Έντα Γκάμπλερ του Ίψεν | Κριτική

Έντα Γκάμπλερ του Χένρικ Ίψεν στο Θέατρο Τ | Κριτική παράστασης  Αγγέλα Μάντζιου

Η αινιγματική Έντα Γκάμπλερ και η απελπισμένη της κραυγή στην εκπυρσοκρότηση ενός όπλου.

Την παράσταση «Έντα Γκάμπλερ», έργο (1890) του Νορβηγού συγγραφέα Χ. Ίψεν, παρακολουθήσαμε στο θέατρο Τ. Έργο πυκνό και σκοτεινό που διερευνά τις ανθρώπινες σχέσεις (κοινωνικές-ερωτικές- συναισθηματικές- εξουσιαστικές), σε τριαδικά σχήματα. Έργο διαχρονικά προφητικό του οποίου η θεματολογία απασχολεί εν πολλοίς και την εποχή μας.
Ο συγγραφέας θίγει το θέμα της ελευθερίας και του έρωτα, της ζωής και των επιλογών, στο παρόν ενός γάμου και στο μέλλον που προοιωνίζεται υπό την επιρροή και επήρεια του παρελθόντος.

Σχολιάζοντας τον θεσμό του γάμου, τις συγγενικές-οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, ο συγγραφέας, εξετάζει τους ρόλους των φύλων και τους κώδικες της ζωής, των ιδεών, της πολιτικής, της τέχνης. Γίνεται λόγος για τις επιλογές, τις επιρροές, τις ματαιώσεις και τις ψευδαισθήσεις, τις επιθυμίες, τα όνειρα, τους κανόνες, τα χρήματα, την εργασία, την ηθική, τις υποχωρήσεις και τους συμβιβασμούς που απαιτούνται προκειμένου να συνεχίσει να ζει κανείς εντός των προδιαγεγραμμένων κοινωνικών ορίων του φύλου και της τάξης του.

Η σκηνοθετική γραμμή ακολούθησε ένα κυκλικό σχήμα. Προέταξε την τελική σκηνή της αυτοχειρίας της ηρωίδας, ανατρέποντας τους χρόνους, για να ξετυλιχτεί η ιστορία της προβολής της ζωής και του θανάτου, μιας γυναίκας εγκλωβισμένης συναισθηματικά και κοινωνικά στις υποχρεώσεις ενός γάμου. Με την ίδια σκηνή, στον εκκωφαντικό της ήχο και στην λευκή της έκλαμψη, έκλεισε ο κύκλος της ιστορίας. Όλα εκτυλίσσονται σε μια στιγμή στη διαχρονική διαστολή της τέχνης, σε μια μακρινή εποχή και σε μια άλλη χώρα. Τα σχήματα αναφοράς είναι πληθυντικά, τριγωνικά.

Στην παράσταση που παρακολουθήσαμε, δόθηκε η εντύπωση της εισόδου σε ένα καινούργιο σπίτι: αυτό ενός ζευγαριού που επιστρέφει από το ταξίδι του μέλιτος. Παράλληλα ήταν σαν να βρισκόμασταν στο γραφείο του συγγραφέα. Ένα δωμάτιο προβολών ειδώλων και σκιών, όπου τα πρόσωπα του έργου μιλούν με τις αντηχητικές αντίλαλες φωνές τους, σχολιάζοντας τους άλλους με μια δόση ειρωνείας και προφητικών – νεανικών οραματισμών, σαγηνεύοντας και αιχμαλωτίζοντας φαντασιώσεις και κρυφά πάθη, στοχεύοντας σε ένα μελλοντικό όραμα απελευθέρωσης. Ο συγγραφέας αφουγκράζεται την ζωή και παρακολουθεί την συναισθηματική κατάσταση μιας γυναίκας παγιδευμένης στις αμφιταλαντεύσεις της μεταξύ επιθυμιών και καθήκοντος, κοινωνικών ρόλων και ατομικών επιλογών.

Η σκηνοθετική σύλληψη οδήγησε σε ένα θεατρικό απείκασμα υψηλού επιπέδου. Το αποτέλεσμα ήταν μεστό και ολοκληρωμένο.

Με λιτά μέσα και σε ένα σκηνικό εύλογων συνειρμών, με αντικείμενα βαλίτσες, ανθοδέσμες και βιβλία, συστήθηκε η ατμόσφαιρα του έργου και αναπτύχθηκε η δράση της αντιπαράθεσης λόγων και σιωπών των προσώπων του δράματος. Συναντήσεις, καλωσορίσματα, αποχαιρετισμοί, επισκέψεις, ταξίδια, εμπειρίες, ο κόσμος των βιβλίων, οι ανάγκες της πραγματικής ζωής, τα λόγια που λέγονται και όσα υπονοούνται στην εξάρτηση των ποικίλων κοινωνικών δεσμών και κοινωνικοπολιτικών συστημάτων και ιδεών, όπως καθρεφτίζονται στην επικαιρότητα μιας εποχής και στις διαθέσεις των ανθρώπων.
Η παράλληλη διάταξη των θεατών στον χώρο, κοιτάζοντας απέναντι, με την σκηνή στο μέσον και ανάμεσά τους, έδωσε την εντύπωση ενός καθρέφτη, στην προοπτική διαφορετικών γωνιών θέασης. Σ’ αυτό το θεατρικό παιχνίδι των αντικατοπτρισμών μετείχαν και οι θεατές ως μέρος ενός συνόλου.

Οι ηθοποιοί της παράστασης ήταν καθισμένοι σε διάφορες θέσεις και ανάμεσα στους θεατές. Από αυτά τα σημεία εισήλθαν στην σκηνή, στο φως και στην σκιά της, πρωταγωνιστές -και ταυτόχρονα θεατές- των σκηνών του έργου, σε ένα τέχνασμα μετατοπισμού του τοπίου της σκηνής και εξοικονόμησης της ενέργειας των τόπων και των χρόνων δράσης.

Οι ηθοποιοί της παράστασης υποστήριξαν σθεναρά και πειστικά τις συναισθηματικές μεταπτώσεις και εκρήξεις των χαρακτήρων, φέρνοντας επί σκηνής ψυχολογικές καταστάσεις σε άμεση διερεύνηση. Οι ερμηνείες είχαν καθαρότητα και ένταση. Απαιτητικοί ρόλοι, ενσαρκώθηκαν εκφραστικά στις υφολογικές τους διακυμάνσεις και έξυσαν τον φλοιό της επιφάνειας των χαρακτήρων, δείχνοντας τις εξαρτήσεις και τις διασυνδέσεις: παθών, πόθων, αισθημάτων, ανταγωνισμών, διεκδίκησης και εκδίκησης, ταυτίσεων και απορρίψεων, σαγήνης και απογοήτευσης. Μελετημένη ακρίβεια και δυναμική είχαν οι κινήσεις τους και με τις φωνές και τα σώματά τους, κατέγραψαν τις αισθηματικές εκφράσεις, τις απειλές, τους υπαινιγμούς, τις μεταπτώσεις, τις ματαιώσεις, τα κοινωνικά και ψυχολογικά αδιέξοδα.

Σ’ αυτό το πεδίο των ταλαντευόμενων συναισθηματικών κραδασμών, συνέδραμαν και οι υποβλητικοί φωτισμοί της παράστασης. Έδειξαν τα πρόσωπα στους κοινωνικούς τους ρόλους, τις ιδιότητες, στις χρονικές μεταβολές (ενδύματα-ύφος), χαράζοντας, μεγεθύνοντας ή ακυρώνοντας τα όρια της σκιάς και της παρασκιάς, προσώπων και αντικειμένων παρατήρησης. Η μουσική συμπληρωματικά άφησε μια εντύπωση βαρύτητας ακουμπώντας στις ρωγμές και τις απότομες κοψιές των ζωηρών σκηνών του έργου. Έντυσε, στην επίταση μιας μελαγχολικής χροιάς, τις αγωνίες και αντιδράσεις συνενοχής μιας ομάδας ανθρώπων, προοιωνίζοντας, στην εκπνοή του 19ου αιώνα, το μέλλον των σχέσεων στην διαχρονία ενός προσδοκώμενου αιτήματος ισότιμης έκφρασης, απελευθέρωσης, επικοινωνίας.

Συστήνουμε αυτήν την παράσταση για το φορτίο της απαιτητικής και λεπτής καλλιτεχνικής της διεργασίας. Για την δηκτική, ανάλαφρη και σοφή παραδοχή κάποιας Γιούλε, για την ακέραιη θεωρητικά και ματαιωμένη πρακτικά διακήρυξη κάποιου -νέου κάποτε- Έιλερτ, για την διεκδικητική αντιπαράθεση και τον εγωισμό κάποιου συζύγου και υποψήφιου καθηγητή Γιόργκεν, για την προδοσία και την θυσιαστική αυταπάρνηση κάποιας Τέα, για την ακεραιότητα, την σοβαρότητα και την -υποκριτική- εκβιαστική και συνενοχική απόκρυψη παθών, μυστικών και υποψιών κάποιου δικαστή Μπρακ, για την αντιφατικά ανήσυχη υπόσταση της γυναικείας ψυχοσύνθεσης, γριφώδους για την εποχή της, στο όνομα κάποιας Έντα…

-Οι θεατές ήταν στην πλειοψηφία τους νεαρής ηλικίας.
-Το χειροκρότημα όλων προς τους ηθοποιούς της παράστασης ήταν θερμό, στην συμπυκνωμένη αίσθηση της ένταξης και συμμετοχής στον κύκλο μιας μυητικής πράξης.

Έντα Γκάμπλερ
Απόδοση – Σκηνοθεσία: Γλυκερία Καλαϊτζή
Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Καραδελόγλου
Μουσική: Πρόδρομος Καραδελόγλου
Κίνηση: Ιωάννα Μήτσικα
Φωτισμοί: Διονύσης Καραθανάσης
Βοηθός σκηνοθέτιδας: Χαρίκλεια Ζαγοριανού
Βοηθός σκηνογράφου: Αριάνα Νίκου
Φωτογραφίες – Video παράστασης – Trailer: Χρήστος Κυριαζίδης
Γραφιστική επιμέλεια: Λάζαρος Παπανικολάου
Επικοινωνία: Λία Κεσοπούλου
Παραγωγή: Θέατρο Τ
ΔΙΑΝΟΜΗ (με σειρά εμφάνισης)
Σοφία Βούλγαρη (Γιούλε)
Αλέξανδρος Νικολαΐδης (Γιόργκεν Τέσμαν)
Χριστίνα Δαγκάκη (Έντα Γκάμπλερ)
Λίλα Παντελίδου (Τέα Έλβστεντ)
Κυριάκος Δανιηλίδης (Δικαστής Μπρακ)
Ιωάννης Καμπούρης (Έιλερτ Λέβμποργκ)

Έντα Γκάμπλερ του Χένρικ Ίψεν στο Θέατρο Τ | Κριτική παράστασης  Αγγέλα Μάντζιου

«Αμερικάνικος Βούβαλος» | Κριτική