Ηλίας Βουδούρης (Διευθυντής ορχήστρας)

Διευθυντής ορχήστρας, αρχιμουσικός της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, έχει διευθύνει πολλές γνωστές ορχήστρες σε Γερμανία, Αυστρία, Τουρκία, Βουλγαρία, Ιταλία, Γαλλία, Ισραήλ, Ουγγαρία, Ρωσία, Ουρουγουάη, Κίνα, ενώ έχει συνεργαστεί και με όλες τις ελληνικές ορχήστρες. Στις 21 Μαΐου διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης σε έργα του Μίκη Θεοδωράκη με σολίστ την Μαρία Φαραντούρη. Ο Ηλίας Βουδούρης έδωσε συνέντευξη στην Αναστασία Γρηγοριάδου και το περιοδικό CITY.

Η συναυλία ποια έργα του Μίκη Θεοδωράκη συμπεριλαμβάνει;
Περιλαμβάνει τρεις κύκλους τραγουδιών και δύο ορχηστρικά έργα του. Οι κύκλοι τραγουδιών, στους οποίους θα είναι σολίστ η Μαρία Φαραντούρη, για τη φωνή της οποίας έχει γράψει πολλές σελίδες μουσικής ο Θεοδωράκης, είναι το «Μυθιστόρημα» βασισμένο  σε ποίηση του Σεφέρη, η «Καντάτα για σοπράνο και συμφωνική ορχήστρα», «Mαουτχάουζεν»  σε πολύ συγκινητική ποίηση του Ιάκωβου Καμπανέλη και ενορχήστρωση του Leo Brouwer και,  σε πρώτη εκτέλεση, η «Ανδαλουσία». Πρόκειται για επτά τραγούδια σε ποίηση του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, μια πιο προωθημένη παρουσίαση του «Ρομανθέρο Χιτάνο» που το έχει «ξαναδεί» ο Μίκης Θεοδωράκης και το έχει ενορχηστρώσει, το 2010, για μεγάλη ορχήστρα με πολύ διαφορετική εναρμόνιση και χρήση των ηχοχρωμάτων της ορχήστρας. Το έργο αυτό θα παρουσιαστεί σ’ αυτή του τη μορφή από την Κ.Ο.Θ. σε πρώτη εκτέλεση. Τα έργα για ορχήστρα που παρουσιάζονται είναι «Το Κοιμητήριο», για ορχήστρα εγχόρδων, προέρχεται από το κουαρτέτο ν.2, ένα νεανικό έργο του Θεοδωράκη που το έχει γράψει γύρω στο 1945, και η σουίτα μπαλέτου «Les Amantes de Teruel».

Είναι έργα γνωστά στους έλληνες ακροατές;
Το «Κοιμητήριο» και το «Les Amantes de Teruel» δεν είναι. Ο Θεοδωράκης είναι ένας πολύ γνωστός συνθέτης, υπάρχουν όμως έργα του συμφωνικά που είναι άγνωστα, αυτό είναι αλήθεια.

Τα οποία έχουν παίξει στο εξωτερικό;
Το «Les Amantes de Teruel» έχει παιχθεί, μάλιστα εγώ το έχω διευθύνει πριν λίγα χρόνια στην Ουρουγουάη. Είναι πάρα πολύ ωραίο έργο. Το «Κοιμητήριο», που είναι βασισμένο σε ένα ποίημα του Σολωμού, είναι άγνωστο στη μορφή του για ορχήστρα εγχόρδων.

Γιατί είναι λιγότερο γνωστή αυτή η μουσική πλευρά του συνθέτη;
Είναι περισσότερο λόγοι είτε συγκυριών είτε κοινωνικών συνθηκών. Κοιτάξτε, δύσκολοι καιροί πέρασαν, όπως και τώρα περνάμε δύσκολους καιρούς, και ήταν σε προτεραιότητα τότε, στην Ελλάδα άλλα πράγματα, ειδικά στις δεκαετίες του ’40 και του ’50. Ήταν δύσκολα και κοινωνικά και πολιτικά τα πράγματα τότε. Έτσι τα έργα αυτά ήταν μάλλον ξεχασμένα, ειδικά το «Κοιμητήριο». Ανακαλύφθηκε, πρόσφατα,  από μία έρευνα που έγινε  από διακεκριμένους έλληνες μουσικούς οι οποίοι το παρουσίασαν και το ηχογράφησαν, μάλιστα ανήκε στα έργα που ο Θεοδωράκης τα είχε κλεισμένα στο ντουλάπι και δεν τα είχε ακουμπήσει από τότε καθόλου.

Ποια είναι η σημασία, ο ρόλος και ο χώρος του συμφωνικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη στο συνολικό του έργο;
Ο Θεοδωράκης αρχικά ξεκίνησε ως συνθέτης «κλασικός», συμφωνικός. Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και στο Παρίσι. Αργότερα, απογοητευμένος από πολλά πράγματα μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα από τη Γαλλία, στράφηκε εκ πεποιθήσεως σε πιο λαϊκά ιδιώματα αλλά πάντα ξαναγυρνούσε στα συμφωνικά του έργα. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι έχει συνθέσει έξι – επτά όπερες, επτά συμφωνίες, τρεις σουίτες, κονσέρτο για πιάνο, μπαλέτα, μεγάλη παραγωγή στη μουσική δωματίου, λαϊκά ορατόρια, πάνω από 700 τραγούδια κλπ. κλπ. Πάντα, ακόμα και στη λαϊκή ορχήστρα προσπαθούσε να δώσει έναν ήχο περισσότερο συμφωνικό παρά λαϊκό.

Είναι γνωστό το συμφωνικό του έργο στις ορχήστρες του εξωτερικού;
Νομίζω ότι είναι μερικώς. Πιο γνωστά είναι το «Άξιον Εστί», το «Κάντο Χενεράλ», το μπαλέτο «Ζορμπάς», κάποιες από τις συμφωνίες του, πάρα πολλά τραγούδια του και ίσως λίγο λιγότερο άλλα συμφωνικά του έργα, αν και έχουν παιχτεί από διάσημες ορχήστρες.

Ως μουσικός ποια θα λέγατε ότι είναι τα χαρακτηριστικά τους;
Η πηγαία πρωτογενής έμπνευση, η εκρηκτικότητα των ρυθμών, η μελωδικότητα, η δωρικότητα, η δυναμικότητα. Ο Θεοδωράκης ως συνθέτης, έχει γράψει μοναδικές σελίδες στη μουσική και θεωρώ ότι στα έργα του μερικά πράγματα τα ανακαλύπτουμε όσο τα παίζουμε.

Τα έργα που θα παρουσιάσετε στη συγκεκριμένη συναυλία ανήκουν σε μια ευρεία χρονική περίοδο;
Ναι. Το «Κοιμητήριο» είναι του 1945, το «Les Amantes de Teruel» ολοκληρώθηκε το ’61 -’62 και ύστερα από σαράντα χρόνια μετά από παράκληση των αρχών της πόλης της Teruel και του γνωστού μαέστρου Raphael Frubeck de Burgos δημιουργήθηκε αυτή η σουίτα μπαλέτου. Το «Μαουτχάουζεν» και το «Μυθιστόρημα» είναι από το 1967 – 68 ενώ η «Ανδαλουσία», βασίζεται σε παλαιότερα τραγούδια αλλά είναι τωρινή δουλειά. Άρα έχουμε μια διαδρομή γύρω στα εξήντα χρόνια.

Διευθύνοντας την ορχήστρα έχετε στο νου σας την εποχή στην οποία γράφτηκαν αυτά τα έργα;
Αν και δεν έχω ζήσει τις δεκαετίες ΄40-΄50, είμαι εντούτοις  κάπως πιο κοντά είτε  από διηγήσεις των γονιών μου είτε ανθρώπων, που τις έζησαν.  Κι επειδή έχω ζήσει μικρό παιδάκι τη δεκαετία του εξήντα και μαθητής τη δικτατορία έχω γνώση τι ήταν αυτή η εποχή.

Και όλα αυτά, η εποχή στην οποία γράφτηκε και αναφέρεται ένα έργο σάς ενδιαφέρει στην απόδοση ενός έργου και στη διεύθυνσή του;
Εμένα πάντα. Πάντα με ενδιαφέρει το ιστορικό πλαίσιο ενός έργου, δηλαδή πόσο χρονών ήταν ο συνθέτης, πώς ζούσε εκείνη την εποχή, το ψάχνω πάρα πολύ. Και φυσικά μέσα από τη μελέτη βλέπεις και την εξέλιξη του στιλ κάθε συνθέτη αλλά εκείνη η συγκεκριμένη στιγμή είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα, να ξέρεις τι άνθρωπος ήταν, μελετώντας τις επιστολές του. Άρα και ο Θεοδωράκης, ως ένα πολιτικό ον και συνθέτης μαζί, έχει μια διαδρομή μέσα από τις δυσκολότερες στιγμές που έζησε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο, και αργότερα τα χρόνια της δικτατορίας. Όλη αυτή η διαδρομή της Ελλάδας περνάει και μέσα από το έργο του.

Θα διευθύνετε την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης. Έχοντας συνεργαστεί κι άλλες φορές μαζί της, ποια είναι η άποψή σας για αυτήν;
Είναι μια πάρα πολύ καλή ορχήστρα. Καταρχάς είναι μια ορχήστρα την οποία όλοι οι μουσικοί της την περιβάλουν με αγάπη. Αποτελείται από εξαιρετικούς μουσικούς. Αυτό το λέω με κάθε επίγνωση. Έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια μια πολύ καλή αίθουσα δοκιμών, το παλιό Παλλάς, αυτό βοηθάει πάρα πολύ και εμπνέει τους μουσικούς. Θεωρώ ότι και διοικητικά η ορχήστρα τα τελευταία χρόνια έχει αποκτήσει μεγάλη ηρεμία. Αυτά όλα δημιουργούν ένα καλό κλίμα, κάνοντάς την μια συμπαγή και καλλιτεχνικά πολύ αποτελεσματική ομάδα.

Το ίδιο έργο με την ίδια διεύθυνση είναι αλλιώς με άλλη ορχήστρα;
Το ίδιο έργο με την ίδια ορχήστρα από μέρα σε μέρα είναι διαφορετικό. Αυτή είναι και η γοητεία μιας ζωντανής συναυλίας. Ο ίδιος μαέστρος, η ίδια ορχήστρα, ο ίδιος σολίστας από τη μία μέρα, στην άλλη , ποτέ δεν μπορεί να εκτελούν ένα έργο και να είναι το ίδιο και τις δύο μέρες. Κι έτσι ζουν και τα έργα.

Τι θα λέγατε για τη Μαρία Φαραντούρη, ποια είναι τα μουσικά χαρακτηριστικά της;
Ιδιαίτερο χρώμα φωνής,  δωρικότητα, ελληνικότητα, ερμηνεία. Έχει έναν μοναδικό τρόπο να  συνδυάζει αυτά τα στοιχεία.

Από το 1999 είστε διευθυντής ορχήστρας στη Λυρική Σκηνή, πώς θα σχολιάζατε την κατάστασή της; 
Βρισκόμαστε σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, έχουμε ένα νέο Δ.Σ., πρέπει να προχωρήσουμε ενωμένοι  με  μεγάλη προσοχή στα οικονομικά αν θέλουμε η Λυρική να είναι τα επόμενα χρόν