Iστορικό εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης | Διαχείριση και προβολή

Το ιστορικό εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει σημαντικό τμήμα του παλαιού εμπορικού και επιχειρηματικού κέντρου της πόλης (Λαδάδικα, Βαλαωρίτου, Φράγκων, Πλατεία Χρηματιστηρίου, Πλατεία Εμπορίου). Οριοθετείται μεταξύ των παράλληλων οδών Λεωφόρου Νίκης και Κασσάνδρου και των αξόνων Παύλου Μελά, Αγίας Σοφίας, Καραολή Δημητρίου, 26ης Οκτωβρίου και Καρατάσου.

Η εικόνα μιας πόλης ή μιας ευρύτερης περιοχής χαρακτηρίζεται από το κτιριακό και μνημειακό απόθεμα, τις οδούς και τους άξονες κυκλοφορίας, τις πλατείες και τους δημόσιους χώρους, ενώ σχετίζεται άμεσα με το ιστορικό υπόβαθρο και τα τοπικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά.

Σχεδιάζοντας στρατηγικά την αστική εικόνα

Ο αστικός σχεδιασμός στοχεύει στην ενίσχυση της ταυτότητας μιας πόλης και στην προώθηση της διεθνούς της διάστασης, μέσω εργαλείων στρατηγικής ανάπτυξης και δημιουργίας βιώσιμων προοπτικών (Gospodini, 2002). Ιδιαίτερης σημασίας ως προς την αστική εικόνα και ταυτότητα ενός τόπου κρίνονται τα ιστορικά κέντρα πόλεων ως ζωντανά ιστορικά σύμβολα αλλά και σύγχρονοι αστικοί πυρήνες, καθώς αποτελούν φορείς της ιστορικής, κοινωνικής και πολεοδομικής οργάνωσης του χώρου.

Εκτός των άλλων, μαζί με τους παραδοσιακούς οικισμούς, τα μνημειακά σύνολα, τους αρχαιολογικούς χώρους και τις προστατευόμενες φυσικές περιοχές, αποτελούν ένα τεράστιο πόρο για την Ελλάδα και την Ευρώπη και ταυτόχρονα ένα μέσο μετάδοσης των αξιών του πολιτισμού των περιοχών όπου αυτά εντοπίζονται (Γαβρά, Καμπούρη, 1998· Μπεριάτος, 2007).

Συνεπώς, κρίνεται σημαντική η ανάδειξή τους μέσα από στρατηγικά σχέδια και αστικές πολιτικές.

Αναλύοντας το ιστορικό εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης

Η Θεσσαλονίκη, πόλη των Βαλκανίων, χαρακτηρίζεται ως σταυροδρόμι πολιτισμών όντας περιοχή με πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα διαχρονικά. Ο χαρακτηρισμός της ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης (1997) άλλαξε σημαντικά την εικόνα της πόλης και συγκεκριμένα του ιστορικού εμπορικού της κέντρου, με έργα αστικών αναπλάσεων και την εξυγίανση παρακείμενων περιοχών.

Προχωρώντας σε μια ανάλυση της περιοχής του Ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τη μέθοδο SWOT (εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού – Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) διαπιστώνονται τα εξής:

Πλεονεκτήματα

Όσον αφορά τα πλεονεκτήματα, το ιστορικό εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης έχει μια έντονη πολιτιστική ταυτότητα η οποία ενισχύεται από την ποικιλία των μνημείων, των αρχαιολογικών χώρων, των αρχιτεκτονικών κτιρίων, των παραδοσιακών αγορών και των αστικών γειτονιών. Επίσης, η πληθώρα διατηρητέων κτιρίων, αλλά και σύγχρονων αρχιτεκτονικών κατασκευών εντός του ιστορικού κέντρου ενισχύουν και την αρχιτεκτονική του ταυτότητα, η οποία προστατεύεται, βελτιώνεται και αναβαθμίζεται.

Ο διαχρονικός εμπορικός χαρακτήρας της πόλης αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην προσέλκυση επισκεπτών και επενδυτών ως προς τη δημιουργία επιχειρηματικών πυρήνων και την αναζωογόνηση της υπάρχουσας αγοράς. Σημαντικό στοιχείο είναι και η γειτνίασή του με το θαλάσσιο μέτωπο, όπως και η σύνδεσή του με το λιμάνι, τον σιδηροδρομικό σταθμό και το αεροδρόμιο.

Η ύπαρξη χώρων πολιτισμού, μουσείων, θεάτρων, κινηματογράφων σε ένα σχετικά συνεκτικό αστικό περιβάλλον, σε συνδυασμό και με τις διάφορες καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθιστούν το ιστορικό εμπορικό κέντρο χώρο πολιτιστικού τουρισμού για ποικίλες ομάδες χρηστών, όπως κατοίκους, επισκέπτες, οικογένειες, φοιτητές κ.α

Μειονεκτήματα

Από την άλλη πλευρά (μειονεκτήματα), η εικόνα της περιοχής διαστρεβλώνεται από την ύπαρξη μεγάλου μεγέθους εγκαταλειμμένων, κτιρίων, οικοπέδων και περιοχών, όπως και από την έλλειψη χώρων πρασίνου και τις ασυνέχειες του αστικού ιστού. Ιδιαίτερα, στην περίπτωση των μνημείων και των διατηρητέων κτιρίων η ελλιπής συντήρηση και η σύγκρουση χρήσεων γης επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τη συνολική εικόνα, με επίδραση και στην ποιότητα του περιβάλλοντα χώρου.

Επιπρόσθετα, το ανεπαρκές δίκτυο συγκοινωνιών και πεζοδρόμων μαζί με την κυκλοφοριακή συμφόρηση, τον συνωστισμό και την έλλειψη χώρων στάθμευσης παραμένουν ζητήματα προς επίλυση σε σημεία του ιστορικού εμπορικού κέντρου, αλλά και σε γειτνιάζουσες περιοχές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να αποκλείονται ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, λόγω αδυναμίας πρόσβασης στο ιστορικό εμπορικό κέντρο και στην ευρύτερη περιοχή.

Η έλλειψη σημείων πληροφόρησης και ηλεκτρονικών οδηγών για κτίρια και περιοχές ενδιαφέροντος, καθώς και οι ανεπαρκείς τουριστικές υποδομές και υπηρεσίες ξενοδοχειακού κλάδου, αναστέλλουν την πολιτιστική-τουριστική ανάπτυξη.

Ευκαιρίες

Περνώντας στις ευκαιρίες, το γεγονός ότι η πόλη της Θεσσαλονίκης έχει άμεση σύνδεση με το λιμάνι, το αεροδρόμιο, τα τρένα και τα ΚΤΕΛ, καθιστά προσβάσιμο και το ιστορικό εμπορικό της κέντρο, αυξάνοντας την επισκεψιμότητά του σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο.

Η πολυπολιτισμική εικόνα της πόλης συνιστά ήδη πόλο έλξης για επισκέπτες και επιχειρηματίες, εντάσσοντάς την και σε έναν ευρύτερο χάρτη πολιτιστικών προορισμών μεταξύ των βαλκανικών και ευρωπαϊκών πόλεων. Σε συνδυασμό με τα ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως και τις εθνικές πολιτικές αστικής ανάπτυξης ιστορικών, εμπορικών και τουριστικών κέντρων, αυξάνεται και η πολιτιστική και τουριστική δυναμική της περιοχής. Σ’ αυτό θα πρέπει να προστεθεί και η εμβέλεια των πολιτιστικών εκδηλώσεων και καλλιτεχνικών δράσεων, καθιστώντας την πόλη ένα σύγχρονο πολιτιστικό επίκεντρο σε Ευρώπη και Βαλκάνια.

Απειλές

Ως προς τις απειλές, μένει να διερευνηθεί το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας των υπολοίπων Βαλκανικών και Ευρωπαϊκών πόλεων σε θέματα τουρισμού και πολιτισμού. Επιπλέον, η οικονομική και η υγειονομική κρίση των τελευταίων ετών θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στη δημιουργία ενός στρατηγικού πλάνου με στόχο την τουριστική ανάκαμψη, την κοινωνική συνοχή και την ενίσχυση των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της πόλης και κατ’ επέκταση του ιστορικού εμπορικού της κέντρου. Η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα εφαρμογής και διαχείρισης αστικών πολιτικών σε περιοχές ενδιαφέροντος, όπως και το ανεπαρκές πλαίσιο τουριστικής πολιτικής είναι ανασταλτικοί παράγοντες προς την κατεύθυνση ανάδειξης της ισχυρής εικόνας της Θεσσαλονίκης.

Διαχείριση και προβολή | Επεμβαίνοντας με αστικό χαρακτήρα

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ενδεικτικές προτάσεις και ενέργειες στην κατεύθυνση ανάπτυξης ενός βιώσιμου αστικού μοντέλου διαχείρισης και προβολής του ιστορικού εμπορικού κέντρου της πόλης αποτελούν οι εξής:

• αποκατάσταση και ανάδειξη κτιρίων και μνημείων ιστορικού και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος
• συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα
• σχεδιασμός και υλοποίηση πολιτιστικών διαδρομών
• ένταξη σε ένα ευρύτερο δίκτυο πολιτιστικής αναζωογόνησης και τουριστικής προβολής ιστορικών κέντρων πόλεων
• δραστηριότητες παραγωγής πολιτιστικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων
• ενίσχυση δράσεων πολιτιστικού τουρισμού
• ενσωμάτωση πολιτιστικών πολιτικών σε προγράμματα αστικού σχεδιασμού
• κατάρτιση μίας πολύπλευρης στρατηγικής city branding μέσω στρατηγικών εργαλείων

Σχετικά με την ευρύτερη εικόνα και ταυτότητα της πόλης διαπιστώνουμε ότι απαιτείται εκ νέου σχεδιασμός κατευθύνσεων και προγραμματισμός δράσεων προστασίας, προβολής και ανάδειξης της αστικής εικόνας μέσω και της κοινωνικής συμμετοχής και τοπικής ενδυνάμωσης.

Άλλωστε, η ιστορία, η αρχιτεκτονική και η πολιτιστική κληρονομιά μιας πόλης, όπως η Θεσσαλονίκη, αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες ενίσχυσης της εικόνας και της ταυτότητάς της, με στόχο την αστική ευημερία και την ανθεκτικότητα σε κοινωνικοοικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

Γράφει η Κλεονίκη Γκιουφή
kleri_gkioufi@yahoo.gr

Η Κλεονίκη Γκιουφή είναι αρχιτέκτονας με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην πολεοδομία και διδάκτορας του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών – Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (με επιστημονικά υπεύθυνη την Ελένη Γ. Γαβρά, καθηγήτρια ΠΑΜΑΚ). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα σχετίζονται με τον αστικό χώρο, τον στρατηγικό σχεδιασμό και την πολιτιστική κληρονομιά μέσα από τη δια βίου εκπαίδευση, ενώ έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, ακαδημαϊκά συνέδρια και επιμορφωτικές ημερίδες. Εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, στο κομμάτι της έρευνας και της ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων κατάρτισης στον κλάδο της αρχιτεκτονικής.