Ο ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής Κλεάνθης Κ. Μιχαηλίδης δεν είναι άλλος από τον σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα Αργύρη Εφταλιώτη, ένα ψευδώνυμο που κρατάει της ρίζες του από το χωριό Εφταλού της Μήθυμνας Λέσβου.
Ο Εφταλιώτης γεννήθηκε την 1η Ιουλίου 1849 στο Μόλυβο της Λέσβου, γιος του Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη και της Ελένης Κέπετζη. Σε ηλικία 17 ετών, μετά το θάνατο του πατέρα του και για οικονομικούς λόγους ο δρόμος της ξενιτιάς τον οδήγησε αρχικά στην Κωνσταντινούπολη όπου βρισκόταν ο αδερφός της μητέρας του και στη συνέχεια στην Αγγλία.
Μάντσεστερ,Λίβερπουλ,Βομβάη
Στο Μάντσετσερ, η γνωριμία του με τον Αλέξανδρο Πάλλη και τον Δ.Π.Πετροκόκκινο θα παίξει καθοριστικό παράγοντα στην λογοτεχνική του εξέλιξη. Ο Εφταλιώτης δεν εισήλθε στους λόγιους και λογοτεχνικούς κύκλους της Βρετανίας γιατί κατείχε από πριν κάποιο ακαδημαϊκό πτυχίο. Το πάθος του για την ελληνική γλώσσα, την λογοτεχνία και τον πολιτισμό ήταν το “εισιτήριό” του. Υπήρξε ενεργό μέλος του ελληνικού φιλολογικού συλλόγου “Λόγιος Ερμής” του Μάντσεστερ (μαζί με τον Πάλλη προσχώρησαν στο κίνημα του Ψυχάρη), μελέτησε την αρχαία ελληνική γραμματεία, όπως και Άγγλους και Γάλλους λογοτέχνες.
Η πρώτη του “εμφάνιση” στη λογοτεχνία έγινε με την ποιητική συλλογή, τα “Τραγούδια του ξενιτευμένου“, στον Α΄ Φιλαδέλφειο Ποιητικό Διαγωνισμό (1889) η οποία μάλιστα βραβεύτηκε (η νοσταλγία για την Ελλάδα και τον γενέθλιο τόπο του είναι βαθιά χαραγμένη στο συνολικό έργο του).
Το 1891 θα συμμετάσχει στον ίδιο διαγωνισμό με τις ποιητικές συλλογές “Αγάπης λόγια” και “Ο καθρέφτης του πύργου μου“. Αν και αυτή τη φορά δεν αποσπούν κάποιο βραβείο -για γλωσσικούς κυρίως λόγους, γεγονός που θα προκαλέσει την έντονη αντίδραση του Πολυλά και του Παλαμά-, η συλλογή “Αγάπης λόγια“, αφιερωμένη στη γυναίκα του Ελάιζα, γνωρίζει μεγάλη επιτυχία όταν δημοσιεύεται τον ίδιο χρόνο στο περιοδικό “Εστία”.
Στροφή στην πεζογραφία
Από το 1891 στράφηκε συστηματικά προς την πεζογραφία και στα ηθογραφικά διηγήματα, χρησιμοποιώντας τη δημοτική γλώσσα για να εκφράσει τον πόνο της ξενιτιάς. Το πιο χαρακτηρηστικό πεζογράφημά του είναι η συλλογή ηθογραφικών διηγημάτων “Νησιώτικες ιστορίες“. Το 1900 εξέδωσε τη “Μαζώχτρα” και το “Βουρκόλακα“. Στη Μαζώχτρα ο Εφταλιώτης αποπειράται ένα πέρασμα από την απλή ηθογραφία στην ψυχογραφική διείσδυση. Έγραψε επίσης το μυθιστόρημα το “Ο Μανόλης ο Ντελμπεντέρης“. Από το 1892 ασχολήθηκε με τη διδακτική πεζογραφία και τις ιστορικές μελέτες, εκδίδοντας την “Ιστορία της Ρωμιοσύνης” (1901) και τα “Ιστορικά ξεγυμνώματα” (1908).
Η τρομάρα του Σέργιου
“Τι παράξενος εκείνος ο Σέργιος, τότες που αγαπούσε τη Φρόσω του! Ή κάτι του έλειπε, ή κατιτίς είχε περίσσιο μες στο μυαλό του. Θαρρώ πως και τα δυο. Του μιλούσες κι αυτός ονειρεύουνταν. Τραγούδι άκουγε, και δάκριζε. Γέλοια, κι αναστέναζε. Ο νους του όλο ταξίδευε, η καρδιά του όλο πονούσε. Ως και την αγαπητικιά του τη βασάνιζε με τις παραξενιές του.
Εκεί που κρυφομιλούσανε μια βραδιά στο περιβόλι της κόρης, ίσια ίσια τη βραδιά που συφωνούσανε νανταμωθούν και να ξεκινήσουν κρυφά να στεφανωθούνε στ’ αντικρυνό το χωριό, κι ας πάει να σκίζει ο γέρος τα ρούχα του, τον πιάνει άξαφνα ένας φόβος πως θα ποθάνη, πως δε θα ζήσει να το χαρεί ένα τέτοιο μεγάλο καλό, πως τέτοια μεγάλα καλά σε τέτοιο ψεύτικο κόσμο δε δίνουνται. Την άφησε την κοπέλα καταστενοχωρεμένη κ’ ήρθε σε μένα, καθώς ήρχουνταν πάντοτε. Του μίλησα και γω καθώς συνήθιζα να του τα λέω, σαν είδος γιατρού που μιλάει του αρρώστου του σαν πονεί, κ’ έτσι τον καθησύχασα.
Σα να το ήξερε πως δε θα τα βγάλει πέρα μοναχός του, και μου ζητούσε βοήθεια. Του έταξα πως θα κάμω ό,τι μπορώ. Είτανε νανταμωθούνε, μου είπε, στάλλο το πλαγινό περιβόλι, την τάδε ώρα της νύχτας, κ’ η βάρκα έτοιμη στο γιαλό, λίγο παρακάτω. Φεγγάρι δεν είχε, ο κόσμος εκείνη την ώρα, άλλος νυχτέρευε, άλλος κοιμούνταν, ο πατέρας έλλειπε, η μάννα δεν ήξερε τίποτις, αδέρφια το κορίτσι δεν είχε, η δουλειά λοιπόν είτανε στο δρόμο. Ένα πράμα μοναχά, του είπα, να πάει να συχάσει λιγάκι, γιατί έτρεμε σαν το ψάρι.
– Ναι, πήγαινε να πλαγιάσεις και μη σε μέλει. Έχεις ακόμα πέντε ώρες μπροστά σου. να μη συλλογιέσαι τίποτε, κι όλα θα γίνουν καθώς τα θέλεις. Είσαι γαμπρός που ο καθένας παρακαλεί να σε πάρει. Ο πατέρας της Φρόσως, σε θέλει κι αυτός, μα τόβαλε πείσμα. Πήγανε να μαλλώσουν κ’ οι δικοί μαζί του για ένα σπιτότοπο! Εγώ είμαι δω όμως, και μη φοβάσαι. Τον έχω το γέρο στα χέρια μου. να το το μόλογό του. Τρέχα και πήγαινε να πλαγιάσεις. Θα σας περιμένω στο περιγιάλι.
Κ’ έφυγε ο Σέργιος καταχαρούμενος”
(απόσπασμα από το διήγημα “Η τρομάρα του Στέργιου”-Νησιώτικες Ιστορίες)
Μεταφραστικό έργο
Ο Αργύρης Εφταλιώτης ασχολήθηκε ιδιαίτερα και με τις μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών όπως ποιημάτων των Μπάυρον, Μορέας, Σέλλεϋ,Λονγκφέλοου κ.ά. αλλά και την νεοελληνική απόδοση ποιημάτων της Σαπφούς και του Αλκαίου. Κύκνειο άσμα στο μεταφραστικό του έργο αποτέλεσε η ανολοκλήρωτη μετάφραση της Οδύσσειας του Όμηρου. Εξαιτίας του θανάτου του, οι τρεις τελευταίες ραψωδίες μεταφράστηκαν από τον Ν. Ποριώτη.
Ο Εφταλιώτης απέδωσε τον ομηρικό στίχο με τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού με πρότυπο την μετάφραση της Ιλιάδας από τον Πάλλη. Χωρίς ποιητικές φανφάρες (βλ. μτφ Ιλιάδας Καζαντζάκη-Κακρίδη), ο συγγραφέας παρέδωσε στους αναγνώστες του ένα πολύτιμο έργο με σεβασμό προς τον πατέρα της επικής ποίησης.
Ο βουρκόλακας
Το μοναδικό θεατρικό έργο του Εφταλιώτη φέρει τον τίτλο “Ο βουρκόλακας“. Πρόκειται για μεταφορά του δημοτικού τραγουδιού «Του Νεκρού αδερφού», ένα δράμα σε 3 πράξεις. Στόχος του δημιουργού ήταν η ανανέωση της νεοελληνικής δραματουργίας μέσω της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Το έργο δεν γνώρισε σκηνική επιτυχία, ωστόσο είναι αξιομνημόνευτο για την χρήση της δημοτικής παράδοσης στο νεοελληνικό δράμα.
Διαβάστε το έργο εδώ.
Τελευταία περίοδος της ζωής του
Ο Αργύρης Εφταλιώτης πέθανε στις 25 Ιουλίου 1923 στην πόλη Αντίμπ (Antibes) της νότιας Γαλλίας, όπου είχε εγκατασταθεί αναζητώντας κατάλληλο κλίμα για την κλονισμένη υγεία του.
Στο σπίτι όπου έζησε ο Αργύρης Εφταλιώτης, σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία τού Μολύβου, λειτουργεί η «Δημοτική Πινακοθήκη Μήθυμνας», στο προαύλιο της οποίας βρίσκεται η προτομή τού λογοτέχνη.
Ο τάφος του συγγραφέα βρίσκεται δίπλα από το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων στην Εφταλού.
Εργογραφία
Ι. Ποίηση
• Παλιοί σκοποί. Αθήνα, τυπ. Εστία, 1909.
• Αγάπης λόγια (Σονέττα). Κριτική επιμέλεια και πρόλογος Γ.Βαλέτα. Μυτιλήνη, Τσιβίλης, 1938.
ΙΙ. Πεζογραφία
• Νησιώτικες ιστορίες. Αθήνα, Εστία, 1894.
• Οι φυλλάδες του Γεροδήμου. Αθήνα, Εστία, 1897.
• Η Μαζώχτρα και άλλες ιστορίες. Ο Βουρκόλακας. Αθήνα, Εστία, 1900.
• Ιστορία της Ρωμιοσύνης1. Αθήνα, Εστία, 1901.
• Μανόλης ο Ντελμπεντέρης. (στην έκδοση ΆπανταΑ΄, Αθήνα, Πηγή, 1952).
IΙΙ. Μετάφραση
• Ομήρου Οδύσσεια. Αθήνα, Εστία, 1932. (ραψ. α΄-φ΄)
IV. Μελέτες
• Ιστορία της Ρωμιοσύνης· Πρώτος τόμος. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1901.
V.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Εκλεχτές σελίδες· Ταχτοποιημένες και φροντισμένες από τον Δημ.Π.Ταγκόπουλο. Αθήνα, Γανιάρης, 1921.
• Άπαντα Α΄· Αναστύλωσε Γ.Βαλέτας. Αθήνα, Πηγή, 1952
• Άπαντα Β΄. Αθήνα, Πηγή, 1962.
• Άπαντα Γ΄ . Αθήνα, Πηγή, 1973.
• Από την αλληλογραφία των πρώτων δημοτικιστών, Ι· Γιάννη Ψυχάρη και Αργύρη Εφταλιώτη αλληλογραφία· 716 γράμματα (1890-1923)· Επιμέλεια Σταμ. Κ.Καρατζά – Ερατ.Γ.Καψωμένου και ερευνητικής ομάδας, τόμος Α’: κείμενα. Ιωάννινα, 1988.
• Ογδόντα ανέκδοτα γράμματα του Αργύρη Εφταλιώτη (1889-1907) προς τον Αλέξανδρο Πάλλη· Οι αγώνες των πρώτων δημοτικιστών· Επιμέλεια – Παρουσίαση Βαγγέλη Αντ. Καραγιάννη. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1993.
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
