«Ήλιος με ξιφολόγχες» Γιώργος Σκαμπαρδώνης | Παρουσίαση - κριτική

«Ήλιος με ξιφολόγχες»  Συγγραφέας Σκαμπαρδώνης Γιώργος | Εκδόσεις Πατάκη | ISBN 9786180704860 | Ημερομηνία 1ης έκδοσης Μάρτιος 2023

«Ήλιος με ξιφολόγχες»

«Ο ποντίκαρος στέκεται φιλύποπτα μπροστά στην ανοιχτή μπούκα της συρμάτινης φάκας που μοιάζει με μακρόστενο, μικρό κλουβί. Μυρίζει το τυράκι που λευκάζει πιο μέσα. Νοστιμεύεται αλλά διστάζει. Είναι αρκετά σκοτεινά – το λιγοστό φως έρχεται από την γκαζόλαμπα της γριάς που έχει μισοκοιμηθεί στο διπλανό δωματιάκι της λαμαρινοπαράγκας. Ο κρύος αέρας γύρω μυρίζει χώμα, προσφυγιά, μπαγιατίλα και δυσεντερία…»

Από τις πρώτα γραμμές του μυθιστορήματος «Ήλιος με ξιφολόγχες», η πένα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη έλκει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, τον μεταθέτει πάραυτα στην επικρατούσα ατμόσφαιρα της εποχής : Θεσσαλονίκη 1931. Σε μόλις δυο -τρεις σελίδες, οι εναργείς περιγραφές μαζί με την πλοκή που ήδη εκτυλίσσεται, καθιστούν δύσκολο να διακόψει κανείς την ανάγνωση. Η αίσθηση πως πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο είναι άμεση, ενώ η περιέργεια «να διαβάσω τι θα γίνει παρακάτω», σε κρατάει γερά από το μανίκι.

Κεφάλαιο στο κεφάλαιο αναβιώνουν οι εκρηκτικές ζυμώσεις του πολυπολιτισμικού καμβά της πόλης την εποχή του Μεσοπολέμου, καθώς και η εικόνα του αστικού τοπίου όπως είχε διαμορφωθεί μέσα από τις πολλαπλές συμφορές της Ιστορίας που επηρέασαν τη δομή και την λειτουργία της. (π.χ. η πυρκαγιά του 1917, η εισροή των προσφύγων το 1922). Βήμα στο βήμα, ο συγγραφέας μας περπατάει στους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, στους προσφυγικούς καταυλισμούς, στον εβραϊκό συνοικισμό Κάμπελ, στο Βαρδάρη στη Μπάρα, στη Μοναστηρίου. Μέσα από την αφήγηση της σκοτεινής ιστορίας του ζούμε και αναπνέουμε στην εποχή, ενώ οι ίντριγκες καλά κρατούν.

«…Ο υπολοχαγός περπατάει όλο τον συνοικισμό και καταγράφει δυο δημοτικά σχολεία, τη Σχολή Καζές, δυο συναγωγές και αρκετά μικρομάγαζα και ψευτοκαφενεία. Φτώχεια και των γονέων. Χωματόδρομοι, λασπουριά και κατάθλιψη. Χειροκίνητα κάρα παρατημένα. Άλλα κανονικά, με γερασμένα άλογα δίπλα, κοκαλιάρικα, οκνηρά. Γύρω στο χώμα σεληναία σχήματα πετάλων. Σε δυο σημεία βλέπει στημένα συσσίτια. Παντού παίζουνε εξαθλιωμένα παιδιά και κυκλοφορούν χαμάμηδες, Εβραίοι με ολόσωμες φορεσιές. Πιο κει, χρειατζήδες με ειδικό κάρο και κουβάδες αδειάζουν έναν βόθρο. Κυκλοφορούνε παππούδες με καφτάνια και ρόμπες, παρίες με φαρδιά παντελόνια και παλιοπάπουτσα, περιεργοπένητες, ταλαιπωρημένες Εβραίες με μακριά φορέματα και μισοσκεπασμένα κεφάλια. Δίπλα του περνάει ένα γαϊδουράκι φορτωμένο με δυο γκούμια, που το σέρνει από το καπίστρι ένας αλβανοπρεπής γαλακτοπώλης».

Η πραγματικότητα πλέκεται σφιχτά με τον μύθο

Η τότε πραγματικότητα πλέκεται σφιχτά με τον μύθο του συγγραφέα που είναι σχεδόν αδύνατον στον αναγνώστη να τα ξεχωρίσει.

Ο ταγματάρχης Γόρδιος Κλήμεντος, επικεφαλής της αντικατασκοπίας στη Θεσσαλονίκη, αναλαμβάνει να «ενοποιήσει τις πεποιθήσεις» στη γοητευτική πόλη που σπαράσσεται από συγκρούσεις : εθνικιστές εναντίον αριστερών και Εβραίων, βενιζελικοί κατά βασιλικών, τροτσκιστές κατά κομμουνιστών. 140,000 πρόσφυγες, κομιτατζήδες, παρακρατικοί, πράκτορες ξένων δυνάμεων, απεργίες και δολοφονίες. Όλοι εναντίον όλων.

Ο ταγματάρχης, που υποφέρει και από ένα ανεξέλεγκτο ερωτικό πάθος, προσπαθεί να κρατήσει τις αρχές του στον απελπισμένο αγώνα του να ελέγξει τη δυναμική των γεγονότων, που ωστόσο καταλήγουν τον Ιούνιο του ’31, στην πρώτη μεγάλη επίθεση κατά των Ισραηλιτών στην Ευρώπη του 20ου αιώνα: στο πογκρόμ και στον εμπρησμό του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ.

«Συμφώνησαν να επικεντρωθούν πιο πολύ στην καταστολή εντός της πόλης. Κι ότι για την ώρα εξίσου επικίνδυνοι είναι και οι εθνικιστές, πού βρίσκονται σε μεγάλο ερεθισμό, έχουνε αγριέψει και απειλούν συνέχεια. Οι οργανώσεις τους έχουν συσπειρωθεί, συνεργάζονται, έχουνε συγκροτήσει μέτωπο και αλαλάζουν. Στο μεταξύ, μέσα σ’ όλα και στη γενικευμένη ταραχή, ξέσπασε και μια απεργία των αριστερών αρτεργατών…»

Το «Ήλιος με Ξιφολόγχες» είναι ένα μυθιστόρημα που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα, ατμοσφαιρικό και σκοτεινό (εναρμονισμένο στα πλαίσια της εποχής που αναφέρεται), με την άρτια χρήση της ελληνικής γλώσσας να αποτελεί απόλαυση, όπως και με την ανάμειξη και ανάδειξη των ιστορικών στοιχείων ως «φυσικό» τόπο της πλοκής, αλλά και με τους χαρακτήρες των ηρώων να εκφράζουν την ατμόσφαιρα, τα ήθη, τη μόδα και τις συνήθειες του καιρού εκείνου. Ένα ανάγνωσμα που πραγματικά ξεχωρίζει ανάμεσα στα νεοεκδοθέντα της εγχώριας παραγωγής.

«Ήλιος με ξιφολόγχες» Γιώργος Σκαμπαρδώνης | Παρουσίαση – κριτική Μαρία Ψωμά Πετρίδου