Αθανάσιος Διάκος: Εγώ Γραικός εγεννήθηκα, Γραικός θε να αποθάνω

Ο Αθανάσιος Διάκος (1788 – 24 Απριλίου 1821) υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους Έλληνες ήρωες – οπλαρχηγούς του πρώτου έτους της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Από τους πρωτεργάτες του εθνικού ξεσηκωμού στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και ήρωας της μάχης της Αλαμάνας

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 
Καπετάνισσες, κατάσκοποι, πολεμίστριες: οι γυναίκες της Επανάστασης

O Αθανάσιος Διάκος γεννήθηκε το 1788 στην Άνω Μουσουνίτσα της Φωκίδας (σημερινός Αθανάσιος Διάκος) και κατ’ άλλους στη γειτονική Αρτοτίνα, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα του. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Γραμματικός.

Σε ηλικία 12 ετών η μητέρα του Μαρία, τον έστειλε να μάθει γράμματα στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κοντά στην Αρτοτίνα, τόπο καταγωγής της. Στο μοναστήρι αυτό ο Αθανάσιος εκάρη μοναχός σε ηλικία δεκαεπτά ετών και αργότερα χειροτονήθηκε Διάκονος, εξ ου και το προσωνύμιο «Διάκος».

Ο Αθανάσιος Διάκος ασπάζεται τη ζωή του κλέφτη

Ο Αθανάσιος Διάκος χαρακτηριζόταν και ως εξαιρετικής ομορφιάς νεαρός άνδρας. Σύμφωνα μάλιστα με μία εκδοχή, η εμφάνισή του έγινε η αφορμή για να βγει στα βουνά.

Η ομορφιά του Διάκου, που θα έκανε αργότερα τόσες και τόσες γυναίκες να ξετρελαθούν μαζί του, στάθηκε – κατά τη γνώμη μερικών – αφορμή να φύγει ο νεαρός καλόγερος από το μοναστήρι και να πάει στα βουνά να γίνει κλέφτης. Κατά την άποψη αυτή ένας αγάς της Δωρίδας, Φερχάτ εφέντης ονόματι, όταν είδε τον πεντάμορφο Διάκο, τον πλησίασε με βδελυρούς σκοπούς.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο λόγος ήταν ότι σκότωσε κατά λάθος τον γιο μίας σημαντικής οικογένειας πάνω σε γλέντι και έγινε κλέφτης για να μην τον συλλάβουν. Ο ηγούμενος της μονής τον σύστησε τότε στον περίφημο κλέφτη Σκαλτσοδήμο και ο Διάκος ακολούθησε κοντά του τη δύσκολη ζωή των αρματολών. Έζησε επί δύο χρόνια κατατρεγμένος στα βουνά της Φωκίδας, στήνοντας ενέδρες στους Τούρκους. Είχε δε στον έλεγχό του ολόκληρη την περιοχή που εκτείνεται από τον Μόρνο ως τα ορεινά της Ηπείρου και εθεωρείτο ατρόμητος πολεμιστής, ευκίνητος και άριστος στη σκοποβολή.

Ο Αθανάσιος Διάκος σηκώνει το λάβαρο της Επανάστασης

Το 1814 ο Αθανάσιος Διάκος πήγε στα Ιωάννινα και εντάχθηκε στη σωματοφυλακή του Αλή Πασά, στα Γιάννενα, της οποίας επικεφαλής ήταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος.

Εκείνη την περίοδο, ο Αλή πασάς έκανε σχέδια εναντίον του Σουλτάνου και κάλεσε στην έδρα του όλους τους καπετάνιους, Αρβανίτες και Χριστιανούς. Ανάμεσα τους και τον Σκαλτσοδήμο (σαν αντιπρόσωπο των αρματολών του Λιδωρικίου). Εκείνος όμως έστειλε τον Διάκο στη θέση του. Ο Αθανάσιος Διάκος υπήρξε αρματολός για δύο χρόνια (1814-1816) στο στρατό του Αλή πασά τον ίδιο καιρό με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.

Στα χρόνια που ακολουθούν και που καταλήγουν στην Επανάσταση του 1821, ο Διάκος είχε φτιάξει τη δική του ομάδα κλεφτών και όπως πολλοί άλλοι καπετάνιοι κλεφτών και αρματολών γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρίας.

Στις 27 Μαρτίου 1821, ο Αθανάσιος Διάκος πρωτοστατεί στην κήρυξη της Επανάστασης στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα, μετά από συνεννόηση με τους Αχαιούς, που είχαν επαναστατήσει μία εβδομάδα νωρίτερα. Έχοντας λάβει την άδεια του βοεβόδα της Λιβαδειάς Χασάν Αγά, κατορθώνει να στρατολογήσει 5.000 χωρικούς, με πρόσχημα την απόκρουση του Ανδρούτσου.

Στις 29 Μαρτίου, ο Αθανάσιος Διάκος υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στη Λιβαδειά

Την 1η Απριλίου 1821, ο Αθανάσιος Διάκος με τα παλικάρια του ελευθέρωσε τη Λιβαδειά, τότε πρωτεύουσα της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας. Η πόλη έπεσε ύστερα από τριήμερες ηρωικές μάχες μέσα στους δρόμους της και αφού ο Διάκος κατέλαβε το κάστρο της.

Από τα λάφυρα που έπεσαν στα χέρια του, ο Αθανάσιος Διάκος θα μπορούσε να γίνει πάμπλουτος, αλλά δεν κράτησε για τον εαυτό του ούτε μια πεντάρα – αφιλοκέρδεια που, δυστυχώς, δεν την συναντάμε πολύ συχνά στους καπεταναίους του Εικοσιένα

Η Μάχη της Αλαμάνας

Ο Χουρσίτ πασάς, εντεταλμένος από τον Σουλτάνο, έστειλε δύο από τους ικανότερους διοικητές του απ’ τη Θεσσαλία, τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσέ-Μεχμέτ πασά, επικεφαλής 8.000 πεζών και 1.000 ιππέων Τούρκων με διαταγή να καταστείλουν την επανάσταση στη Ρούμελη και μετά να προχωρήσουν στην Πελοπόννησο και να σταματήσουν την πολιορκία της Τριπολιτσάς.

Ο Διάκος και το απόσπασμά του, που ενισχύθηκαν από τους μαχητές Πανουργιά και Δυοβουνιώτη, αποφάσισαν να αποκόψουν την τούρκικη προέλαση στη Ρούμελη με την λήψη αμυντικών θέσεων κοντά στις Θερμοπύλες. Η ελληνική δύναμη των 1.500 ανδρών χωρίστηκε σε τρία τμήματα: ο Δυοβουνιώτης θα υπερασπιζόταν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου, ο Πανουργιάς τα ύψη της Χαλκωμάτας και ο Διάκος τη γέφυρα της Αλαμάνας, στον ποταμό Σπερχειό.

Γρήγορα οι ελληνικές δυνάμεις εξολοθρεύθηκαν. Μόνος έμεινε ο Αθανάσιος Διάκος στο γεφύρι της Αλαμάνας.

Ο Αθανάσιος Διάκος αν και είχε τη δυνατότητα να διαφύγει παρέμεινε και κυκλώθηκε με τους λιγοστούς συντρόφους του που είχαν μείνει ζωντανοί να μάχεται σώμα με σώμα

Η μεγαλύτερη δύναμη των Τούρκων επιτέθηκε στον Διάκο στην Αλαμάνα, ο οποίος πολεμούσε γενναία με τους λιγοστούς άντρες του. Οι υπόλοιποι οπισθοχώρησαν, αλλ’ ο Διάκος αρνήθηκε να υποχωρήσει και παρέμεινε στην Αλαμάνα πλαισιωμένος από 48 γενναία παλικάρια του. Τότε ανεφώνησε το ηρωικό: «Ο Διάκος δεν φεύγει!», αρνούμενος να εγκαταλείψει τη θέση του.

Ακολούθησαν μάχες σώμα με σώμα και ο Διάκος με δέκα άντρες οχυρώθηκε στη θέση Μανδροστάματα της μονής Δαμάστας. Εκεί τραυματίστηκε στον ώμο και πέταξε το τουφέκι του που είχε σπάσει και το σπαθί του που είχε τρυπηθεί από βόλι. Συνέχισε να μάχεται με την πιστόλα του, ώσπου περικυκλώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στη Λαμία.

Αθανάσιος Διάκος: Εγώ Γραικός εγεννήθηκα, Γραικός θε να αποθάνω

Ο Αθανάσιος Διάκος σοβαρά πληγωμένος στον δεξί ώμο συνελήφθη από πέντε Αρβανίτες. Ο Διάκος μεταφέρθηκε στη Λαμία μπροστά στον Ομέρ Βρυώνη, ο οποίος τον γνώριζε από την κοινή θητεία τους παλιότερα στην αυλή του Αλή πασά, τον εκτιμούσε πολύ και προσφέρθηκε να τον κάνει ανώτερο αξιωματικό στον οθωμανικό στρατό, αν αλλαξοπιστούσε και ασπαζόταν το Ισλάμ.

Ο Διάκος αρνήθηκε απαντώντας “Εγώ Γραικός εγεννήθηκα, Γραικός θε να αποθάνω!”. Ο Ομέρ πασάς έδειξε συμπάθεια προς τον Διάκο, όμως ο Χαλήλμπεης, σημαίνων Τούρκος της Λαμίας, έπεισε τον Κιοσέ Μεχμέτ, ιεραρχικά ανώτερο του Ομέρ Βρυώνη, ότι ο Διάκος θα έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά, επειδή είχε σκοτώσει πολλούς Τούρκους.

Η ποινή που του επιβλήθηκε ήταν θάνατος διά ανασκολοπισμού (παλούκωμα)…

Η ώρα του μαρτυρίου

Στις 24 Απριλίου 1821, ο Αθανάσιος Διάκος υπέστη το μαρτύριο του ανασκολοπισμού.

Ο Διάκος αντιμετώπισε το μαρτυρικό του θάνατο με θάρρος. Μόνο ένα παράπονο βγήκε απ’ τα χείλη του:«Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα π’ ανθίζουν τα κλαδιά και βγαζ’ η γης χορτάρι» το οποίο, έκτοτε, αποτέλεσε το μυστικό σύμβολο που υπαινισσόταν την άνοιξη ολόκληρου του δουλωμένου γένους. Εξ ου και ότι το παρέλαβε ο λαός μας από τα μαρτυρικά χείλη του Διάκου και το έκανε περήφανο και ιερό κτήμα όλων των Ελλήνων.

Το άψυχο σώμα του Διάκου παρέμεινε σε κοινή θέα επί 6 ημέρες και τέλος, πετάχτηκε σουβλισμένο, όπως ήταν, σε έναν λάκκο όπου κατέληγαν οι ακαθαρσίες της πόλης, βορειοδυτικά της Λαμίας, οι Χριστιανοί, όμως, βγήκαν κρυφά τη νύχτα και έθαψαν το σώμα του.

Ο θάνατος του Αθανάσιου Διάκου είναι ο τραγικότερος θάνατος Έλληνα επαναστάτη. Στην αρχή, το μαρτυρικό τέλος του Διάκου τρομοκράτησε τους υπόδουλους Έλληνες, ωστόσο η στάση και η γενναιότητα που επέδειξε στη μάχη και η θυσία του αποτέλεσαν απαράμιλλη πηγή έμπνευσης για όλους τους επομένους, που εκλήθησαν να πολεμήσουν για τα ιερά και τα δίκαια και για την ελευθερία του γένους!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Διονύσιος Σολωμός: Ο εθνικός ποιητής της Ελλάδας