Η Σιωπή Των Βιβλίων (Francis George Steiner 1929-2020): Δοκίμιο για την γραφή, την ανάγνωση και τη μαγεία των βιβλίων, για τους συγγραφείς, την πολιτισμική αξία του βιβλίου στο πέρασμα των αιώνων, την ιερή συνομιλία συγγραφέα – αναγνώστη.
Ευσύνοπτη μελέτη στην οποία εξετάζεται η ιστορική διαδρομή εξέλιξης της γραφής, από το πεδίο της προφορικής παράδοσης και τα ιερά κείμενα, η απόπειρα καταγραφής, η διαδικασία αντιγραφής χειρογράφων, η δημιουργία των πρώτων βιβλιοθηκών, οι εκδόσεις. Χαρτογραφείται και η σύγχρονη τεχνολογική εποχή με την εξέλιξη των ηλεκτρονικών μέσων και τις προοπτικές, προκλήσεις σχετικά με το μέλλον των βιβλίων.
Από τα μοναστήρια, τις πρώτες ιδιωτικές και τις δημόσιες βιβλιοθήκες πανεπιστημίων και άλλων ιδρυμάτων, το αντικείμενο «βιβλίο» έχει μία διαδρομή αιώνων, αποτυπώνοντας, εξετάζοντας την ζωή και την εμπειρία των ανθρώπων, συγκεντρώνοντας, συνοψίζοντας, κεφαλαιοποιώντας το υλικό της συσσωρευμένης γνώσης και σοφίας.
Οι στοχασμοί των φιλοσόφων, θεωρίες, μύθοι και πραγματικότητα, θεολογίες και ιερά κείμενα, πολιτικά και ιστορικά βιβλία, επιστημονικές μελέτες, λογοτεχνικά έργα, σχηματοποιούνται και κατοχυρώνονται διά της γραφής, ως υλικό-ύλη πολιτισμικής κληρονομιάς, δώρο αθανασίας, διασώζοντας από την λήθη ένα corpus γνώσης. Αναδύεται έτσι και το πρόσωπο του συγγραφέα και αναφαίνονται οι σχέσεις με τους αναγνώστες των βιβλίων και καταγράφεται η επικοινωνία και επιρροή της συνέργειάς τους.
Η πορεία των βιβλίων δεν ήταν πάντα δεδομένη, εξασφαλίζοντας τύχη διάρκειας στο παρόν-μέλλον, επισημαίνει ο συγγραφέας. Πολλές φορές τα βιβλία ήρθαν αντιμέτωπα με αυταρχικά καθεστώτα τα οποία επέβαλαν την καύση και την λογοκρισία, την τιμωρία, απειλή των συγγραφέων και τον παραγκωνισμό-αφανισμό τους.
Ενδιαφέρουσες είναι οι παρατηρήσεις στην κοινωνιολογική τους διάσταση, σχετικά με την ανάγνωση των βιβλίων, μια διαδικασία εσωτερίκευσης, απομόνωσης, ιδιωτικότητας που συντελείται στην σιωπή. Ο συγγραφέας εστιάζει στην σιωπή που απαιτεί η ανάγνωση ενός βιβλίου και στον θόρυβο της σύγχρονης ζωής, υπόκρουση ηχητικού τοπίου, που αποσπά την προσοχή από την εσωτερική διεργασία της συμμετοχής και της ωρίμανσης, προϋπόθεση της απόλαυσης, κατανόησης ενός βιβλίου.
Ο χρόνος διάθεσης και αφιέρωσης στην ανάγνωση, συνδέεται κατά τον συγγραφέα με την ταξικότητα, δεδομένου ότι οι ανώτερες τάξεις αφιέρωναν ελεύθερο χρόνο στην ανάγνωση βιβλίων και δαπανούσαν χρήματα για να οργανώσουν, να εμπλουτίσουν τις ιδιωτικές τους βιβλιοθήκες συλλέγοντας βιβλία, υπονοώντας και το στίγμα της μοναδικότητας-αξίας τους, πριν γίνει το βιβλίο μαζικό προϊόν ύστερα από την επανάσταση εφεύρεσης-χρήσης των τυπογραφικών στοιχείων του Γουτεμβέργιου.
Από την θεωρία του Πλάτωνα σχετικά με την μνήμη και την γραφή, τις απόπειρες των συγγραφέων να τεχνουργήσουν τον κόσμο, να καταγράψουν την εμπειρία της ύπαρξης, να υπερβούν την λήθη κερδίζοντας την αθανασία, η διαδικασία είναι εναργής, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας. Το θέμα αυτό, της αθανασίας των έργων τέχνης και των δημιουργών, διαπραγματεύεται και ο Μίλαν Κούντερα, στο βιβλίο του, «Η Αθανασία», μελετώντας κυρίως την τέχνη του μυθιστορήματος. Ευδιάκριτες είναι οι επιρροές της πλατωνικής θεωρίας στο έργο του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, «Εκατό χρόνια μοναξιά», στο κεφάλαιο που αναφέρεται στην λήθη που επέρχεται από την στιγμή της καταγραφής των πραγμάτων με λέξεις, προκειμένου να μείνουν «σημείο» χαραγμένο στην μνήμη των ανθρώπων, τραυματίζοντας την αρχέγονη μνήμη της παράδοσης της προφορικότητας στις ομαδικές διηγήσεις.
Ο συγγραφέας αναφέρεται και στην χρησιμότητα, σχέση ζωής – εμπειρίας σχετικά με την βιωματική αμεσότητα και την απόπειρα τεχνολογημένης καταγραφής, τις παρανοήσεις των βιβλίων, την μετριότητα, την εικονική πραγματικότητα, την μεταγραφή-οπτικοποίηση της μετάπλασης βιβλίων, κυρίως της λογοτεχνίας. Η σύνδεση συγγραφέα-αναγνώστη, η προσωπική εμπειρία του συγγραφέα όπως αποτυπώνει την σχέση δασκάλου-μαθητή, οι αναφορές σε συγγραφείς, ποιητές και σε διάφορα έργα, δίνουν στο βιβλίο πολυδιάστατη αξία τεκμηρίου. Είναι μία διερεύνηση της συλλογικής κληρονομιάς, μία κατάθεση προσωπικής μαρτυρίας, μία εύληπτη επιστημονική μελέτη -φιλοσοφικής διάθεσης- για την ευθραυστότητα των βιβλίων και την διφορούμενη έννοια της σιωπής τους.
Η Σιωπή Των Βιβλίων | Αποσπάσματα
«Δεν υπάρχει ανθρώπινο ον στον πλανήτη που να μην έχει κάποια σχέση με τη μουσική. Η μουσική, ορχηστρική ή υπό τη μορφή τραγουδιού, δείχνει στ’ αλήθεια οικουμενική. Είναι η θεμελιώδης γλώσσα επικοινωνίας συναισθημάτων και σημασιών. Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας δεν διαβάζει βιβλία. Τραγουδάει όμως και χορεύει». Σελ. 9
« Για την αρχαία φιλοσοφία και αισθητική, μητέρα των Μουσών ήταν η μνήμη.
Με την υπερίσχυση του γραπτού λόγου, και καθώς τα βιβλία διευκόλυναν λίγο τα πράγματα, η μεγάλη μνημονική τέχνη πέρασε στη λήθη». Σελ. 18
«Προφορική παράδοση είναι η επαναφορά της ανάμνησης · ένα κείμενο ή ένας πολιτισμός του βιβλίου εξουσιοδοτεί (πάλι αυτός ο μυστήριος όρος) όλες τις μορφές της λήθης. Η διάκριση αγγίζει την ίδια την καρδιά της ανθρώπινης ταυτότητας και της civilitas. Όπου η μνήμη είναι δυναμική, όπου χρησιμεύει ως όργανο ψυχολογικής και καθολικής μεταλαμπάδευσης, η κληρονομιά μεταμορφώνεται σε παρόν». Σελ.17
«Ο χρόνος επιταχύνθηκε εκπληκτικά, όπως το είχαν διαπιστώσει από τους πρώτους, ο Χέγκελ και ο Κίρκεγκωρ. Οι αληθινές περίοδοι επιτρεπτού χρόνου, από τις οποίες εξαρτάται κάθε σοβαρή, σιωπηλή και υπεύθυνη ανάγνωση, έχουν μετατραπεί σε αποκλειστικότητα των πανεπιστημιακών και των ερευνητών. Σκοτώνουμε τον χρόνο, αντί, μέσα στα όριά του, να νιώθουμε σαν στο σπίτι μας». Σελ. 33
«Αυτό που κάνει ανατρεπτική κάθε μεγάλη λογοτεχνία, εκείνη που λέει «όχι» στη βαρβαρότητα, στη βλακεία, σ’ αυτήν την καπιταλιστική ηθική, την εκφυλισμένη, την ευρείας κατανάλωσης, που υποτιμά τη δουλειά και τη ζωή μας, αυτό λοιπόν, αντιστεκόμενο, βλάσταινε πάντοτε μέσα στον κήπο της λογοκρισίας και της καταπίεσης. «Συνθλίψτε μας», έλεγε στην καθολική λογοκρισία ο Τζόυς, «είμαστε ελιές». Ή, αλλιώς, όπως έλεγε ο Μπόρχες: «Η λογοκρισία είναι μητέρα της μεταφοράς». Όταν οι μηχανισμοί καταστολής παραχωρούν τη θέση τους στις αξίες που μεταφέρονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το θόρυβο της διαφήμισης, όπως συμβαίνει σήμερα στη Δυτική Ευρώπη, τότε βρισκόμαστε μπροστά στο θρίαμβο της μετριότητας». Σελ. 44-45
«Όπως οι τέχνες της μνήμης, η γυμναστική της συγκέντρωσης, η ύφεση της σιωπής (εκτιμάται ότι περί το ογδόντα τοις εκατό των αμερικανών εφήβων αδυνατούν να διαβάσουν χωρίς μουσική υπόκρουση), ο χώρος της ανάγνωσης στον ευρωπαϊκό πολιτισμό οδεύει προς συρρίκνωση». Σελ. 50
«Καμιά φορά συναντάμε ορισμένους από εκείνους τους νεαρούς περιπλανώμενους, οι οποίοι φλέγονται ακόμη από ένα λόγο που αναδύεται από τα βάθη της βιβλιοθήκης. Ποιος έχει μιλήσει; Ποιο είναι αυτό το βιβλίο;». (ΜΙΣΕΛ ΚΡΕΠΥ) Σελ. 85-86
Η Σιωπή Των Βιβλίων | George Steiner | κριτική βιβλίου Άγγελα Μάντζιου cityportal.gr
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
