Ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971) είναι παγκόσμια γνωστός ως ένας μεγάλος ποιητής, βραβευμένος, μάλιστα, με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963. Η σπουδαία όμως προσωπικότητα του Γ. Σεφέρη συντέθηκε και από ένα ακόμη χαρακτηριστικό του: τη λαμπρή καριέρα του στο διπλωματικό σώμα.
Αρχικά ως υπάλληλος του υπουργείου Εξωτερικών (1926), σταδιοδρομία που κορυφώθηκε το 1957, με την τοποθέτησή του ως πρεσβευτή της Ελλάδας στη Μεγάλη Βρετανία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ: Αφιέρωμα του cityportal.gr στον Γιώργο Σεφέρη
Η υπηρεσιακή ανέλιξη του Γιώργου Σεφέρη ξεκίνησε σε μια ταραγμένη περίοδο
Απέρριψε τη μικροψυχία του Εθνικού Διχασμού, αλλά σύντομα βρέθηκε ενώπιον μεγαλύτερων κινδύνων. Συγκλονισμένος από τη ναζιστική προέλαση στην Ευρώπη, η οποία αναιρούσε αυτό το βασικό σημείο αναφοράς του, τον Απρίλιο του 1941 ακολούθησε την ελληνική κυβέρνηση στην Κρήτη και στη συνέχεια στο Κάιρο. Ως διευθυντής του Γραφείου Τύπου της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης συνεργάζεται τον Οκτώβριο του 1943 με τους αριστερούς διανοούμενους της Αλεξάνδρειας, που είναι οργανωμένοι στον Ελληνικό Απελευθερωτικό Σύνδεσμο, στην πραγματοποίηση της έκθεσης «Δύο χρόνια σκλαβιάς-Δύο χρόνια αγώνα» και προλογίζει τον κατάλογο της έκθεσης. Η χούντα θα ανασύρει αργότερα αυτό το γεγονός για να τον κατηγορήσει ως φιλοκομμουνιστή και φιλοεαμίτη.
Στη Μέση Ανατολή απογοητεύθηκε από τον πρωθυπουργό της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και τους Ελληνες πολιτικούς που συνέρρεαν στην Αίγυπτο. Η απογοήτευσή του αποτυπώθηκε στο ποίημα της επιστροφής στην Ελλάδα, στον «Τελευταίο Σταθμό»: «…Ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες,/καθένας κι’ ένα αξίωμα σαν το πουλί μες στο κλουβί του».
Την απελευθέρωση και την επιστροφή ακολούθησε ο εφιάλτης των Δεκεμβριανών. Στις 6 Δεκεμβρίου του 1944 σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Μαύρη μέρα. Από την αυγή αλληλοσπαραγμός». Και συνεχίζει στις 21 Δεκεμβρίου: «Αεροπλάνα πολυβολούν. Η Ελλάδα αλίμονο η Ελλάδα: ένα σταυρωμένο κορμί κι’ όλοι το καρφώνουν λυσσασμένοι…».
Η πρώτη αντίδραση του ποιητή στη δικτατορία: Σιωπή…
Στα χρόνια που ακολούθησαν απέφυγε οποιαδήποτε εμπλοκή στην πολιτική. Η ανακίνηση του Κυπριακού μετά το 1955 του επιτρέπει να διαπιστώσει «την ελεεινή ανεπάρκεια των αρχόντων μας». Από το 1956 μέχρι το 1960 αναμείχθηκε ενεργά, υπηρεσιακά στο Κυπριακό. Αρχικά ως διευθυντής της Β΄ Πολιτικής Διεύθυνσης και στη συνέχεια ως πρεσβευτής στο Λονδίνο. Διαφώνησε τον Δεκέμβριο του 1958 με την πορεία λύσης του Κυπριακού, με αποτέλεσμα να αποκλειστεί από τις συνομιλίες στη Ζυρίχη.
Το 1961, ο Θεοδωράκης μελοποίησε τα «Επιφάνια», που παρουσιάστηκαν σε πρώτη δημόσια εκτέλεση τον Νοέμβριο. Ηταν η πρώτη μεγάλη γέφυρα με την Αριστερά, που επίμονα τον αμφισβητούσε. Τα μελοποιημένα από τον Θεοδωράκη ποιήματά του αγαπήθηκαν από το κοινό και συνέβαλαν στην ευρύτερη γνώση της ποίησής του και στη δημοφιλία του.
Επέστρεψε οριστικά στην Αθήνα τον Αύγουστο του 1962. Τον Οκτώβριο του 1963 τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ. Η βράβευσή του συνέπεσε με την επιδείνωση του Κυπριακού και τις δικοινοτικές συγκρούσεις στο νησί. Το 1964, η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου αντί να αξιοποιήσει τον διπλωμάτη-ποιητή, έναν από τους καλύτερους γνώστες του Κυπριακού, τον απέλυσε ως έχοντα συμπληρώσει «δημοσίαν υπηρεσίαν τριάκοντα επτά ετών».
«Θέλω να μείνω με τον λαό μου να μοιραστώ τα γυρίσματα της τύχης του…»
Η επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας στις 21 Απριλίου 1967 βρήκε τον Σεφέρη συνταξιούχο στην Αθήνα. «Προκόβουμε καταπληκτικά» σημείωσε με θλίψη στο ημερολόγιό του. Η πίκρα του αποτυπώθηκε έναν χρόνο αργότερα στο δίστιχο ποίημά του «Από βλακεία»: «Ελλάς· πυρ! Ελλήνων· Χριστιανών· πυρ!/Τρεις λέξεις νεκρές. Γιατί τις σκοτώσατε·».
Πρώτη αντίδρασή του η σιωπή. Απέσυρε από το τυπογραφείο όσα είχε για τύπωμα και αρνήθηκε να δημοσιεύσει οτιδήποτε στην Ελλάδα. Τον Δεκέμβριο του 1967, όταν του προσφέρθηκε διορισμός στην έδρα ποίησης του Χάρβαρντ απάντησε στον πρύτανη ότι: «Γνωρίζετε πως από την περασμένη άνοιξη λειτουργεί λογοκρισία στη χώρα μου· και πεποίθησή μου είναι πως κανένα γραφτό δεν μπορεί να ευδοκιμήσει χωρίς ελευθερία της έκφρασης… Η κατάσταση του αυτοεξόριστου δεν με ελκύει· θέλω να μείνω με τον λαό μου να μοιραστώ τα γυρίσματα της τύχης του…». Το τελευταίο τρίμηνο του 1968 πήγε στην Αμερική φιλοξενούμενος του Πανεπιστημίου του Princeton. Εκεί προβληματίστηκε με την ιδέα μιας δήλωσής του ενάντια στη δικτατορία, που ωρίμασε με την επιστροφή του στην Αθήνα. Συνεργούσε σ’ αυτό ο φίλος του Στρατής Τσίρκας.
Ο Γιώργος Σεφέρης τάσσεται ανοιχτά κατά της χούντας
Στις 28 Μαρτίου του 1969 ο Γιώργος Σεφέρης αποφασίζει να λύσει τη σιωπή του και να μιλήσει ανοιχτά κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Μαγνητοφωνεί μία δήλωση, στην οποία, μεταξύ άλλων, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στο στρατιωτικό καθεστώς για την τραγωδία στην οποία οδηγούσε την Ελλάδα.
Η κασέτα φθάνει λαθραία στο Λονδίνο και αυθημερόν η δήλωσή του μεταδίδεται από την Ελληνική Υπηρεσία του BBC, ενώ αναμεταδίδεται από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Παρισιού και την «Ντόιτσε Βέλε».
Κραυγή αγωνίας
Ήταν μια συγκλονιστική προσωπική κατάθεση ενώπιον της Ιστορίας. Ένιωσε την καταγγελία του αυταρχικού καθεστώτος ως επιτακτικό χρέος. Προσδιόρισε ως αναπότρεπτο τέλος της εκτροπής μια τραγωδία. «Οσο μένει η ανωμαλία τόσο προχωρεί το κακό». Δεν ήταν μια απλή προειδοποίηση. Ηταν κραυγή αγωνίας. Ο λόγος του πυκνός, μεστός. Ταύτισε τη φωνή του με τη φωνή του λαού, του έθνους: «Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή».
Η δημοσίευσή της ήταν ένα πραγματικό ράπισμα για τη χούντα. Ο κορυφαίος Ελληνας ποιητής, με διεθνή ακτινοβολία καταδίκαζε το καθεστώς και ζητούσε τον τερματισμό του. Ηταν η κορυφαία πνευματική εκδήλωση αντίστασης. Ο υπουργός Εξωτερικών Παναγιώτης Πιπινέλης τού αφαίρεσε τον τίτλο του πρέσβη επί τιμή και τη χρήση του διπλωματικού διαβατηρίου, με τη δικαιολογία ότι τροφοδότησε την αντεθνική και την κομμουνιστική προπαγάνδα. Οι χουντικές εφημερίδες τον στοχοποίησαν για μέρες, χαρακτηρίζοντάς τον ως ανθέλληνα, συνοδοιπόρο και εαμίτη. Στη συνείδηση του λαού πήρε ηρωικές διαστάσεις. Οπου τον αναγνώριζαν έσπευδαν να τον συγχαρούν και να τον χαιρετήσουν. Μόνο οι μεγαλοδιπλωμάτες συνάδελφοί του και οι καταξιωμένοι λογοτέχνες της γενιάς του ’30 τήρησαν σιγήν ιχθύος.
Η χουντική αντίδραση πέρα από τις καταδικαστικές ανακοινώσεις κορυφώθηκε με μια προσπάθεια να αποδείξουν ότι επικρατούσε πνευματική ελευθερία. Ο ίδιος ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος ανακοίνωσε ότι υποχρεωτικά όλες οι εφημερίδες θα δημοσίευαν μία φορά την εβδομάδα ένα διήγημα Ελληνα λογοτέχνη από μια απροσδιόριστη κρατική ανθολογία διηγήματος. Στην υποχρέωση συμπεριλήφθηκαν ακόμη και τα ελαφρά περιοδικά ποικίλης ύλης. Ο δικτάτορας ανακοίνωσε με στόμφο ότι ανάμεσα στους ανθολογούμενους υπήρχαν κομμουνιστές, εξόριστοι και φυλακισμένοι.
Η δήλωση Σεφέρη
Πάει καιρός που πήρα την απόφαση να κρατηθώ έξω από τα πολιτικά του τόπου. Προσπάθησα άλλοτε να το εξηγήσω, αυτό δε σημαίνει διόλου πως μου είναι αδιάφορη η πολιτική ζωή μας.
Έτσι, από τα χρόνια εκείνα ώς τώρα τελευταία έπαψα κατά κανόνα ν’ αγγίζω τέτοια θέματα. Εξ άλλου τα όσα δημοσίεψα ώς τις αρχές του 1967, και η κατοπινή στάση μου (δεν έχω δημοσιέψει τίποτε στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία) έδειχναν, μου φαίνεται αρκετά καθαρά τη σκέψη μου.
Μολαταύτα, μήνες τώρα, αισθάνομαι μέσα μου και γύρω μου, ολοένα πιο επιτακτικά το χρέος να πω ένα λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας.
Με όλη τη δυνατή συντομία, νά τι θα έλεγα: Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς όλως διόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας, στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.
Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης όπου, όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι’ αυτές να καταποντισθούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά. Δε θα μου είταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτιες ζημιές δε λογαριάζουν παρά πολύ για ορισμένους ανθρώπους. Δυστυχώς, δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτόν τον κίνδυνο.
Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει, αναπότρεπτη, στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μάς βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό.
Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανένα απολύτως πολιτικό δεσμό, και, μπορώ να το πω, μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι Εθνική επιταγή.
Τώρα ξαναγυρίζω στη σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό, να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη να ξαναμιλήσω.
Ο Γ. Σεφέρης πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1971. Η κηδεία του, δύο ημέρες αργότερα, αποτέλεσε την αφορμή για μία μαζική διαδήλωση κατά της χούντας των συνταγματαρχών.
Στοιχεία για τη δήλωση Σεφέρη κατά της χούντας αντλήθηκαν από κείμενο του κ. Γιώργου Γεωργή, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Νεαπόλεως Πάφου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Οδυσσέας Ελύτης – Εξόριστε ποιητή στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις;
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
