Δημήτρης Δημητριάδης (συγγραφέας)

Από τις σπουδαιότερες πνευματικές προσωπικότητες της χώρας, με σημαντική αναγνώριση και εκτός των συνόρων, ο Δημήτρης Δημητριάδης μιλά στην Νατάσα Χχολιβάτου και το περιοδικό CITY για το έργο του, για τη συγγραφή και τη λογοτεχνία αλλά και για την Ελλάδα και τη Γαλλία, στην οποία τη χρονιά που μας πέρασε, τρία έργα του ανέβηκαν από το Εθνικό Θέατρο του Παρισιού στο πλαίσιο τιμητικού αφιερώματος στον Έλληνα ανατρεπτικό συγγραφέα.

Από πότε θυμάστε τον εαυτό σας να γράφει; Αλήθεια πώς ξεκίνησε η βαθύτερη σχέση σας με το βιβλίο και τη γραφή;
Δεν υπήρχε επίγνωση του πράγματος στην αρχή καθόλου. Ήταν σχετικό με μια ασυνείδητη κατάσταση και επειδή γινόταν στο πλαίσιο του σχολείου και των μαθημάτων, δεν πήγαινε πιο πέρα από αυτό… Αλλά ήδη από το δημοτικό με τις εκθέσεις και τις αντιδράσεις που προκαλούσαν κάποια πράγματα που έγραφα, κάτι εισέπραττα. Σαν να με ξεχώριζαν σ’ αυτό, σαν να μην ήταν απλώς μια καλή έκθεση μόνο, σαν να είχε κάτι περισσότερο από αυτό, από ένα καλογραμμένο κείμενο. Αυτό κράτησε αρκετά χρόνια κι ακόμα και στο γυμνάσιο συνεχίστηκε. Ήταν αντιδράσεις που έβρισκαν έναν αντίκτυπο μέσα μου. Δεν ήταν σαν ένας απλός έπαινος ως μαθητής, αλλά δεν είχα καμία επίγνωση του πράγματος, απλώς το ευχαριστιόμουν. Στο γυμνάσιο με έβγαζαν οι καθηγητές και διάβαζα την έκθεση μου μπροστά σε όλους. Έπειτα στο Δημοτικό, είχαν έναν χοντρό βιβλίο που περνούσαν οι καλές εκθέσεις που διακρίνονταν και είχαν περάσει και οι δικές μου εκθέσεις εκεί μέσα. Και μετά αυτό συνεχίστηκε και μέχρι τα μέσα των σπουδών μου στο τότε γυμνάσιο και μετά βέβαια αυτό έγινε σιγά-σιγά αντιληπτό και συνειδητό, με το που άρχισα να διαβάζω πια λογοτεχνία. Μέχρι τα 13-14 δεν διάβαζα και πολύ, δεν είχα ακόμα ανακαλύψει συγγραφείς, βιβλία, και τα ανακάλυψα όταν κάποιος συμμαθητής μου στο γυμνάσιο μου είπε ότι υπάρχει η δανειστική βιβλιοθήκη του Δήμου. Και για μένα ήταν σαν να άνοιξε ένας κόσμος που δεν τον ήξερα από πριν και από ‘κει άρχισα να δανείζομαι βιβλία και άρχισε μια σχέση άλλη η οποία έφερε και μια συνειδητοποίηση και μέχρι τα 15-16 είχα αρχίσει να συνειδητοποιώ και να προχωρώ και περισσότερο. Μαζί με τη λογοτεχνία, είχα ανακαλύψει και το θέατρο μέσω των ραδιοφωνικών εκπομπών που γινόντουσαν και ήταν πάρα πολύ χρήσιμο, γιατί πραγματικά ήταν ένας τρόπος που δημιουργούσε μια οικειότητα με αυτό το είδος, ήταν σαν να γινόταν μες στο σπίτι σου, άσε που το ακούγαμε και με όλη την οικογένεια, καθόμασταν Κυριακή και Τετάρτη και έτσι γνώρισα πολλά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας από κει μέσα, και σιγά-σιγά άρχισα να θέλω να κάνω κι εγώ κάτι αντίστοιχο κι έτσι άρχισα να γράφω. Αν υπάρχει ένα πρώτο κείμενο που έγραψα, ήταν θέατρο, πρέπει να το έγραψα 15-16 χρονών. Ίσως επειδή με είχε εντυπωσιάσει περισσότερο αυτό το πράγμα, γιατί ήταν η εποχή των αμερικανών συγγραφέων που ήταν πολύ διάσημοι και παίζονταν πάρα πολύ στην Ελλάδα και έκανα απομιμήσεις των έργων αυτών, ήθελα πολύ να τους φτάσω. Ήταν μια ανάγκη μεγάλη να γίνω σαν αυτούς επειδή τους θαύμαζα πάρα πολύ… Μετά έγινε πιο συνειδητό όλο το πράγμα, παρόλα αυτά, έδωσα στο Πανεπιστήμιο, πέρασα και στη Νομική και στη Φιλοσοφική, πήγα στη Νομική και ήταν τεράστια η πλήξη που βίωνα, απίστευτη ανία! Η μεγάλη συνειδητοποίηση έγινε όταν πήρα την υποτροφία πια για το εξωτερικό, για τις Βρυξέλλες και πήγα σε αυτή τη σχολή θεάτρου και κινηματογράφου. Εκεί μπήκα κατευθείαν στο θέμα… Ακόμα όμως ήθελα κι άλλα πράγματα, με ενδιέφερε και η σκηνοθεσία και ο κινηματόγραφος, ήταν όλα σε μια μεικτή κατάσταση αλλά σιγά-σιγά μέσα σε όλα αυτά επικρατούσε το γράψιμο, η γραφή, η δραματουργία, η οποία εκδηλώθηκε μέσα στο πλαίσιο της σχολής τότε, όπου στο πλαίσιο ενός μαθήματος για τη θεατρική γραφή έγραψα το πρώτο μου θεατρικό έργο την «Η τιμή της ανταρσίας στη μαύρη αγορά». Και μετά αυτό είχε τη συνέχεια που είχε, το θεωρούσα αυτονόητο ότι αυτός είναι ο προορισμός μου και ποτέ δεν αναρωτήθηκα αν θα έπρεπε να κάνω κάτι άλλο.

Mε τη σκηνοθεσία έχετε ασχοληθεί περαιτέρω;
Μόνο στο πλαίσιο της σχολής. Έχω ένα φόβο με τη σκηνοθεσία. Και η ίδια η σκηνοθεσία του θεάτρου είναι άλλο πράγμα από το γράψιμο ενός έργου. Το είδα τώρα και το συνειδητοποίησα πάρα πολύ έντονα που παρακολούθησα μερικές αναγνώσεις του έργου μου που θα ανέβει το καλοκαίρι, τον Ιούλιο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και λέγεται «Tόκος». Είναι ένα ανέκδοτο έργο μου και θα ανέβει σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Βογιατζή. Παρακολούθησα λοιπόν αναγνώσεις και πραγματικά ένιωσα ότι η σκηνοθεσία για το θέατρο είναι ένα άλλο είδος. Περνάς σε άλλη κατάσταση πια, στέκεσαι απέναντι από το έργο, είτε είναι δικό σου είτε είναι άλλου, πόσο μάλλον αν είναι δικό σου!

Φαντάζομαι ότι τότε μπορεί να προκύψει και μια παρεμβατικότητα εκ μέρους του συγγραφέα, στο πώς δηλαδή θα αποδοθούν οι λέξεις του στη σκηνή…
Δεν θέλω να το κάνω αυτό. Έχω φτάσει στο σημείο να μη θέλω πια να είμαι παρών, να θέλω να απουσιάζω, γιατί και στη Γαλλία τώρα τελευταία που παρευρέθηκα σε πρόβες, είδα ότι οι ηθοποιοί βλέπουν λίγο τον συγγραφέα σαν κάποιον που τους προκαλεί δέος, δεν κάνει πολύ καλό αυτό… Ή θα είσαι μέσα σε μια σκηνοθεσία και θα την παρακολουθείς βήμα προς βήμα και θα είσαι συμμέτοχος σε αυτό, ή το να πηγαίνεις πού και πού, να λες δυο τρία πράγματα και να φεύγεις, νομίζω δεν έχει νόημα. Εγώ θέλω να αφήνω τον σκηνοθέτη ελεύθερο και ανεξάρτητο να κάνει τη δουλειά του. Προσωπικά, εμένα με ενδιαφέρει το τι θα βγει από την ανάγνωση που θα κάνει ένας άλλος ενός δικού μου κειμένου. Έχω πολλή περιέργεια και μεγάλο ενδιαφέρον να δω τι θα βγει πέρα από αυτά που σκέφτομαι εγώ και τα οποία δεν εξαντλούν το έργο και πολλές φορές ανακαλύπτω και πράγματα που είναι πιο σημαντικά από αυτά που έχω σκεφτεί εγώ. Άρα είναι μια κατάσταση που δεν πρέπει κανείς καθόλου να την περιορίσει και να την εποπτεύσει αλλά να την αφήσει να λειτουργήσει μόνη της. Άλλωστε ένα έργο διαβάζεται με διάφορους τρόπους από διάφορους ανθρώπους, δεν επιβάλλεται μόνο μια ανάγνωση. Οπότε, παραμένω έξω από τη σκηνοθεσία, δεν νιώθω την ανάγκη να κάνω κάτι ούτε σε δικό μου έργο ούτε σε έργο άλλου. Με ενδιαφέρει να διαβάζω ή να συμμετέχω σε αναγνώσεις και να συζητάω για ζητήματα σχετικά με το τι είναι ένα έργο, με ενδιαφέρει πάρα πολύ αυτή η δραματουργική επεξεργασία και ανίχνευση ενός έργου, αλλά νομίζω ότι η σκηνική απόδοση είναι άλλο πράγμα μετά, περνάμε αλλού. Βλέπω τώρα και με το έργο αυτό που θα ανέβει στην Αθήνα, το πώς αυτά που γίνονται επί σκηνής, δεν τα είχα ποτέ σκεφτεί εγώ και ο Βογιατζής που διερευνά πάντα ένα έργο πολύ βαθιά, κάνει να βγαίνει επί σκηνής ένα σύνολο από γεγονότα που ανήκουν στο έργο αλλά και που ο ίδιος τα προκαλεί να βγουν.

Θα μας μιλήσετε λίγο γι’ αυτό το έργο;
Έχει ένα πρώτο επίπεδο πολύ προσιτό και πολύ οικείο. Διαδραματίζεται σε μια αυλή ενός σπιτιού. Είναι ένα διώροφο σπίτι, από αυτά που ήταν λίγο εκτός πόλης, με μεγάλες αυλές, κοντά στη φύση. Μια ομάδα ανθρώπων σε μια τέτοια αυλή γιορτάζει τη γέννηση ενός παιδιού. Αυτό είναι το πρώτο επίπεδο, το τι μπορεί να συμβεί σε μια τέτοια συγκέντρωση όπου υπάρχει ένα σύνολο από στερεότυπα, μια γνωστή ατμόσφαιρα, μια χαρά, ένα είδος γιορτής που είναι γεμάτη από όλα αυτά που ξέρουμε, αλλά παρ’ όλα αυτά το έργο δεν πηγαίνει προς τα εκεί, απλώς ξεκινάει από εκεί και πηγαίνει κάπου αλλού. Υπάρχει μια αλληλουχία γεγονότων που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας νύχτας και προχωράει προς το ξημέρωμα. Παίζει μεγάλο ρόλο στο έργο ο ουρανός. Το έργο θέτει διάφορα ζητήματα και ανήκουν στο έργο το ίδιο αλλά δεν θίγει ζητήματα κοινωνικά και τέτοιου είδους πράγματα, είναι πέρα από αυτά και ξεκινά από ένα σημείο που όλα αυτά μένουν πίσω και αρχίζει από κάπου αλλού και πάει αλλού, βέβαια όλα αυτά εμπεριέχονται στην ύφανση του έργου και μπορούν να θέσουν πολλά ζητήματα.

H γραφή χρειάζεται οπωσδήποτε να έχει κάποιον αποδέκτη;
Όχι δεν γράφεις για κάποιον. Την ώρα εκείνη δεν σκέφτεσαι παρά μόνο το έργο. Ακόμα και να μου έχουν ζητήσει ένα έργο, παραγγελίες ας πούμ