Εθνικό θέατρο, Αισχύλου Ορέστεια (β. Χοηφόροι, γ. Ευμενίδες) κριτική

Εθνικό θέατρο, Αισχύλου Ορέστεια (β. Χοηφόροι, γ. Ευμενίδες) κριτική Άγγελα Μάντζιου

 

Β. Χοηφόροι

Τις τραγωδίες «Χοηφόροι» και «Ευμενίδες», δεύτερο και τρίτο μέρος της τριλογίας «Ορέστεια» του ποιητή Αισχύλου, παρακολουθήσαμε σε  μία ενιαία παράσταση και σε συνέχεια της παράστασης  του Αγαμέμνονα από το Εθνικό θέατρο, στο θέατρο Δάσους (5ο Φεστιβάλ Δάσους του ΚΘΒΕ). 

Στον   αφηγηματικό μίτο των  δεινών της γενιάς των Ατρειδών,  περιπλεγμένη στον  αιμάτινο κύκλο του φόνου του Αγαμέμνονα που καλείται να εκδικηθεί ο Ορέστης με την συνδρομή της Ηλέκτρας,  η τραγωδία «Χοηφόροι» εστιάζει  στην οπτική των αιχμαλώτων γυναικών του Χορού.  Αναπτύσσεται  πολύπλευρα ως χρέος εκδίκησης και αποκατάστασης του πατριαρχικού Δικαίου. Στο   όριο μετατοπισμού του μητριαρχικού- πατριαρχικού κόσμου και σε  συνδυασμό με τις εξελίξεις στο πολιτειακό σχήμα της πόλης-κράτους, απηχεί κανόνες εθιμικού και γραπτού Δικαίου και φιλοσοφικές απόψεις. Παράλληλα  εγγράφεται και σε ένα σημείο χρόνου επιστροφής ως διαδικασία ενηλικίωσης και εξόδου στον κόσμο. 

Η δράση τοποθετήθηκε στο ίδιο σκηνικό πεδίο με εκείνο της τραγωδίας «Αγαμέμνων».  Το διάτρητο πλαίσιο του ανακτόρου σταδιακά καλύφθηκε από μία μεμβράνη αλλάζοντας σχήμα όψης. Σ ένα τοπίο αποκλεισμού και απομόνωσης διαχωρίστηκε η επικράτεια των πρωταγωνιστών.

Η σκηνοθετική  ανάγνωση αναπτύχθηκε  σε ένα πλέγμα  καλαίσθητων καλλιτεχνικά εικόνων -όσον αφορά κυρίως τον Χορό και κάποιες επί μέρους σκηνές εισόδου των άλλων προσώπων, όπως εκείνη η περιφορά της Κλυταιμνήστρας στους ώμους του Αιγίσθου-  αλλά η σύλληψη έμεινε μετέωρη ως προς το στίγμα πρόθεσης, παρά τους αφαιρετικούς διασκελισμούς.   

Οι  ερμηνείες των πρωταγωνιστών της ιστορίας ήταν αδύναμες και χωρίς σφρίγος στην εγγύτητα των  χειρονομιών στις συνομιλίες. Απουσίαζε η δημιουργική ταραχώδης  ενέργεια του πάθους και η όλη διαδικασία της αντιπαράθεσης των προσώπων και η καταγραφή των εσωτερικών συγκρούσεων έμοιαζε τυλιγμένη σε στρώματα που δεν κατάφεραν να διαρρήξουν  το προφανές, παρά την  επισήμανση των συμβολισμών που χρησιμοποιήθηκαν ως μέσα διέγερσης της συγκίνησης.

Ο Χορός με τα ιδιαίτερα, πολύπτυχα κοστούμια του, κινήθηκε με μια θερμή ενάργεια συμμετοχικής συμπαράστασης απέναντι στους πρωταγωνιστές. Η αύρα της κίνησης έπλασε  εύληπτα το πνεύμα του φόβου και το αντιθετικό ρεύμα τόσο της αντιδραστικής αντιπάθειας όσο και της ελκτικής συμπαράστασης, υπονοώντας το σχήμα καταπίεσης-ελευθερίας, συμπαράταξης, αποστροφής και  συμπάθειας.  Η  απτή θέαση σχηματοποιήθηκε πολύσχημα  με εικόνες και  εύρυθμες φωνές, δίνοντας  στο δρώμενο της εκδίκησης και της αποκατάστασης του Δικαίου και μια άλλη προοπτική: αυτήν του πλήθους με την οποία συστήθηκε κυρίως η τρίτη τραγωδία της τριλογίας.

 

«Χοηφόροι» 

Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ 

Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης

Σκηνικά: Πάρις Μέξης

Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος

Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα

Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος

Χορογραφία – Σχεδιασμός κίνησης: Μόνικα Έλενα Κολοκοτρώνη

Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου

Βοηθός σκηνοθέτη: Μάγδα Κόρπη

Β΄ Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριτίνα Αστρά

Διανομή (αλφαβητικά):

Βασίλης Καραμπούλας: Οικέτης

Μαρία Κίτσου: Ηλέκτρα

Φιλαρέτη Κομνηνού: Κλυταιμνήστρα

Γιάννης Νιάρρος: Ορέστης

Αγορίτσα Οικονόμου: Τροφός

Γιώργος Στάμος: Πυλάδης

Γιώργος Χρυσοστόμου: Αίγισθος

Χορός (αλφαβητικά)

Νατάσα Εξηνταβελώνη, Σοφία Κουλέρα, Νεφέλη Μαϊστράλη, Μαρία Μηνά, Νάνσυ Μπούκλη, Αρετή Τίλη, Ιώβη Φραγκάτου, Χριστίνα Χριστοδούλου.

 

Γ. «Ευμενίδες» 

Ευφάνταστη  σκηνοθετικά σύλληψη και με έναν βιωματικό επιτονισμό, η παράσταση των Ευμενίδων ενσωμάτωσε  στη ροή της, φράσεις και κείμενα άλλων παραδόσεων από διαφορετικές χρονικές περιόδους, σε ένα επίγραμμα  παραμυθίας της θνητότητας της  ύπαρξης και  αντηχητικό δοξαστικόν της ζωής.

Ο θίασος των ηθοποιών εισήλθε στη σκηνή σε μια στιγμή βραδύπορης εγκατάστασης, φέροντας  τα συμβολικά στοιχεία της σκευής με  εμφανείς συμβολισμούς στη  ροή των  εικόνων. 

Οι ρόλοι ενσωματώθηκαν σε ένα  άθροισμα ξεχωριστών φωνών που αντηχητικά μετατοπίζονταν και ως απόηχος συνόλου.  Πατώντας  σε ονομαστικές και ανώνυμες αλληλοεπικαλύψεις ρήσεων, τα πρόσωπα της τραγωδίας, ενδύονταν μεταφορικά διαφορετικούς ρόλους σε ένα σχήμα πολυπρισματικής θεατρικής-ψυχαναλυτικής διάστασης.  

Τα δομικά μέρη της τραγωδίας ορίζονταν με ήρεμες φωνές συνοπτικών περιγραφών των  επί μέρους σκηνών  του έργου.

Η δράση αντιπαράθεσης ξετυλίχτηκε ως Χορικό ενσωμάτωσης πολλών λατρευτικών δρώμενων, αρχαίων και σύγχρονων, στοιχείων διαλεκτικής και πρακτικής των  παγανιστικών τρόπων  και της έννομης τάξης των δημοκρατικών θεσμών, καθώς και της λαϊκής και επιστημονικής φιλοσοφικής  θέασης της ενότητας του κόσμου. Έτσι συστήνεται συνεχώς  η διαλεκτική των λογικών και άλογων στοιχείων, το Δίκαιο των θεών του αρχαίου κόσμου και η σύγκρουση με προγενέστερες θεότητες της γης καθώς οι εξελίξεις επιτάσσουν. 

Μόνη παράφωνη θεματικά στιγμή -παρά την αφαιρετική ποιητικότητα και την αισθητική συμπύκνωση νοήματος του είδους- το δημοτικό τραγούδι που τραγουδήθηκε καλλίφωνα από τον Χορό, περιόρισε ωστόσο το εύρος  της δυναμικής της παράστασης.

Ο ρυθμός της ιστορίας ως  μια τελετουργία καθαρμών, επικλήσεων ζώντων και τεθνεώτων και ως Χορικό απήχησης της ζωτικής ενέργειας και  της ενότητας του ορατού και αόρατου κόσμου, είχε μια συμπαντική αίσθηση του αδύτου στο οποίο εισέρχεται κάποιος σε ιδιαίτερες στιγμές του βίου του: εγγεγραμμένες στον κύκλο συνειδητότητας της ζωής, του θανάτου, της μνήμης και της αθανασίας.  

Αυτήν την ιερατική ενότητα του κόσμου που μας περιβάλλει ως «Κόσμος» και ως φωτεινόν αιμάτινον σέλας, κράτησαν  με μια κορδέλα στο μανίκι τους, σαν το χρυσάφι του ποιητή, οι πρωταγωνιστές –θεοί και άνθρωποι- και ο Χορός των Ευμενίδων, στολίζοντας το δέντρο της ζωής με ονόματα νεκρών και ζωντανών και  με προσευχές συμφιλίωσης. Και  η επαναλαμβανόμενη  προτροπή «Χαρείτε!» πολλαπλασίασε το κύμα συγκίνησης της κοινωνίας συμμετοχής στο μυστήριο. 

Χαρείτε! Παρηγορητική φράση απόηχος της φιλοσοφίας και ποιητικής αρχαίων επιγραμμάτων, όπως το επίγραμμα του Σεικίλου, δημοτικών τραγουδιών, ψαλμωδιών και ύμνων αλλά και ποιημάτων των  ποιητών που μίλησαν  όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος  για τους Έλληνες που  «έκαμαν  οίστρο της ζωής τον φόβον του θανάτου». («Εις την οδόν των Φιλελλήνων»,   Οκτάνα, Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία).

 

Ευμενίδες

Σκηνοθεσία: Γεωργία Μαυραγάνη 

Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης

Σκηνικά: Πάρις Μέξης

Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος

Σύμβουλος Δραματουργίας: Δημοσθένης Παπαμάρκος 

Κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα

Επιμέλεια κίνησης: Αλεξία Νικολάου

Μουσικός σχεδιασμός: Χάρης Νείλας

Βοηθός σκηνοθέτη: Ράνια Κελαϊδίτη

Βοηθός σκηνοθέτη, σκηνογράφου και ενδυματολόγου: Λίλη Κυριλή

Διανομή (αλφαβητικά)

Ναζίκ Αϊδινιάν, Μιχάλης Βαλάσογλου, Στέλλα Βογιατζάκη, Κατερίνα Καραδήμα, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Εμμανουέλα Μαγκώνη, Νίκος Μάνεσης, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Αγγελική Παπαθεμελή, Μαριάμ Ρουχάτζε, Τζωρτζίνα Τάτση.

cityportal.gr/ Εθνικό θέατρο, Αισχύλου Ορέστεια (β. Χοηφόροι, γ. Ευμενίδες) κριτική Άγγελα Μάντζιου