Γράφει από τη Φλώρινα ο Γιάννης Δ. Τσομπάνος
Θλίψη προκάλεσε σ’ όλους τους φίλους της τέχνης του κινηματογράφου ο αδόκητος θάνατος του διακεκριμένου έλληνα σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου (24-1-2012). Το γεγονός στεναχώρησε ιδιαίτερα την πλειονότητα των Φλωρινιωτών κατοίκων της μικρής μας πόλης, που βιώνει τη δική της αγωνία μέσα σ’ ένα γκρίζο, μελαγχολικό, ομιχλώδες, «αγγελοπουλικό» τοπίο παγωνιάς, ανέχειας και απομόνωσης. Επειδή ο Θ. Αγγελόπουλος αγάπησε πιστά τη Φλώρινα και πάντα επέστρεφε σ’ αυτήν. Ήταν αυτός που με την ARRIFLEX-κάμερά του κατέγραψε μορφές, χώρους και τοπία της Φλώρινας που μέσα από τις ταινίες του ταξίδεψαν στον κόσμο όλο. Η παρόχθια περιοχή του ποταμού Σακουλέβα, ο χώρος της δημοτικής αγοράς, οι σταθμοί του τρένου και η κεντρική οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου όπου το παλιό ξενοδοχείο-καφενείο «Διεθνές», μαζί και πολλές χαρακτηριστικές φιγούρες φλωρινιωτών, αποτυπώθηκαν στο φιλμ υπό τη σκηνοθεσία του Αγγελόπουλου και προβλήθηκαν σε πολλές κινηματογραφικές αίθουσες, διεθνώς! Γ
ι’ αυτό και η Φλώρινα τιμά τον Αγγελόπουλο ως οφείλει, αν και στο παρελθόν τον πλήγωσε ως μη όφειλε… Είναι αλήθεια ότι ο Θ.Α. κυριάρχησε στο σύγχρονο ελληνικό σινεμά. Αυτό συνέβη κατά πολλούς δικαίως και κατ’ άλλους όχι, καθώς οι ταινίες του (13 τον αριθμό) προκαλούν πάντοτε διιστάμενες απόψεις και αμφίθυμες εντυπώσεις. Μεταξύ των σινεφίλ, άλλοι τις χαρακτηρίζουν ποιήματα-ελεγείες εικόνων και αριστουργήματα και άλλοι τις απορρίπτουν ως βαρετές και «εγκεφαλικές». Στον ανυποψίαστο θεατή, σ’ αυτόν που πάει στο σινεμά για να περάσει δύο ευχάριστες ώρες, είναι φανερό ότι δεν αρέσουν. Είναι βαριές για το κουρασμένο του στομάχι… Επειδή στην τέχνη, όπως και στη ζωή, δεν υπάρχει παρθενογένεση, έτσι και ο κινηματογράφος του Θ. Α. είναι επηρεασμένος από το γαλλικό και ιταλικό σινεμά (Nouvelle Vague, αφοί Ταβιάνι), αλλά θαρρώ και από τους Ταρκόφσκι, Μακαβέγιεφ, Βέντερς…
Όμως ο Theo κατόρθωσε να αναπτύξει μια αυστηρά προσωπική καλλιτεχνική ματιά και τεχνοτροπία και σ’ αυτήν του την ιδιαιτερότητα συνίσταται η αξία του. Ο κινηματογράφος του Θ.Α. είναι διεθνώς ξεχωριστός. Δύσκολη (έως δυσνόητη για τον μη-Έλληνα θεατή) θεματολογία, τοπία θαμπά-ομιχλώδη-μελαγχολικά, αργόσυρτα-«λογοτεχνικά»-πλάνα, έλλειψη γκρο-πλαν, σύνθετη πλοκή, συμβολισμοί, συνεχή «μπρος-πίσω» στο χρόνο, απουσία του ερωτικού-συναισθηματικού στοιχείου, πλήθος προσώπων και κομπάρσων στο φόντο και στο κέντρο όλων ο πρωταγωνιστής που πορεύεται «μοναχός» ταγμένος στην υπηρεσία ενός «ανώτερου» σκοπού…
Αυτή η εμμονή του Θ. Α. στη φόρμα και στην επιδίωξη πρωτίστως του αισθητικού αποτελέσματος και κατόπιν η στόχευσή του στη σκέψη και τα αισθήματα των θεατών, σ’ άλλους προκαλεί ενθουσιασμό και απόλαυση και σ’ άλλους κόπωση και «βαθιά χασμουρητά». Ιδίως προκαλεί έντονη δυσφορία στους λάτρεις του αμερικάνικου σινεμά ο οποίος διακρίνεται από το «σφιχτό» σενάριο και τους γρήγορους ρυθμούς αφήγησης. Ακόμα, ο κινηματογράφος του Θ.Α. είναι στο σύνολό του ξεκάθαρα πολιτικός. Μέσα από τις ταινίες του ο δημιουργός παίρνει θέση πάνω στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, στη σύγχρονη ελληνική τραγωδία, αλλά όχι μόνον σ’ αυτήν.
Η θέση του είναι αυτή του αριστερού διανοητή, ο οποίος στις πρώτες του ταινίες επιχειρεί να δικαιώσει την ηττημένη στον Εμφύλιο Αριστερά και τη «νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε» (δεν ήξερε, δεν ρώταγε για την κατάσταση στο «σοσιαλιστικό στρατόπεδο»;) στηλιτεύοντας ταυτόχρονα την υπαρκτή εκδικητικότητα της νικήτριας κεντροδεξιάς παράταξης. Στις τελευταίες του ταινίες (μετά τη «Μεγάλη Πτώση» του ανύπαρκτου σοσιαλισμού) ως «εν συγχύσει αριστερός», πλέον, προδομένος από την πραγματικότητα, επιμένοντας «σε ένα είδος ηρωικής απελπισίας», προσπαθεί εναγωνίως να αρθρώσει έναν μοντέρνο αριστερό λόγο για τις πολιτικό-κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, πάνω σε προβλήματα όπως: εθνικές, θρησκευτικές και εμφύλιες διαμάχες, μετανάστευση, οικονομική κρίση, αδιέξοδα της αριστεράς, κρίση των ιδεολογιών και της πολιτικής, η κατάρρευση των μύθων κάθε λογής, ο ρόλος των πολιτών, η επικράτηση του κυνισμού, η ευθύνη των ανθρώπων του πνεύματος κλπ.
Για τον «αντικειμενικό» θεατή ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είναι –ήταν ένας σημαντικός ιδιότυπος κινηματογραφιστής διεθνούς εμβέλειας. Από την πλειονότητα των «κριτικών» το έργο του χαρακτηρίζεται ως άνισο. Γεγονός πάντως είναι ότι δημιούργησε ταινίες εμβληματικές και σκηνοθέτησε ορισμένες μοναδικές και ανυπέρβλητες σκηνές- εικόνες-στιγμές αληθινής ποιητικής ομορφιάς στις οποίες αποτυπώνεται με ξεχωριστό τρόπο η κατάσταση, η μοίρα του σύγχρονου ανθρώπου. Μόνον αυτές φτάνουν για να τον κατατάξουν με «χοντρά γράμματα» στην ιστορία του κινηματογράφου. Ξεχωρίζω από τις παλιότερες ταινίες του τη σεκάνς στην οποία η σχεδία με τον Μ. Κατράκη χάνεται αργά στον άδειο ομιχλώδη θαλάσσιο ορίζοντα («Ταξίδι στα Κύθηρα») και από τις πρόσφατες τη σεκάνς με το ποταμόπλοιο, που μεταφέρει τα κομμάτια-θλιβερά απομεινάρια- του τεράστιου αγάλματος του Λένιν, να σκίζει κόντρα τα νερά του Δούναβη ενώ οι άνθρωποι στις όχθες του σταυροκοπιούνται… («Το βλέμμα του Οδυσσέα»).
Για το έργο του ο Θ. Α. τιμήθηκε με πολλά και σπουδαία, ελληνικά και διεθνή, βραβεία. Το ταλέντο του αναγνωρίστηκε από τους σπουδαιότερους συναδέλφους του (Μπέργκμαν, Κουροσάβα, Σκορτσέζε, Κουστουρίτσα κ.ά.), ενώ πλειάδα καταξιωμένων ηθοποιών προθυμοποιήθηκαν να παίξουν στις ταινίες του. Αυτό σημαίνει ότι έχαιρε εκτιμήσεως από τους επαΐοντες του κινηματόγραφου και συνεπώς ήταν άξιος των όποιων επαίνων.
Εν κατακλείδι, ο Θ.Α. (ο Theo) ως μοντέρνος διανοητής και Faber Magnus του κινηματογράφου δεν ανήκει σε μια μόνον πολιτική παράταξη, σε μια μόνον χώρα. Ανήκει στον κόσμο όλο. Ο πνευματικός αυτός άνθρωπος που έφυγε στην ωριμότητά του, τίμησε με την παρουσία και την τέχνη του τη Φλώρινα, όσο κανείς άλλος. Μαζί του η πόλη μας πέρασε και αυτή στη αιωνιότητα.
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
Ακολουθείστε το Cityportal.gr στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι όλα τα τελευταία νέα
Cityportal.gr Live ενημέρωση: O κορωνοϊός λεπτό προς λεπτό στην Ελλάδα και παγκοσμίως