Ευγένιος Σπαθάρης: Ο μεγάλος δάσκαλος του Θεάτρου Σκιών

Ευγένιος Σπαθάρης: Ο μεγάλος δάσκαλος του ελληνικού Θεάτρου Σκιών, ο άνθρωπος που το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον Καραγκιόζη.

Όμως πάνω απ’ όλα ο Ευγένιος Σπαθάρης υπήρξε ένας αληθινός εκφραστής της ελληνικής παράδοσης και η προσωποποίηση της ανθρωπιάς και της απλότητας.

Ο άνθρωπος που σημάδεψε με τον Καραγκιόζη του, τη φωνή και τα έργα του, τον καλλιτεχνικό χώρο στην Ελλάδα, γεννήθηκε στις 2 Ιανουαρίου στην Κηφισιά, το 1924, μέσα στην τέχνη του πατέρα του, Σωτήρη, την οποία ελάτρεψε. Από μικρός έδειχνε ότι ήταν ένα ανήσυχο, ερευνητικό πνεύμα αλλά και ένα πολύπλευρο ταλέντο. Οταν οι άσχημες συνθήκες της γερμανικής κατοχής ήταν πλέον βέβαιο ότι δεν θα του επέτρεπαν να ακολουθήσει τον τομέα της αρχιτεκτονικής, που επίσης αγαπούσε, αφιερώθηκε με ιδιαίτερο ζήλο στο θέατρο σκιών.

Στόχος του ήταν να ανεβάσει πολύ ψηλά τον Καραγκιόζη, τόσο σαν σημαντικό ελληνικό και παραδοσιακό θέαμα όσο και σαν εξαιρετικό είδος τέχνης και τεχνικής. Έτσι, ο Καραγκιόζης σταματά να μας παρακολουθεί και να μας διασκεδάζει μόνο από τον μπερντέ του: εμψυχώνεται, εκσυγχρονίζεται, εμφανίζεται σε όλον τον κόσμο, γίνεται τραγούδι και στο τέλος, αποκτά «ένα κεραμίδι» για να ξαποσταίνει που και που.

Όλα αυτά κατάφερε να πραγματοποιήσει ο Ευγένιος Σπαθάρης, ο δάσκαλος του ελληνικού θεάτρου σκιών, όπως τον αποκαλούν και το πέτυχε με τέτοια προσοχή και ευλάβεια απέναντι στην τέχνη, που ο ήρωας μας δεν έχασε ούτε την ελληνικότητά του αλλά ούτε την γνήσια λαϊκότητα που εκπροσωπεί.

Ταυτισμένος με την τέχνη του καραγκιοζοπαίχτη, υπήρξε πρωτοπόρος. Ο πατέρας του Σωτήρης Σπαθάρης, γνήσιος βιοπαλαιστής καλλιτέχνης ήταν αυτός που τον μύησε στο λαϊκό θέαμα του θεάτρου σκιών

Από νωρίς, η λαϊκή φλέβα και το πολύπλευρο ταλέντο συμπορεύτηκαν στην ψυχή του Ευγένιου που ξεκίνησε να σκορπά το γέλιο και την αισιοδοξία με τις παραστάσεις του σε κάθε μικρή και μεγάλη σκηνή της Αθήνας την περίοδο της κατοχής.

Ευρέως γνωστός και μόνο από μία φράση, ο Σπαθάρης και ο Καραγκιόζης του έγιναν στην Ελλάδα το 1966, όταν εγκαινιάστηκε ο Πειραματικός Σταθμός Τηλεόρασης και πρωτοακούστηκε το «Ακούσατε, ακούσατε…» καθώς και το «Θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε».

Ο ίδιος αφιερώθηκε με αστείρευτη αγάπη και ζήλο τόσο στην ζωγραφική και στην τεχνική όσο και και στην ανάδειξη και εξάπλωση ενός φαινομενικά απλού, ωστόσο πολύπλοκου λαϊκού θεάματος.

Οι ζωηρόχρωμες φιγούρες του, ξεχωριστά έργα τέχνης, μαρτυρούσαν το ανήσυχο και νεωτεριστικό πνεύμα του, αλλά και τον σεβασμό για τους ήρωες του ‘21, την ιστορία της Ελλάδας.

Οι αμέτρητες παραστάσεις του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό προσέδωσαν στο παραδοσιακό θέαμα του Καραγκιόζη ανεπιτήδευτη φαντασία, θρυλική έως και μαγική διάσταση, γνήσια λαϊκότητα και ένα αισιόδοξο καθαρτήριο, αναρχικό χιούμορ που έφερνε παιδιά και ενήλικες σε επαφή με τις ρίζες της πλούσιας λαϊκής μας παράδοσης.

Αξιόλογη θεωρείται η δράση του Ευγένιου Σπαθάρη και στον τομέα του θεάτρου, όπου σκηνοθέτησε ή σκηνογράφησε με τεράστια επιτυχία παραστάσεις με το Ελληνικό Χορόδραμα και τη Σοφία Βέμπο, «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, το «Ο Καραγκιόζης παρά λίγο Βεζύρης» του Γιώργου Σκούρτη και άλλα.

Ο Γιάννης Τσαρούχης ήταν ένας απ’ τους μεγαλύτερους θαυμαστές του Θεάτρου Σκιών και πήγαινε όσο πιο συχνά μπορούσε στις παραστάσεις του Σπαθάρη

Ο Σπαθάρης εμφανίστηκε και στον κινηματογράφο, σε ταινίες όπως η «Κιβωτός» μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη και τον Μίνω Αργυράκη, η «Λυσιστράτη» του Γιώργου Ζερβουλάκου και σε πολλά ντοκιμαντέρ αφιερωμένα στην Ελλάδα.

Αξίζουν επίσης να επισημανθούν η συμμετοχή του σε μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού, η εικοσάχρονη συμμετοχή του στα «Κρυστάλλεια» της Πεντέλης, καθώς επίσης η μακρόχρονη παρουσία του στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και οι εμφανίσεις του στα «Δημήτρια».

Η ακούραστη δράση και αστείρευτη δημιουργικότητα του Σπαθάρη ενέπνευσε πολλές γενιές καραγκιοζοπαιχτών που συνεχίζουν την παράδοση του έργου του, ενώ συνετέλεσε στην ίδρυση το 1991 του Σπαθάρειου Μουσείου Θεάτρου Σκιών, το οποίο στοχεύει στην προβολή και ανάδειξη του θεάτρου σκιών και του Καραγκιόζη.

Ο Ευγένιος Σπαθάρης έφυγε από τη ζωή στις 9 Μαΐου του 2009, σε ηλικία 85 ετών -ο υπέροχος, μαγικός κόσμος που δημιούργησε με τον Καραγκιόζη του όμως θα είναι για πάντα κοντά μας…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Ηλίας Πετρόπουλος: Ο μέγας λαογράφος του περιθωρίου