Ηρώδης ο Μέγας βασιλιάς της Ιουδαίας

Ο Βασιλιάς Ηρώδης θα ακούγεται οικείος σε όποιον έχει ακούσει την ιστορία των Χριστουγέννων: πρόκειται για τον βασιλιά της Ιουδαίας κατά την περίοδο γέννησης του Ιησού από τη Ναζαρέτ˙ ο κυβερνήτης προσπάθησε να βρει και να σκοτώσει το μωρό αφού είχε ακούσει ότι ο «βασιλιάς των Εβραίων» μόλις είχε γεννηθεί.

Το Ευαγγέλιο του Ματθαίου περιέχει τη διάσημη αφήγηση της σφαγής των αθώων νηπίων και της φυγής της Μαρίας, του Ιωσήφ και του Ιησού στην Αίγυπτο. Είναι ενδιαφέρον ότι η ιστορία του βασιλιά Ηρώδη δεν βρίσκεται σε άλλα βιβλικά κείμενα ούτε σε ρωμαϊκά αρχεία. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου, το οποίο αντιπαραβάλλει την αποστολή του Ηρώδη, τον θάνατο, με αυτή του μωρού Ιησού, τη ζωή.

Ποιος ήταν λοιπόν ο πραγματικός Βασιλιάς Ηρώδης και γιατί τον περιλαμβάνει το Ευαγγέλιο του Ματθαίου; Συγγραφείς όπως ο εβραϊκός ιστορικός Ιωσήφ, ο οποίος πολέμησε ενάντια στη ρωμαϊκή κυριαρχία τον πρώτο αιώνα π.Χ., έχει αφήσει λεπτομερείς αναφορές σχετικά με τις πράξεις του Ηρώδη. Επιπλέον, οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι έχουν ανασκάψει πολλές τοποθεσίες που σχετίζονται με αυτόν, συμπεριλαμβανομένης της πιθανής τοποθεσίας του τάφου του Ηρώδη.

Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, ο Ηρώδης ο Μέγας ήταν ο περιφερειακός βασιλιάς της Ιουδαίας, που περιείχε τις πόλεις Βηθλεέμ και Ιερουσαλήμ. Κυβέρνησε περίπου από το 37 π.Χ. μέχρι το θάνατό του το 4 π.Χ., σε μια εποχή που η Ιουδαία βρισκόταν ακόμη υπό την επιρροή των Ρωμαίων. Οι περισσότεροι μελετητές υπολογίζουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε μεταξύ 6 και 4 π.Χ. – επί Ηρώδη, όπως αναφέρει το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο.

Δεδομένου ότι ο Ηρώδης διορίστηκε από τη Ρώμη για να κυβερνήσει την Ιουδαία, μια κυρίως εβραϊκή περιοχή, ήταν κυριολεκτικά «βασιλιάς των Ιουδαίων». Ωστόσο, ο Ηρώδης μπορεί στην πραγματικότητα να μην ήταν καθόλου Εβραίος, τουλάχιστον εκ γενετής. Πιθανότατα ήταν από την περιοχή που είναι γνωστή ως Idumea, στα νότια. Ο πατέρας του Ηρώδη μάλλον είχε αναγκαστεί να ασπαστεί τον Ιουδαϊσμό, ενώ η μητέρα του ήταν πριγκίπισσα αραβικής καταγωγής.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Ιώσηπος, πολλοί Ιδουμαίοι υιοθετούσαν με προθυμία τα εβραϊκά έθιμα˙ ο Ιώσηπος δηλώνει ακόμη ότι ο Ηρώδης ήταν βασικά Ιουδαίος, αν και είναι πιθανό ότι πολλοί από τους ιθαγενείς Εβραίους στην Ιουδαία θα ήταν δύσπιστοι για τους ισχυρισμούς του βασιλιά τους ότι ήταν αληθινά Εβραίος και τον έβλεπαν ως ξένο, ειδικά αν καταγόταν από την Ιδουμαία. Μάλιστα, όπως ο Ιώσηπος υποδεικνύει, ο Ηρώδης συμμαχούσε με τη ρωμαϊκή ηγεσία όποτε το έκρινε συνετό.

Ο Ηρώδης ο Μέγας λοιπόν, αποδείχθηκε επιδέξιος οικοδόμος, υπεύθυνος για τον σχεδιασμό και την κατασκευή έργων όπως η πόλη Ηρώδειο. το πολυτελές λιμάνι της Caesarea Maritima, στην ακτή της Μεσογείου. και το ορεινό φρούριο Masada, που βρισκόταν στη μέση της ερήμου κοντά στη Νεκρά Θάλασσα. Το πιο διάσημο έργο του ήταν η ανοικοδόμηση και η επέκταση του συγκροτήματος του εβραϊκού ναού στην Ιερουσαλήμ.

Ο ανακαινισμένος ναός του Ηρώδη ήταν μια πολύ πιο μεγαλειώδης κατασκευή από τον αρχικό ναό του Σολομώντα, που χτίστηκε περίπου χίλια χρόνια νωρίτερα: ο Ιώσηπος σημειώνει πώς έμοιαζε με ένα λευκό, χιονισμένο βουνό, δηλαδή τα μέρη του που δεν ήταν καλυμμένα με χρυσό. Ανεξάρτητα από το αν ήταν πράγματι Εβραίος, ο Ηρώδης πάντως συνέβαλε στη διατήρηση του Ιουδαϊσμού, καθότι έτυχε να απαλλάξει τους Εβραίους από το να υπηρετήσουν στο ρωμαϊκό στρατό και να υποχρεωθούν να ασχοληθούν με τη λατρεία του αυτοκράτορα, διατηρώντας την ικανότητά τους να ασκούν τον Ιουδαϊσμό υπό σχετική ειρήνη.

Ο Ηρώδης αποδείχθηκε επίσης λαμπρός οικονομικός στρατηγός που αύξησε πολύ τον πλούτο της Ιουδαίας συμμετέχοντας σε εγχειρήματα όπως το διεθνές εμπόριο, το οποίο περιελάμβανε την πώληση βαλσαμόξυλου και χαλκού˙ συνέβαλε με κεφάλαια σε εθνικές και διεθνείς προσπάθειες, συμπεριλαμβανομένων των Ολυμπιακών Αγώνων, και λέγεται ότι απέτρεψε ακόμη και έναν περιφερειακό λιμό.

Αλλά η απαίσια φήμη του Ηρώδη ως τυράννου ήταν κάτι που ίσχυε: άλλωστε, ο ίδιος καταδίκασε τη σύζυγό του σε θάνατο, υποπτευόμενος ότι σχεδίαζε να τον σκοτώσει. Επειδή φοβόταν συνεχώς μια εξέγερση, εκτελούσε όποιον θεωρούσε απειλή για τη βασιλεία του, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης του γυναίκας και τριών από τους γιους του. Επιπλέον, φορολογούσε υπερβολικά τους ψηφοφόρους του ώστε να βοηθήσει στην υποστήριξη των οικονομικών του προγραμμάτων. Γεγονός είναι πως δεν υπάρχει ιστορικό αρχείο για οποιαδήποτε “σφαγή των αθώων νηπίων”.

Η εκδοχή του Ματθαίου θεωρείται η πιο εβραϊκή από τα Ευαγγέλια, τις τέσσερις δηλαδή βιβλικές αφηγήσεις της ζωής του Ιησού στην Καινή Διαθήκη : για παράδειγμα, υποστηρίζει την τήρηση των εβραϊκών νόμων, οπότε, το Ευαγγέλιο του Ματθαίου πιθανότατα γράφτηκε από Εβραίους για ένα κυρίως εβραϊκό κοινό στα τέλη του πρώτου αιώνα μ.Χ., όταν το χριστιανικό κίνημα ήταν ακόμη στα σπάργανα.

Το κοινό του Ματθαίου θα ήταν εξοικειωμένο με τις υπάρχουσες εβραϊκές γραφές, συμπεριλαμβανομένης της περίφημης ιστορίας της παιδικής ηλικίας του Μωυσή, όταν δραπετεύει από το διάταγμα του Φαραώ περί εξόντωσης όλων των νεογέννητων γιων των Εβραίων σκλάβων. Οι βιβλικοί μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι το Ευαγγέλιο του Ματθαίου συνέκρινε σκόπιμα τον Ιησού με τον Μωυσή, ο οποίος έσωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία, για να πείσει το επιδιωκόμενο κοινό ότι και ο Ιησούς ήταν ένας πολυαναμενόμενος σωτήρας.

Έτσι, για να ενισχύσουν τις ομοιότητες μεταξύ του Ιησού και του Μωυσή, οι συγγραφείς του Ματθαίου έβαλαν τον Ηρώδη να απειλήσει τον Ιησού με τον ίδιο τρόπο που ο Φαραώ απείλησε τα παιδιά των Εβραίων. Το εβραϊκό ακροατήριο του Ματθαίου θα είχε συνδέσει τις δύο αφηγήσεις, στις οποίες τελικά τελικά θριαμβεύει το κακό.

Η ιστορία του Ευαγγελίου δυσφημεί περαιτέρω τον Ηρώδη, του οποίου ο γιος, που ονομάζεται επίσης Βασιλιάς Ηρώδης ή Ηρώδης Αντύπας, κυβερνούσε την εποχή της σταύρωσης του Ιησού γύρω στο 30 μ.Χ.

Ζιώγας Απόστολος
(βιολόγος)

Άρθρα | Πέμπτη 11 Ιανουαρίου 2024 | Φωτογραφία από το depositphotos.com