«Η κυρά της ΡΩ» – Φωτεινή Μπαξεβάνη – στο μπλε της θάλασσας και στο φως της ψυχής της | Κριτική της παράστασης Παύλος Λεμοντζής
Πρόλογος
Η παράσταση με την επιτυχημένη πορεία της που συγκινεί όπου κι αν έχει παρουσιαστεί από το 2017 έως σήμερα, βασίζεται στην ομώνυμη νουβέλα του βραβευμένου Γιάννη Σκαραγκά και είναι εμπνευσμένη από τη ζωή της Δέσποινας Αχλαδιώτη, της Ελληνίδας χήρας που έγινε γνωστή ως «Κυρά της Ρω», από το όνομα του μικρού νησιού, στο οποίο έζησε μόνη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι τα βαθιά γεράματά της.
Αυτές τις μέρες είναι στο «Αμαλία» Θεσσαλονίκης, εφόσον δαφνοστεφανώθηκε και στις προηγούμενες εμφανίσεις της στην πόλη.
Η Κυρά της Ρω
Γεννημένη στο Καστελλόριζο η Δέσποινα, τόλμησε να παντρευτεί τον άντρα που έβοσκε τα ζωντανά του πατέρα της κόντρα στη θέληση της οικογένειάς της. Δε δίστασε να μετακομίσει μαζί του στο ακατοίκητο νησί της Ρω, μένοντας μόνη της για πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του, αλλά και να εναντιωθεί στους εχθρούς, υψώνοντας καθημερινά την ελληνική σημαία απέναντι απ’ τα τουρκικά παράλια. Από το 1924 έως το 1982.
Μέσα από ένα τρυφερό και ποιητικό κείμενο, ο Γιάννης Σκαραγκάς εξυφαίνει το πορτρέτο μιας ελεύθερης γυναίκας με φόντο την πολύπαθη ιστορία του Καστελλόριζου του προηγούμενου αιώνα, το βαρύ σκηνικό των διαδοχικών πολέμων, τις αγωνίες και τις μύχιες σκέψεις της, τη μοναξιά αντιμέτωπη με τα στοιχεία της φύσης αλλά και την ελπίδα ότι μπορεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Με τον δικό της τρόπο.
«Νιώθω τη βαθιά ικανοποίηση του εξερευνητή. Το παρελθόν δεν είναι μόνο θέμα
δικαιοσύνης αλλά και ενσυναίσθησης. Δεν κάνουμε αναγνώσεις μόνο για να καταλάβουμε τα γεγονότα, αλλά για να αντιληφθούμε και την απόγνωση των ανθρώπων που ηττήθηκαν από αυτά» δήλωσε σε συνέντευξή του ο συγγραφέας, ο οποίος έχει ένα εντυπωσιακό βιογραφικό.
Είναι πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος. Έχει εργαστεί για πάνω από μία δεκαετία στον χώρο της τηλεόρασης και του κινηματογράφου. Είναι μέλος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων και υπότροφος του ιδρύματος Fulbright. Έχει γράψει επτά θεατρικά έργα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και έχει τιμηθεί ως συγγραφέας από κορυφαία ιδρύματα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
«Τον περασμένο Μάιο (2016) πήγαμε στο Καστελόριζο, συναντήσαμε έναν ανιψιό της που ζει, μάθαμε ιστορίες της ζωής της», είπε η πρωταγωνίστρια σε άλλη συνέντευξη. «Το έργο είναι μυθοπλασία, με πραγματικά στοιχεία από την ιστορία του τόπου μας, μια που η πορεία της ζωής της Δέσποινας Αχλαδιώτη κινείται παράλληλα με την ιστορία της Ελλάδας».
Ένα κείμενο ρεαλιστικό και ποιητικό μαζί, που πέρα από γεγονότα και περιστατικά, περιλαμβάνει και στοιχεία της προσωπικότητάς της, όπως τα αντιληφτήκαμε οι δημιουργοί της παράστασης. Η Κατερίνα Μπερδέκα που σκηνοθέτησε το έργο, ο Γιώργος Λυκιαρδόπουλος, θεατρικός παραγωγός κι ο συγγραφέας Γιάννης Σκαραγκάς.
Η παράσταση
Απογειωτική. Αν δεχτούμε ότι η ερμηνεία ενός μονολόγου είναι κατεξοχήν μία κατάθεση ή και επίδειξη υποκριτικής (virtuosite), πολύτιμο απόσταγμα μιας ζωής γεμάτης θέατρο και ρόλους, η Φωτεινή Μπαξεβάνη τα συνταίριαξε θαυμαστά και τα δύο.
Αφήγηση σε γρήγορους ρυθμούς, ερμηνεία-ταύτιση με την ηρωίδα, αξιοθαύμαστες εναλλαγές ύφους απ’ τη χαρά στη λύπη κι απ’ τον σπαραγμό στην αναγέννηση. Συνεπικουρεί η μουσική , δίνοντας εύστοχα με νότες διαστάσεις «κινούμενης εικόνας» επί σκηνής. Εξαιρετική η ομάδα : Φώτης Σιώτας (Βιολί, Βιόλα),
Δημήτρης Λάππας (Κιθάρα, Τζουράς), Νίκος Παραουλάκης (Νέι, Πνευστά), Βαγγέλης Καρίπης (Κρουστά).
Πιθανώς, μονόλογος να σημαίνει σήμερα «παράσταση ελάχιστου κόστους», που επιτρέπει σ’ έναν ηθοποιό να εκφραστεί μέσα από την τέχνη του με ευελιξία ως προς τους πρακτικούς όρους. Του επιτρέπει, ακόμη, σε δύσκολους καιρούς, όχι μόνο να διεκδικήσει τη θέση του στη θεατρική αγορά αλλά και να εργαστεί επενδύοντας στη σχέση του με το κοινό. Επειδή ο μονόλογος είναι μια κατεξοχήν προσωπική μορφή έκφρασης και ως εκ τούτου αποβλέπει σε μια κατά το δυνατόν προσωπική σχέση με τους θεατές.
Λοιπόν, αυτή η σχέση στα ογδόντα λεπτά της διάρκειας της παράστασης έγινε «δεσμός». Η Δέσποινα Αχλαδιώτη μπήκε στην ψυχή μας, τα πάθη της έγιναν δικά μας, οι καημοί της το ντέρτι μας, οι αγωνίες και οι εφιάλτες της ακόλουθοί μας, οι ανάσες χαράς της και οι στεναγμοί του πόνου της, σύντροφοί μας κι ούτε που κοίταξε κανείς ρολόι και πώς πέρασαν τόσο γρήγορα τα ογδόντα λεπτά. Κι ενώ εκείνη έκαμε στη σκηνή υπόκλιση, εμείς θέλαμε κι άλλο ν’ ακούσουμε, να νιώσουμε, να χαθούμε στον μύθο και στις αλήθειες, να κρατήσουμε όσο γίνεται περισσότερο τα μηνύματα που μαεστρικά πέρασαν στην πλατεία, λες κι έγιναν «Θεία Κοινωνία».
Ξέρουμε ότι η τέχνη του θεάτρου είναι θνησιγενής κι αυτός είναι ο αναγκαίος λόγος να μη χαθεί αυτή η παράσταση. Δείτε την, απολαύστε την ξανά και ξανά. Και κρατήστε φυλακτό τις τελευταίες κουβέντες της Δέσποινας-Φωτεινής: «θα είμαστε για πάντα μια χώρα πικραμένων μυστηρίων. Κανείς δε θα μπορεί να καταλάβει τα ορφανά, που αντί για ψυχή έχουν αέρα, αντί για μάτια έχουν νερό κι αντί για μυαλό έχουν αντάρα.
Δε θα μάθουν ότι στη δική μου χώρα, με αυτή την έρημη σημαία, ένα πράγμα κάναμε σωστά. Καταφέραμε να γιορτάσουμε τη ζωή. Και μπορεί να μην είναι αρκετό, αλλά το κάναμε σεμνά και αμετανόητα. Τη γιορτάσαμε σαν τη χρυσοκλωστή που βάζαμε στα πλουμίδια για να στολίσουμε ένα φτηνό ύφασμα. Και το κάναμε με τόση αγάπη, που μας περίσσεψε και για νυφικό και για σημαία και για ν’ ανοίξουμε πανιά».
Επίλογος
Η κυρά της Ρω, ή κατά κόσμον Δέσποινα Αχλαδιώτη, ύψωνε κάθε μέρα για 34 (κατά άλλους για 40) χρόνια την ελληνική σημαία μια ανάσα από τα τουρκικά παράλια. Σ’ ένα μέρος άγονο, αφιλόξενο, που μόνο λίγο χορτάρι φύτρωνε στο χώμα. Σε μια μικρή βραχονησίδα που ήταν το σπίτι της, η άκρη της πατρίδας που λάτρευε.
Το έργο από το 2017 έως σήμερα παρουσιάστηκε σε διαφορετικές παραστάσεις και εκτός Ελλάδας, στην Κύπρο, ΗΠΑ, Αυστραλία και Γερμανία. Το 2023 θα συνεχίσει παραστάσεις στο εξωτερικό.
Ο θεατρικός μονόλογος Η Κυρά της Ρω του Γιάννη Σκαραγκά τελεί υπό την αιγίδα:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
Συντελεστές
Ερμηνεία : Φωτεινή Μπαξεβάνη
Κείμενο: Γιάννης Σκαραγκάς
Σκηνοθεσία / Σκηνικά / Κοστούμια: Σταύρος Λίτινας
Μουσική / Σχεδιασμός ήχου: Φωτεινή Μπαξεβάνη
Τα τραγούδια της παράστασης τραγουδάει η Βιολέτα Ίκαρη
Έπαιξαν οι μουσικοί: Φώτης Σιώτας (Βιολί, Βιόλα),
Δημήτρης Λάππας (Κιθάρα, Τζουράς),
Νίκος Παραουλάκης (Νέι, Πνευστά),
Βαγγέλης Καρίπης (Κρουστά)
Σχεδιασμός Αφίσας: Δημοσθένης Γαλλής
Φωτογραφίες, Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας
«Η κυρά της ΡΩ» – Φωτεινή Μπαξεβάνη – στο μπλε της θάλασσας και στο φως της ψυχής της | Κριτική της παράστασης Παύλος Λεμοντζής
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
