Διονύσης Μαρίνος - Έλληνες συγγραφείς προτείνουν

Ποια κρυφή νότα ενθύμησης μάς στρέφει στις παλιές μας σελίδες; Ποιος μυχός νοσταλγίας επαναφέρει διαρκώς και αδιαλείπτως τα βιβλία που μας στιγμάτισαν θυμίζοντάς μας πως η λογοτεχνία δεν φέρει κάποια ένδειξη λήξης και τετελεσμένου; Τη στιγμή που οι καινούργιες εκδόσεις στοιβάζονται στους πάγκους των βιβλιοπωλείων (τουλάχιστον ως πρόσφατα, με την ελπίδα πως κάτι θα συμβεί με τη λήξη της καραντίνας) προσδοκώντας αναγνώστες, η ουσιαστική καταφυγή μας θα είναι –πάντα- εκείνο που κείται στο παρελθόν και με κάποια ανερμήνευτο τρόπο επενεργεί δραστικά και στο παρόν μας.
 

Είμαστε περισσότερο τα βιβλία που έχουμε διαβάσει κι όχι εκείνα που προσδοκούμε να φυλλομετρήσουμε με εκείνη την ελπίδα του ανεξερεύνητου κοιτάσματος που περιμένει από εμάς να το ανακαλύψουμε.

Λησμονώντας θυμόμαστε ολοένα και πιο ενεργά την αίσθηση των παλαιών διαβασμάτων μας. Επανέρχονται μέσα μας με μια καταλυτική ασυνέχεια. Εκεί που δεν τον περιμένεις, τόσο ξαφνικά, θυμάσαι/θυμάμαι τον «Μπιντέ» του Μάριου Χάκκα και τα άλλα διηγήματα που περιλάμβανε εκείνη η συλλογή που βγήκε στα τέλη της δεκαετίας του ?70 και αποτέλεσε το προανάκρουσμα για όσα θα ζούσε η ελληνική κοινωνία από το ?80 και μετά. Ο νεοπλουτισμός, οι υλικές απολαύσεις, η απώλεια κάθε μορφής ταυτότητας, η παντί τρόπω κοινωνική άνοδος. Ο Χάκκας λειτουργεί ως χειρουργός. Συμπονάει το πάσχον μέλος, αλλά ταυτόχρονα περιγελάει και την αφυσικότητα των προθέσεών του.
 

Την ίδια χρονιά, αν δεν με απατάει η μνήμη μου, βγαίνει και η «Αντιποίησις αρχής» του Αλέξανδρου Κοτζιά. Ένα μυθιστόρημα που καίει από παντού. Τα πάθη, άλλωστε, είναι ακόμη οξυμμένα, η φωτιά που άναψε η χούντα δεν είχε σβήσει ακόμη (στην πραγματικότητα χρειάστηκε πολλά χρόνια ακόμη για να γίνει ένα αποδεκτό σημείο της νεώτερης ελληνικής αφήγησης). Η δικτατορία, ο Εμφύλιος, οι διώξεις, οι βασανισμοί, οι δωσίλογοι και οι αγωνιστές, όλα μαζί μπλέκονται μεταξύ τους και εμπλέκουν κι εμάς. Ο ήρωας του μυθιστορήματος, ο Κατσαντώνης Μενέλαος του Αθανασίου, ο Μένιος, είναι από αυτούς που δεν ξεχνάς εύκολα.

Θυμάμαι, ακόμη, την ένταση με την οποία διάβαζα πριν από πολλά χρόνια το «Φράγμα» του Σπύρου Πλασκοβίτη. Βιβλίο που εκδόθηκε το 1960 και με κάποιο τρόπο παραμένει ανέγγιχτο από το χρόνο. Είχα αναπτύξει μια σωματοποιημένη αίσθηση του κλονισμού που έδειχνε να έχει εισχωρήσει μέσα στο φράγμα. Θα άντεξε; Θα κατέρρεε; Θα συμπαρέσυραν τα αφρισμένα νερά του την Γκρίζα πόλη; Πάντα θα περιμένουμε έναν Αλέξη Βαλέρη, ο ειδικός υδρολόγος του βιβλίου και βασικός ήρωάς του, να μας σώσει;
 

Μου φαίνεται αδύνατο να ξεχάσω την ιστορία της Μπέμπας και του Βλάση Ταντή από την «Βιοτεχνία Υαλικών» του αδικοχαμένου Μένη Κουμανταρέα. Μυθιστόρημα που γράφτηκε το 1975 σε μια μεταπολεμική Ελλάδα που προσδοκούσε πολλά και, τελικά, ελάχιστα από αυτά κατάφερε να μετουσιώσει σε πράξεις. Ο μικροαστισμός, η συντηρητική φύση της ελληνικής κοινωνίας, οι χαμένες ευκαιρίες και ακόμη πιο ξοφλημένες ιδεολογίες που δεν μπορούν να στηρίξουν τα όνειρα των ανθρώπων. Κι όλα αυτά γραμμένα από έναν συγγραφέα με έντονο το στοιχείο της ενσυναίσθησης.

 

Αφήνω τελευταίο ένα κατά τη γνώμη μου εμβληματικό βιβλίο, ίσως από εκείνα που όσα χρόνια κι αν περάσουν θα αποτελεί λογοτεχνικό φάρο. Αναφέρομαι στο «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου. Μπορεί οι συνδηλώσεις του να είναι ταυτισμένες με το μετεμφυλιακό κλίμα της εποχής, τη στράτευση στην ιδέα του σοσιαλισμού και την πυκνή γραφειοκρατική δομή των αριστερών κομμάτων που είχαν θεοποιήσει την πρώην Σοβιετική Ένωση, εντούτοις, αυτό το ανόητο της ύπαρξης και του σκοπού (όλα για ένα άδειο κιβώτιο) σηματοδοτούν μια υπαρξιακή πορεία όλων μας.

Διονύσης Μαρίνος

O Διονύσης Μαρίνος γεννήθηκε το 1971 στην Αθήνα. Είναι δημοσιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας. Τα τελευταία χρόνια παραδίδει μαθήματα δημιουργικής γραφής. Υπήρξε μέλος της ομάδας εργασίας για τη δημιουργία του δανειστικού τμήματος της Εθνικής Βιβλιοθήκης και επί τρία χρόνια ήταν μέλος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων (μεταφρασμένη λογοτεχνία).

►Υπάρχουν βιβλία που κατέχουν ξεχωριστή θέση στο μυαλό και στην καρδιά μας. Βιβλία που μας καθορίζουν, δεν τα ξεχνάμε ποτέ και κατά καιρούς ανατρέχουμε ξανά και ξανά στις σελίδες τους, διότι από τότε που τα διαβάσαμε για πρώτη φορά έχουν γίνει ένα κομμάτι από εμάς. Αυτή είναι άλλωστε και η αξία ενός λογοτεχνικού έργου: με τον όσο πιο αρμονικό και ολοκληρωμένο συνδυασμό μορφής και ύφους, πρώτα να μας συγκινεί και κατόπιν να περνά ανεξίτηλα και παιδευτικά στη σκέψη μας. Η ελληνική λογοτεχνία έχει να επιδείξει πλείστα όσα σημαντικά έργα που αποτύπωσαν μέσα από την πλοκή τους το ιστορικό γίγνεσθαι της εποχής τους και με όχημα τους χαρακτήρες των ηρώων τους σκιαγράφησαν προβλήματα και δεινά, προβληματισμούς και οράματα, καθώς και διαφορετικές οπτικές γωνίες του κόσμου. Έργα που η λογοτεχνική τους δύναμη παραμένει αναλλοίωτη στο χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, όπως και το γεγονός ότι ένας συγγραφέας είναι πρώτα και κύρια αναγνώστης, το cityportal.gr καλεί αγαπημένους σας σύγχρονους συγγραφείς να φανερώσουν τα δικά τους αγαπημένα βιβλία από την ελληνική λογοτεχνία, γραμμένα από το 1980 και πίσω, βιβλία που τους καθόρισαν και θα βοηθήσουν και όλους εμάς στην αναζήτηση των αναγνώσεών μας.

Μαρία Ψωμά Πετρίδου