Ηλίας Βενέζης- Το νούμερο 31328 (Τα αγαπημένα μας βιβλία)

Ηλίας Βενέζης- Το νούμερο 31328

Ο Βενέζης ήταν από τους ελάχιστους τυχερούς που κατάφεραν να επιστρέψουν σώοι στην πατρίδα από την κόλαση των Ταγμάτων «εργασίας» της Ανατολής, αν και ο προσδιορισμός «τυχερός» δεν ξέρω αν μπορεί να δικαιολογήσει τις εικόνες φρίκες που στοίχειωναν τα βραδινά όνειρα του συγγραφέα. Δεκατέσσερις μήνες δουλεύοντας ως αιχμάλωτος του θανάτου ήταν αρκετοί για να σημαδέψουν με ανεξίτηλο πορφυρό μελάνι την ψυχή και το σώμα του λογοτέχνη. Κι αυτό μαρτυρεί η απάντηση που έδωσε στον Στρατή Μυριβήλη, όταν τον συνάντησε στην Μυτιλήνη αμέσως μετά από την επιστροφή του:
“ Θέλω να ξεχάσω” του είπε.

“ Πρέπει να τα γράψεις όλα” του ανταπάντησε ο Μυριβήλης.
Ίσως το βαθύ νόημα αυτής της απάντησης να έδωσε στον Βενέζη την δύναμη που χρειαζόταν, για να αποτυπώσει σε δικό του χαρτί αυτήν την φορά – κι όχι σε κάποιο κιτάπι των αμελέ ταμπουρού – αριθμούς πουισοπέδωναν την αξία της ζωής μετατρέποντάς την σε άψυχα μελανά γραφήματα.
 

Το νούμερο 31328 γράφτηκε το 1924 (εκδόθηκε το ?31), όταν οι μνήμες της Μικρασιατικής καταστροφής ήταν κάτι παραπάνω από νωπές, όχι μόνο για τον Βενέζη αλλά για ολόκληρο τον ελληνισμό. Σε μία περίοδο όπου ελάχιστοι συγγραφείς είχαν την τόλμη να αγγίξουν κάτι τόσο « καυτό», ο Ηλίας Βενέζης γράφει ένα χρονικό των εικόνων που κατέγραψαν τα ίδια τα μάτια του λογοτέχνη υπό τον μανδύα μυθιστορήματος, γεμάτο από ρεαλιστικές περιγραφές, σκληρές εικόνες και μια υπόκωφη ειρωνεία που καταδικάζουν τις φρικαλεότητες του πολέμου.

Και σε αυτό το σημείο ξεδιπλώνεται το μεγαλείο της ψυχής του Βενέζη, καθιστώντας το συγκεκριμένο πεζογράφημα θησαυρό της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
 

Αλήθεια, ποιος θα κατηγορούσε τον συγγραφέα αν μετά από όλα όσα είδε και βίωσε έγραφε ένα έργο το οποίο θα έβριθε π.χ. από συναισθήματα μίσους; Κανένας. Κι όμως ο Ηλίας Βενέζης δημιουργεί ένα καθαρά αντιπολεμικό έργο, το οποίο προειδοποιεί ότι ο πόλεμος δεν έχει νικητές και ηττημένους, παρά μόνο πεταμένες σάρκες στην άκρη του δρόμου που ποτίζουν με το ξερό τους αίμα την Γη γιατί για κάποιους η ανθρώπινη ζωή είναι απλά ένα σκουπίδι, μία παράπλευρη απώλεια της τρέλας ή ακόμη και ένα κερδοφόρο υλικό.
 

Απόσπασμα από το βιβλίο

“– Τι θα γίνουν τόσα κόκαλα; Αναρωτιέται μια στιγμή ένας.

Ο Μίλτος τον κοιτάζει ήρεμα.

– Δεν ξέρεις τι γίνεται με τα κόκαλα;

– Όχι.

– Κοπριά, σύντροφε.

– Τι έκανε, λέει;

– Κοπριά, σύντροφε. Θα δεις μια μέρα που θα μοσκοπουληθούν. Θα δης…

Ήταν ταξιδεμένος ο Μίλτος. Ήξερε”.

 

Δεν ξέρω αν ο Μίλτος του Βενέζη υπονοούσε ένα περιστατικό, για το οποίο αρθρογράφησαν οι New York Times στις 23 Δεκέμβριου του 1924 όταν το υπό βρετανικής σημαίας πλοίο «Ζαν» μετέφερε 400 τόνους ανθρώπινων οστών περισυλλεγμένων από την Μικρά Ασία στο λιμάνι της Μασσαλίας. Τελικός προορισμός των κουφαριών τα γαλλικά βιομηχανικά καζάνια, τελικό προϊόν

λιπάσματα και ζωοτροφές.

Ήταν ταξιδεμένος ο Μίλτος. Μπορεί και να ήξερε.
 

Νομίζω ότι είναι δευτερευούσης σημασίας η αναφορά σε λογοτεχνικούς όρους όπως αφηγηματικές τεχνικές, ύφος κλπ που χρησιμοποιεί ο Βενέζης μέσα στο συγκεκριμένο έργο, όταν από τις πρώτες κι όλας σελίδες, ο αναγνώστης βρίσκεται σε θέση να αντιληφθεί την δύναμη που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος κι η οποία μέσα από τον πόνο και την φρίκη καταλήγει στο αγαθό της ανθρωπιάς. Ίσως για αυτό και η ανάγνωση του βιβλίου, παρά τον ωμό ρεαλισμό του και το δύσκολο θέμα που πραγματεύεται, κυλάει απαλά, γρήγορα και κατά έναν μαγικό τρόπο δεν δημιουργεί στον αναγνώστη κανένα συναίσθημα δυσφορίας. Ο Βενέζης ξέρει να κρατά το ενδιαφέρον αμείωτο.

«Το νούμερο 31328»  Σε ποιους προτείνω το βιβλίο

Το Νούμερο 31328 είναι ένα παγκόσμιο αριστούργημα της πεζογραφίας, όχι γιατί μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες, αλλά γιατί τα μηνύματά του παραμένουν διαχρονικά και ανεξίτηλα. όπως ανεξίτηλη επιβάλλεται να είναι και η μνήμη μας. 
 

Και πολύ περισσότερο σήμερα, όπου κοντεύουμε να μετατραπούμε σε φορτία των εκάστοτε πλοιαρίων « Ζαν». Όταν ένα λογοτεχνικό έργο είναι προικισμένο με αξίες, δεν χωρούν ηλικιακοί περιορισμοί ούτε ετικέτες. Το Νούμερο 31328 – το βιβλίο της σκλαβιάς δεν είναι φθηνό τηλεοπτικό πρόγραμμα για να φέρει σηματάκια, είναι μία πραγματική κατάθεση ψυχής.

Προτείνει η Αριστέα Αθ Βραζιώτη