεί να το αφήσουν πάλι σε συγκεκριμένο χώρο. Η πληρωμή γίνεται ηλεκτρονικά, ανάλογα με την ώρα και τα χιλιόμετρα που χρησιμοποιήθηκε το αυτοκίνητο» εξηγεί ο Βασίλης Βροχίδης, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας «Capital rent-a-car», που έχει αναλάβει αυτό το εγχείρημα πιλοτικά. Όπως τονίζει, αυτή η υπηρεσία λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, σε αντίθεση με τη χώρα μας, που έχουμε αρκετό δρόμο ακόμα. «Είναι δύσκολο και δαπανηρό βήμα. Χρειάζεται και τη στήριξη των δημοτικών αρχών και χρηματοδότηση, καθώς όλα γίνονται ηλεκτρονικά. Η λογική είναι να βρίσκονται σε πολλούς σταθμούς αυτοκίνητα διαθέσιμα, να παίρνει ο ενδιαφερόμενος το αυτοκίνητο από ένα σημείο και να το αφήνει σε ένα άλλο, χωρίς να χρειάζεται να πάρει ταξί. Η πληρωμή σε εκείνους που το χρησιμοποιούν, κυρίως στην Αθήνα, γίνεται με βάση τον χρόνο. Είναι γεγονός πως συμφέρει πολλούς ανθρώπους, αφού για κάθε χιλιόμετρο το κόστος είναι 40 λεπτά και για κάθε ώρα το κόστος ανέρχεται σε 2,20 ευρώ», συμπληρώνει.

 

Οι λύσεις που προσφέρονται

 

Μπορεί το carpooling να αποτελεί την πιο κοινή μορφή του συνεπιβατισμού, ωστόσο, όπως εξηγούν οι νεαρές ερευνήτριες, υπάρχουν και άλλα τρία είδη μετακίνησης στη χώρα μας τα οποία αποτελούν παραλλαγή του οτοστόπ, με τη διαδρομή να γίνεται χωρίς οικονομική επιβάρυνση.

– To carpooling αποτελεί την πιο κοινή μορφή συνεπιβατισμού. Η αναζήτηση των διαδρομών γίνεται είτε μέσω ηλεκτρονικών σελίδων είτε μέσω ειδικών θέσεων στάθμευσης και απαιτείται οικονομική συνεισφορά.

– Το carsharing διαφέρει από τις κοινές υπηρεσίες ενοικίασης αυτοκινήτων, καθώς οι χρήστες έχουν πρόσβαση στην υπηρεσία 24 ώρες το 24ωρο, πρέπει να είναι μέλη και τα οχήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για όση ώρα το επιθυμούν οι χρήστες.

– Τα vanpools οργανώνονται από τις εταιρείες εργαζομένων για τη μετακίνηση αυτών από και προς τον χώρο εργασίας.

– Το slugging αποτελεί τη σημερινή μορφή του οτοστόπ, καθώς τα οχήματα που κινούνται μέσα στις πόλεις μπορούν να παραλάβουν επιβάτες επί τόπου που είναι παντελώς ξένοι κοντά στις λεγόμενες λωρίδες υψηλής πλήρωσης (HOV). Επιπλέον η μετακίνηση είναι δωρεάν.

 

 

Από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο ως σήμερα

 

Η πρώτη εμφάνιση του συνεπιβατισμού σημειώνεται κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου Πολέμου ως μια μορφή αλληλεγγύης. Λόγω της ενεργειακής κρίσης και της οικονομικής ύφεσης, στις ΗΠΑ οι πολίτες ξεκίνησαν να μοιράζονται διαδρομές με κοινό προορισμό. Με την πάροδο του χρόνου παράγοντες όπως η περιορισμένη χρήση πηγών ενέργειας κατά τη διάρκεια του Β? Παγκοσμίου Πολέμου, ή η κατασκευή του πρώτου αυτοκινητόδρομου στη Βιρτζίνια με ειδική λωρίδα συνεπιβατισμού, δίνουν ώθηση στη διάδοση του συνεπιβατισμού ως δημοφιλή τρόπο μετακίνησης. Έτσι λοιπόν, στις επόμενες δεκαετίες καταγράφεται η αυξανόμενη δημιουργία συστημάτων συνεπιβατισμού και στην Ευρώπη και σημειώνεται η σταδιακή αύξηση συμμετοχής/εγγραφής μελών στις υπηρεσίες αυτές. Ενδεικτικά, σήμερα οι ΗΠΑ αριθμούν 730.000 μέλη και 11.000 οχήματα στις υπηρεσίες συνεπιβατισμού.

 

Δημοσιεύτηκε στη «Θεσσαλονίκη» της Δευτέρας 25 Ιανουαρίου 2016