Στις 16 Μαΐου του 1948, μεσούντος του Εμφυλίου Πολέμου, ένας ψαράς εντόπισε το πτώμα ενός άντρα να επιπλέει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Ήταν ο αμερικανός δημοσιογράφος του «CBS» Τζωρτζ Πολκ, ο οποίος που είχε μεταβεί στη Θεσσαλονίκη μία εβδομάδα πριν.
Ένας αθώος, ο Γρηγόρης Στακτόπουλος, καταδικάστηκε τελικά για το θάνατο του Πολκ από ένα πολιτικά διαστρεβλωμένο νομικό σύστημα
Ο Τζορτζ Πολκ γεννήθηκε στο Τενεσί του Τέξας το 1913. Ήταν γιος του δικηγόρου Τζέιμς Πολκ, και απόγονος του προέδρου των ΗΠΑ Τζέιμς Νοξ Πολκ. Μεγαλώνοντας εγκαταστάθηκε στην Αλάσκα όπου άρχισε να ασχολείται με τη δημοσιογραφία.
Το 1939 πήγε στην Άπω Ανατολή σαν ανταποκριτής της εφημερίδας New York Herald Tribune. Προς το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου επέστρεψε στην πατρίδα του και κατατάχθηκε στην Αεροπορία του Ναυτικού.
Μετά το τέλος του πολέμου εργάθηκε σαν ελεύθερος ρεπόρτερ στο δίκτυο CBS.
Το 1947 έρχεται στην Ελλάδα όπου γνωρίζει την αεροσυνοδό Ρέα Κοκκώνη την οποία και παντρεύεται.
Η ανεξιχνίαστη δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ στην μεταπολεμική περίοδο συγκλόνισε την Ελλάδα και είχε τεράστιες διεθνείς προεκτάσεις
Τζωρτζ Πολκ: Η εξαφάνιση και η δολοφονία του αμερικανού δημοσιογράφου
Το Μάιο του 1948 ο Τζωρτζ Πολκ μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη, με στόχο να συναντηθεί μέσω συνδέσμων με τον αρχηγό του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, Μάρκο Βαφειάδη ώστε να καταγράψει μέσω συνέντευξης τις απόψεις του για τον ελληνικό εμφύλιο.
Το βράδυ της 8ης Μαΐου φεύγει από το ξενοδοχείο που έμενε και από τότε χάνονται τα ίχνη του. Στις 10 Μαΐου οι υπάλληλοι του ξενοδοχείου αναφέρουν την εξαφάνισή του στις αστυνομικές αρχές οι οποίες αδρανούν.
Στις 11 Μαΐου, μια επιστολή, χωρίς γραμματόσημο, που περιέχει την ταυτότητά του βρίσκεται στο ταχυδρομείο του Λευκού Πύργου και παραδίδεται στην Υπηρεσία Αλλοδαπών.
Στις 12 Μαΐου έρχεται στη Θεσσαλονίκη η σύζυγός του Ρέα η οποία διαπιστώνει ότι ο άντρας της έχει εξαφανιστεί. Η αστυνομία στην οποία αποτάνθηκε δηλώνει άγνοια.
Στις 16 Μαΐου ο ψαράς Λάμπρος Αντώναρος βρίσκει ένα πτώμα στο Θερμαϊκό, δεμένο χειροπόδαρα, πυροβολημένο με μια σφαίρα στο πίσω μέρος του κεφαλιού που αποδεικνύεται ότι είναι ο Πολκ.
Η είδηση κάνει τον γύρο του κόσμου.
Ο Τζωρτζ Πολκ αποδοκίμασε την κομμουνιστική βία στην Ελλάδα, κατήγγειλε την ελληνική κυβέρνηση ως υπεύθυνη για τη φτώχεια και τη μιζέρια της χώρας και άσκησε κριτική στην Ουάσιγκτον για τη στήριξη ενός διεφθαρμένου καθεστώτος
«Ζήτημα τιμής δια την Ελλάδα η ταχεία ανακάλυψις των δραστών…»
Αν και διάφορες θεωρίες διατυπώθηκαν για το έγκλημα, οι περισσότεροι Ελληνες θεωρούσαν ότι ο Πολκ είχε δολοφονηθεί από τους κομμουνιστές. Βάσει των στοιχείων που είναι διαθέσιμα σήμερα, είναι σαφές ότι το ΚΚΕ δεν είχε κίνητρο να δολοφονήσει τον Πολκ
Ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης λίγες ώρες μετά την ανακάλυψη του πτώματος δήλωνε ότι «αποτελεί ζήτημα τιμής δια την Ελλάδα η ταχεία ανακάλυψις των δραστών και των αιτίων του αποτρόπαιου τούτου εγκλήματος, καθώς και η παραδειγματική τιμωρία των δολοφόνων».
Οι Αμερικανοί πίεζαν την ελληνική κυβέρνηση για γρήγορα και θεαματικά αποτελέσματα.
Η Αμερικανική Ένωση Δημοσιογράφων σε ανακοίνωσή της τόνιζε ότι «είναι απαράδεκτο καθ’ ον χρόνον η Αμερικανική Κυβέρνηση ενισχύει οικονομικώς την Ελλάδα εις βάρος των αμερικανών φορολουγουμένων, οι Έλληνες να δολοφονούν Αμερικανούς πολίτες».
Αν και διάφορες θεωρίες διατυπώθηκαν για το έγκλημα, οι περισσότεροι Ελληνες θεωρούσαν ότι ο Πολκ είχε δολοφονηθεί από τους κομμουνιστές.
Η δολοφονία από τους κομμουνιστές ενός Αμερικανού δημοσιογράφου, πολίτη μιας χώρας που εξόπλιζε και στήριζε το ελληνικό κράτος, φαινόταν ως αληθοφανής εξήγηση. Οι περισσότεροι Ελληνες πολιτικοί, στρατιωτικοί αξιωματούχοι και το Στέμμα απέρριπταν το ενδεχόμενο να είναι η Δεξιά υπεύθυνη για την πράξη.
Το ΚΚΕ αρνήθηκε την ευθύνη. Βάσει των στοιχείων που είναι διαθέσιμα σήμερα, είναι σαφές ότι δεν είχε κίνητρο να δολοφονήσει τον Πολκ, του οποίου η δημόσια κριτική είχε ενοχλήσει Ελληνες και Αμερικανούς αξιωματούχους και ο οποίος προσπαθούσε να πάρει συνέντευξη από τον κομμουνιστή στρατιωτικό ηγέτη, Μάρκο Βαφειάδη.
Γρηγόρης Στακτόπουλος: Τα βασανιστήρια για να ομολογήσει ένας αθώος
Η Χωροφυλακή Θεσσαλονίκης, που επιλαμβάνεται της υποθέσεως, επιρρίπτει εξαρχής την ευθύνη στο ΚΚΕ και συγκεκριμένα στα στελέχη του Αδάμ Μουζενίδη και Βαγγέλη Βασβανά. Υποστηρίζει ότι οι κομμουνιστές ήθελαν νεκρό τον Πολκ για να δυσφημήσουν στα μάτια της αμερικανικής κοινής γνώμης την κυβέρνηση.
Αντίθετα, το Κομμουνιστικό Κόμμα, δια του ηγετικού του στελέχους Γιάννη Ιωαννίδη, καταγγέλλει με δηλώσεις του ότι «ο Πολκ δολοφονήθηκε από τους εγκληματίες της Ειδικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, για να μην έρθει στην Ελεύθερη Ελλάδα και για να αποδοθεί η δολοφονία του στους δημοκρατικούς».
Στις 14 Αυγούστου 1948 η Χωροφυλακή συλλαμβάνει το δημοσιογράφο της εφημερίδας «Μακεδονία» Γρηγόρη Στακτόπουλο (38 ετών), ο οποίος έπειτα από μακρά ανάκριση αλλά και βασανιστήρια ομολογεί ότι βοήθησε του Μουζενίδη και Βασβανά να σκοτώσουν τον Πολκ.
Όπως υποστήριξε και το υποστήριζε μέχρι το τέλος της ζωής του, η ομολογία του ελήφθη κατόπιν σκληρών βασανιστηρίων.
Ο Στακτόπουλος οτα απομνημονεύματά του ανακάλεσε την ομολογία του και έδωσε λεπτομέρειες για τις ταλαιπωρίες που υπέστη, ονομάζοντας και ορισμένους από τους βασανιστές του. Μεταξύ τους, ο βοηθός του Μουσχουντή και κατόπιν επικεφαλής της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, ο Ευθύμιος Καμουτσής, ενεπλάκη αργότερα στη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη
Οι αρχές παρουσιάζουν ως στοιχείο της ενοχής τους την ταυτότητα του Πολκ, η οποία ταχυδρομήθηκε στο Γ’ Αστυνομικό Τμήμα Θεσσαλονίκης τρεις μέρες πριν από την ανακάλυψη του πτώματός του.
Ο ταχυδρομικός φάκελλος ήταν γραμμένος δια χειρός της μητέρας του Στακτόπουλου, σύμφωνα με τη γραφολογική εξέταση- στοιχείο το οποίο κατέρρευσε όταν το δικαστήριο την αθώωσε.
Η καταδίκη του Γρηγόρη Στακτόπουλου
Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος και η χήρα μητέρα του Άννα προσήχθησαν σε δίκη στις 12 Απριλίου 1949 ενώπιον του Κακουργιοδικείου Θεσσαλονίκης. Ο Βασβανάς και ο Μουζενίδης δικάσθηκαν με τη διαδικασία κατ’ απόντων και φυγοδίκων.
Η δίκη διήρκεσε 10 μέρες και η απόφαση εκδόθηκε στις 22 Απριλίου.
Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος καταδικάσθηκε σε ισόβιο κάθειρξη για συνέργεια σε ανθρωποκτονία, οι Μουζενίδης και Βασβανάς στην ποινή του θανάτου ως φυσικοί αυτουργοί, ενώ η Άννα Στακτοπούλου αθωώθηκε.
Αργότερα, θα αποκαλυφθεί ότι ο Μουζενίδης το διάστημα της δολοφονίας του Πολκ ήταν νεκρός και ο Βασβανάς εκτός Ελλάδος.
Η δικαστική απόφαση ξεθωριάζει και γίνεται λόγος για σκευωρία.
Πρόθεση της κυβέρνησης ήταν να καταδικάσει τους κομμουνιστές και τον Δημοκρατικό Στρατό για να καταδείξει στο εσωτερικό και διεθνώς ότι οι μαχητές και οι υποστηρικτές τους δεν ήταν παρά απλοί δολοφόνοι.
Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος παρέμεινε στις φυλακές μέχρι τον Αύγουστο του 1960, οπότε του δόθηκε χάρη από την κυβέρνηση Καραμανλή.
Από τότε και μέχρι το 1998 που πέθανε διακήρυσσε σε όλους τους τόνους την αθωότητά του. Τέσσερις αιτήσεις προς τον Άρειο Πάγο για επανάληψη της δίκης (αναψηλάφηση) δεν ευδοκίμησαν.
Ποιος σκότωσε τον Τζωρτζ Πολκ;
Εκτός της εκδοχής ότι ο Πολκ είχε δολοφονηθεί από τους κομμουνιστές είναι ότι οργανωτές και δράστες ήταν οι Βρετανοί με κύριο υποστηριχτή αυτής της εκδοχής τον συνεργάτη του Πολκ, Κώστα Χατζηαργύρη.
Παράλληλα και οι Αμερικανοί κάνουν τις δικές τους έρευνες για τον δολοφόνο του Πολκ.
Ο Τζέιμς Κέλις που ερευνά την υπόθεση για λογαριασμό του δικηγορικού γραφείου της Νέας Υόρκης Ντόνοβαν, γνωστού για τις διασυνδέσεις του με την αμερικανική κυβέρνηση, αποφαίνεται ότι οι αντάρτες δεν είχαν τη δυνατότητα να διαπράξουν το έγκλημα και επιρρίπτει τις ευθύνες σε δεξιούς παρακρατικούς κύκλους.
Αμέσως, η έρευνά του διακόπτεται και ο Κέλις ανακαλείται στις ΗΠΑ.
Ο Έντμουντ Κίλι στο βιβλίο του «The Salonica Bay Murder» υπογραμμίζει ότι μετά τη δολοφονία του Πολκ και τη δίκη που ακολούθησε περιορίστηκε και τελικώς σίγησε στην Αμερική κάθε κριτική εναντίον του «διεφθαρμένου βασιλικού καθεστώτος στην Ελλάδα» και της υποστήριξης που του παρείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, τον Πολκ δολοφόνησε ο άγγλος πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις, Ράνταλ Κόουτς, για να εκδικηθεί την παράδοση της Ελλάδας στους Αμερικανούς.
Στην εισαγωγή του βιβλίου του «Πόλεμος, διείσδυση και προπαγάνδα», ο δημοσιογράφος Φοίβος Οικονομίδης σημειώνει σχετικά ότι «κύριος οργανωτής της συνωμοσίας εναντίον του Πολκ ήταν ο στρατιωτικός ακόλουθος της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα, συνταγματάρχης Χάρβι Σμιθ».
Ο Ελίας Βλάντον και ο Ζακ Μέτγκερ στο βιβλίο τους «Ποιος σκότωσε τον Τζορτζ Πολκ» υποστηρίζουν την εκδοχή του οργανωμένου εγκλήματος.
Ο Πολκ, αναφέρουν οι συγγραφείς, δεν βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για να συναντήσει τους ηγέτες του ΔΣΕ, αλλά για να ερευνήσει την κακοδιαχείριση της αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα.
Οι μαυραγορίτες που είχαν την ανοχή στελεχών της Χωροφυλακής έναντι ανταλλαγμάτων και οι αμερικανοί συνεργάτες τους αποφάσισαν να του κλείσουν το στόμα.
Η δολοφονία του Πολκ παραμένει ένα μυστήριο που μπορεί να μη λυθεί ποτέ. Αλλά κανένα μυστήριο δεν υπάρχει για τη μοίρα του Στακτόπουλου. Υπήρξε το αθώο θύμα αξιωματούχων σκληρών και χωρίς αρχές και ενός ελλειμματικού δικαστικού συστήματος που άφησε ένα ανεξίτηλο στίγμα στην ελληνική Δικαιοσύνη
Η έρευνα του Γιάννη Μαρή
Από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί μία ενιαία έκδοση με δύο ξεχωριστούς τίτλους και συγγραφείς: «Ο Γιάννης Μαρής για την υπόθεση Πολκ» του Γιώργου Α. Λεονταρίτη και «Ποιος σκότωσε τον Πολκ;» του Γιάννη Μαρή.
Πρόκειται για την ολοκληρωμένη μεταγραφή της έρευνας για την «υπόθεση Πολκ» του δημοσιογράφου και διάσημου συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων Γιάννη Μαρή, όπως παρουσιάστηκε σε δεκαέξι συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις», από τις 30.1.1977 έως τις 18.2.1977. Η έκδοση περιέχει αρχειακό φωτογραφικό υλικό καθώς και ζωγραφικές απεικονίσεις που πλαισιώνουν την έρευνα του Μαρή.
Ο Γιώργος Λεονταρίτης, έχοντας ήδη μοιραστεί αναμνήσεις από τη στενή επαγγελματική και φιλική σχέση του με τον συγγραφέα-δημοσιογράφο στο βιβλίο του «Ο Γιάννης Μαρής και η εποχή του», εισάγει ξανά τον ευγενή, δραστήριο, αναλυτικό και ιδιαίτερα έξυπνο χαρακτήρα του Μαρή μέσα από τη συνεργασία τους, ώστε ν’ αναδειχτεί μια διαφορετική οπτική γωνία και εμβάθυνση στην τόσο παράξενη και αινιγματική «υπόθεση Πολκ».
Η δολοφονία του Τζωρτζ Πολκ στον κινηματογράφο
Το 1968 ο Δήμος Θέος σκηνοθετεί την ταινία «Κιέριον». Εμπνεόμενη από την υπόθεση Πολκ, αλλά και από το φιλμ νουάρ, μια άκρως πολιτική ταινία πάνω στους μηχανισμούς του παρακράτους στη χουντική Ελλάδα.
Στην ταινία, ένας δημοκρατικός δημοσιογράφος, ο Αίμος Βαγενάς, συλλαμβάνεται με την κατηγορία της συμμετοχής στη δολοφονία του αμερικανού δημοσιογράφου, με τον οποίο ήταν φίλοι.
Η ενοχή του δεν αποδεικνύεται και αφήνεται προσωρινά ελεύθερος.
Με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα αρχίζει να ερευνά την υπόθεση για την οποία κατηγορήθηκε, όμως αντιλαμβάνεται ότι οι αρχές επιδιώκουν τη συγκάλυψη της αλήθειας και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Θοδωρής Κουγιουμτζής
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αλέκος Παναγούλης: Ο ηρωικός αγωνιστής της Δημοκρατίας
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
