Σχολιασμός βιβλίου: «Η κατάλυση του χρόνου»|Συγγραφέας: Μιχ. Αλμπάτης | εκδόσεις Νήσος | ISBN: 9789605892197 | Πρώτη έκδοση 2024 | Κατηγορία: ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
«… Δεν υπάρχει χρόνος. Υπάρχει μόνο το ποτάμι των στιγμών και το όνομα αυτού του ποταμού είναι αιωνιότητα. Μπορείς μονάχα να αφεθείς στο ατελεύτητο κύλισμά του…..»
Το σκηνικό που κτίζει ο συγγραφέας τυλίγει τον αναγνώστη, με ένταση, κυκλοτερώς, από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου. 1941 – Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος – η θηριωδία σε πλήρη εξέλιξη. Ένα ατίθασο Εβραιόπουλο, ο Γιόσουα Ζακάϊ που η σκανδαλιά του σκασιαρχείου της μίας ημέρας για να πάει για ψάρεμα με τους φίλους του γίνεται η σωτήρια λέμβος του από τον καθολικό αφανισμό ολόκληρης της οικογενείας του αλλά και της φυλής του. Μία κομπάρσος της ιστορίας αλλά και της ίδιας της ζωής, η κα. Γκρόσοβα, η μοδίστρα της μικρής πόλης της Τσεχοσλοβακίας που μετατρέπεται σε σωτήρα και καταφύγιο του μικρού. Ο λευκός της γάτος που ενσωματώνει την τρυφερότητα μέσα σε όλη αυτή την εν εξελίξει λαίλαπα. Το φεγγάρι που φαίνεται από τη σοφίτα, φορτωμένο με την καθημερινή γενναιοδωρία της μαρμαρυγής ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος που αργεί να αφιχθεί και μία βιβλιοθήκη χιλιάδων βιβλίων (τα καταμέτρησε ο μικρός ήρωας στην απομόνωσή του – 5.323). Μέσα σε αυτή την εκκωφαντική σιωπή της σοφίτας που κοχλάζει γύρω του (αφού και ο γάτος είναι κουφός), ο μικρός έγκλειστος δεν αργεί να αφεθεί στη φλόγα της γνώσης και ως σύγχρονος Προμηθέας να γίνει ο φορέας της αλλαγής σε έναν κόσμο που βρίσκεται στο λυκαυγές της νέας εποχής.
«… Τα βιβλία είναι κάτι το επικίνδυνο, γι’ αυτό κι απαγορεύουνε την κυκλοφορία τους οι βασιλιάδες, οι Πάπες, τα Κοινοβούλια και οι Επαναστατικές επιτροπές, γι’ αυτό τα καίνε σε σωρούς συναγμένα στις πλατείες, και έτσι θα εξακολουθήσει να γίνεται, εκτός και αν, όπως εκτρέφουνε τα σκυλιά διασταυρώνοντας τα ώστε να δημιουργήσουνε τις πιο αλλόκοτες ράτσες – άλλα μεγάλα σαν γαϊδούρια και άλλα που να χωράνε στην τσέπη ενός παλτού καταφέρουνε κάποτε οι Πάπες, οι βασιλιάδες, τα Κοινοβούλια και οι Επαναστατικές επιτροπές να εκθρέψουνε μία καινούργια ράτσα ανθρώπων ικανή να συλλαβίσει τους συνταιριασμένους φθόγγους, μα όχι και το νόημα τους να εξιχνιάσει. Τα βιβλία είναι επικίνδυνα γιατί, αν μία φαντασία αχόρταγη όσο και γόνιμη παραδοθεί στη σαγήνη τους, δεν θα αργήσει ο καιρός που η γητειά θα μεστώσει και το άτομο θα βρεθεί σε ένα αδιέξοδο….»
Ο πλούτος των ετερόκλητων βιβλίων που διαβάζει αδηφάγα κατά τη διάρκεια του διετούς και πλέον εγκλεισμού του γεμίζει ασφυκτικά την φαρέτρα του νου του και με όλες αυτές τις υπό διαμόρφωση ιδέες του δεκατριάχρονου ήρωα να επωάζονται μέσα του και να γιγαντώνονται, με τους δύο φίλους του ως κοινωνούς των απόψεων του στην μικρή κοινωνία της πόλης, με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, η μικρή πόλη του Νεμπόβιτσε, αλλάζει κοινωνική μορφή, ηγεσία και κατευθυντήριες δομές και γίνεται μία αρτιγενής κοινωνία ενός πειραματικού μοντέλου, με διαφορετικά από τα συμβατικά πολιτικά δικαιώματα και υποχρεώσεις, διάρθωση και πιστεύω και κυρίως, «καταργεί το χρόνο».
Με τις φρικαλεότητες του ολοκαυτώματος πίσω του και τον ολοκληρωτισμό να θεριεύει στην Σοβ. Ένωση και αλλού, με νέες πολιτικο-κοινωνικές ιδέες να περιβάλλουν την ανθρωπότητα υποσχόμενες το κέρας της Αμάλθειας χωρίς την παραμικρή διάκριση, ο συγγραφέας θέλησε συνειδητά να τοποθετήσει μπροστά μας έναν καθρέπτη αλλά και να τοποθετηθεί σε μία σειρά ερωτημάτων όπως η υπαρξιακή αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου για δράση και αλλαγή είτε ως συμμετέχων είτε ως αποδέκτης, οι κοινωνικές συμβάσεις και ως ποιο σημείο καθίστανται λειτουργικές και όχι αγκυλωμένοι θυρεοί σε θώκους, η ιεραρχία σε συνδυασμό με την εξουσία και το υπόβαθρο που υπάρχει πίσω τους, η μόρφωση, η γνώση, η ημιμάθεια και το όριο που τις διαχωρίζει.
Οι ζυμώσεις και οι συγκρούσεις των δύο εκ διαμέτρου αντίθετων κόσμων ανάμεσα στις γενεές αποδίδονται ιδιαίτερα γλαφυρά όταν η κεντρομόλος δύναμη της καθεστηκυίας τάξης συγκρούεται με την φυγόκεντρο ορμή του ενθουσιασμού των εφήβων, η οποία τελικά στην στροφή της Ιστορίας ποδηγετεί και αναλαμβάνει τα ηνία διακυβέρνησης της πόλης.
Με γλώσσα δοκιμιακή, ενίοτε στα όρια του βερμπαλισμού, ο συγγραφέας κτίζει έναν ολόκληρο κόσμο με τις σχέσεις εξουσίας, με τις ελπίδες και τις διαψεύσεις του, σε έναν διαρκή πόλεμο πραγματικότητας και ιδεολογίας. Με τα συμπλέγματα, τις επιθυμίες και τις προδοσίες του και έναν εμφανή αντικληρικαλισμό. Ένα ολόκληρο σύμπαν δουλεμένο ώστε να φαντάζει απόλυτα ρεαλιστικό, με έντονο το στοιχείο του κοινωνικοπολιτικού σχολιασμού αλλά και της ανθρώπινης χαρτογράφησης, στις Συμπληγάδες των γεγονότων. Και όλα αυτά με την εντυπωσιακή αναφορά στην παιδική – εφηβική ηλικία και το κακό, παντοδύναμο και σαρωτικό που έρχεται να μολύνει τα πάντα και τους πάντες στο πέρασμά του, βρίσκεται μέσα στα παιδιά, εκεί όπου μέχρι πρότινος ήταν το βασίλειο της αθωότητας, αναβλύζει από τα βαθύτερα στρώματα του ψυχισμού τους με απόλυτη φυσικότητα.
«Κάθε εξουσία χρησιμοποίησε το ανθρώπινο σώμα σαν εργαλείο, σαν όπλο, σαν επωαστήριο για την εκκόλαψη υπηκόων, κάθε εξουσία επιδίωκε να ελέγξει την ψυχή μαζί με το σώμα, να επιμολύνει τη φαντασία, να οριοθετήσει την ηθική, να επικαρπωθεί τα κυήματα της διάνοιας….. Κάθε χάρισμα, κάθε δύναμη, κάθε εξουσία είναι αναγκασμένη από τη φύση της να ασκείται, να επιβάλλεται και ο άνθρωπος τα περισσότερα απ’ όσα πράττει τα πράττει όχι επειδή πραγματικά τα θέλει αλλά επειδή ανακαλύπτει ότι τα μπορεί».
Τελικά ο χρόνος δεν μπορεί να καταργηθεί και ο ανέλπιδος δονκιχωτισμός καταρρέει και ακολουθεί την αδήριτη πορεία του, με το αποτέλεσμα της διελκυστίνδας ανάμεσα στην επιθυμία και στην μετάνοια, στο ιδανικό και το εφικτό αμφίρροπο. Το σχοινοτενές αυτό εγχείρημα της χώρας της ουτοπίας καταδεικνύει εκ του αποτελέσματος την άνιση μάχη με τον χρόνο και ό,τι αντιπροσωπεύει που δεν μπορείς να τον σταματήσεις ούτε για μια στιγμή, ούτε για να ρίξεις μια ματιά προς τα πίσω και βέβαια ο ίδιος ο θάνατος.
Τα διαχρονικά ερωτηματικά όμως παραμένουν στην αέναη προσπάθεια του ανθρώπου σε κάθε εποχή για αμφισβήτηση, επαναθεώρηση, γνώση, μνήμη και λήθη, ετερότητα, θωράκιση απέναντι στο κόσμο που μέχρι και σήμερα προσπαθεί να ιάσει τις χαίνουσες πληγές του, με τρόπους όχι πάντοτε καθολικά ορθόδοξους.
«Όμως, ακόμη και αν εξαφανιστούνε όλα τα ρολόγια, ο χρόνος θα εξακολουθήσει να κυλά. Δεν έχει ανάγκη από κάποιο μηχανισμό για να τον καταμετράει. Άλλωστε, η καρδιά στο στέρνο μας, η καρδιά στο στέρνο της μητρός μας όταν ακόμα μες στη μήτρα της βρισκόμασταν, είναι το αρχαιότερο, το πρώτο που αφουγκραζόμαστε ρολόι. Ωστόσο, αν και είναι αδύνατο να τον καταργήσουμε, υπάρχουν στιγμές που αυτός καταλύεται, στιγμές που ο άνθρωπος δραπετεύει από την αδιάκοπη ροή του, όταν βιώνει μία αλήθεια που τον ξεπερνά, που υπερβαίνει το «εδώ» και το «τώρα». Δεν είναι κάτι το συνηθισμένο, ελάχιστες φορές έχει την ευκαιρία να το αισθανθεί κανείς. Κάποιοι το νιώσανε ψηλά, σε μία βουνοκορφή, άλλοι χρειάστηκε στα βάθη της ερήμου να χαθούνε. Μπορεί μία μελωδία να σε παρασύρει ως εκεί και υπήρξε κάποιος που ισχυρίζεται πως το γεύτηκε την ώρα που ένα γλύκισμα στα χείλη του είχε φέρει. Άλλοι το ζήσανε όταν πρωτογκάλιασαν ένα ζεστό κορμί, άλλοι μέσα στο πλήθος, την ώρα που εφορμούσε να γκρεμίσει μία Βαστίλη, άλλοι γονατιστοί, στα βάθη κάποιας σκήτης. Δεν είναι κάτι που μπορείς να το επιδιώξεις, έρχεται αναπάντεχα, την ώρα της μεγαλύτερης χαρά ή του πιό μεγάλου πόνου ή ακόμη και μέσα σε μια χαραγματιά του καθημερινού – άλλοι το λένε έκσταση, άλλοι επιφοίτηση ή Μεγάλη Απουσία…»
Σχολιασμός βιβλίου: «Η κατάλυση του χρόνου» Γράφει η Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου | Ιούλιος 2024
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
