Καλά να πάθεις…

Ήταν Κυριακή απόγευμα στη μεγάλη επιστροφή από Χαλκιδική, στον παλιό το δρόμο με τις δύο λωρίδες κυκλοφορίας. Πάνε πολλά χρόνια από τότε. Με την τρέλα της ηλικίας και μπροστά στην σχεδόν ακινητοποιημένη ουρά, βγήκαμε στο αντίθετο ρεύμα και αρχίσαμε να καταπίνουμε τα χιλιόμετρα. Όταν στο βάθος του δρόμου εμφανίστηκε ένα λεωφορείο, όπως ήταν λογικό, επιχειρήσαμε να επανέλθουμε στη λωρίδα μας. Και εκεί συνέβη το εξής εκπληκτικό. Σχεδόν όλοι οι νομιμόφρονες οδηγοί με φρένο – γκάζι προσπαθούσαν να αποτρέψουν την επαναφορά μας, στο δε μεγαλύτερο άνοιγμα που υπήρχε, ένα Opel με μια χαρακτηριστική μανία, στην προσπάθειά του να μας εμποδίσει, κόντεψε να πέσει στο μπροστινό σταματημένο όχημα. Αποτράπηκαν τα χειρότερα χάρη στην ετοιμότητα του λεωφορειοδηγού που κατάφερε, πατώντας έγκαιρα φρένο, να σταματήσει σχεδόν ένα μέτρο μπροστά μας. Ήρθαμε μούρη με μούρη…
Η θείτσα από το Opel ακριβώς πλάι μας, ανέβασε βιαστικά το παράθυρο και με έκδηλη ευχαρίστηση ενώνοντας τις άκρες των δαχτύλων από το δεξί χέρι έκανε μεγαλοπρεπέστατα την κίνηση από το ύψος του λαιμού προς την κορσεδένια κοιλίτσα της, βελάζοντας ένα «ωχχχ καλά να πάθετε».

Μια παρέα από 20χρονα ήμασταν που κάναμε πολλαπλά λάθη στην απόπειρα να γνωρίσουμε, να αντιδράσουμε, να δοκιμάσουμε. Μπορεί την εποχή εκείνη να φερόμασταν ανόητα ή μπορεί και να υπήρχε κάποιος λόγος που βγήκαμε στο αντίθετο ρεύμα για να προσπεράσουμε όλη αυτή την ουρά. Ας πούμε ότι αυτό που έγινε ήταν μια ανοησία από την πλευρά μας. Πώς ονομάζεται θα ήθελα να ξέρω αυτό που κάνανε οι άλλοι οδηγοί, όταν ενσυνείδητα και με ολοφάνερη προσπάθεια εμπόδισαν την απόπειρα να επιστρέψουμε στο ρεύμα μας. Ακόμη μέχρι σήμερα αναρωτιέμαι αν έπρεπε να σκοτωθεί κάποιος προς τέρψιν της νομιμοφροσύνης.

Από τότε αυτό το «καλά να πάθεις» το συναντώ συνέχεια μπροστά μου. Σε κάθε απόπειρα που έκανα στη ζωή μου ρισκάροντας αυτό που ονομάζουμε τα «κεκτημένα». Γιατί το «καλά να πάθεις» έχει εφαρμογές σε κάθε σελίδα που γυρνάς, όταν παίρνεις μια απόφαση, κυριολεκτικά σε ό,τι και να κάνεις που απέχει από τον μέσο όρο, σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία και αν πάρεις που έρχεται σε κόντρα με τα ειωθότα. Επιλέγεις να ρισκάρεις, θέλεις να κάνεις μια παράτολμη κίνηση; Ο φίλος, ο συγγενής, αυτό που θα σου πει συντριπτικά τις περισσότερες φορές δεν είναι ένα προχώρα αφού το ΘΕΛΕΙΣ, αλλά αντιθέτως θα σε λούσει με δεκάδες «μην επιθυμείς, μη ρισκάρεις, μην αντιδράς, μη διεκδικείς, μην ανοίγεσαι επαγγελματικά, μη χωρίζεις, μην επεκτείνεσαι, μη διαμαρτύρεσαι, μην ταράζεις τα νερά, μη μη…».
Και αν φας τα μούτρα σου, θα το ακούσεις «καλά να πάθεις, στα έλεγα εγώ».

Τι στα αλήθεια κρύβεται πίσω από την ψυχοπαθολογία του «καλά να πάθεις» και γιατί κυρίως στο πιο φιλήσυχο αλλά και ψευδεπίγραφο κομμάτι της κοινωνίας προκύπτει σχεδόν μια αγαλλίαση από την αποτυχία του άλλου… Αν τύχει και πιάσουν κανένα κακομοίρη φτωχοδιάβολο, μικροκλεφτρόνι, ή κανένα πρεζάκι που έσπασε ένα τζάμι για τη δόση του, αν τύχει και φανεί καμιά φάτσα στην οθόνη και είναι μπλαβιασμένη, ακούς ένα βαθύ χαιρέκακο αναστεναγμό από το σιωπηλό κατά τα άλλα και νομοταγές κοινό, «καλά να του κάνουν, έτσι για να μάθει». Ποιος μπορεί να μου εξηγήσει αυτό το διεστραμμένο είδος χαράς που προκύπτει από την τιμωρία ή την αποτυχία κάποιου;

Αιώνες ιστορίας έχουν να επιδείξουν την οπισθοδρόμηση του πολιτισμού με τις συγκεντρώσεις του πλήθους για να παρακολουθήσουν τον εξευτελισμό αυτού που, κατά τους κοινωνικούς νόμους, έσφαλε ή πήγε ενάντια στις συνήθειες της εποχής. Και όπως σε αρχαία αρένα, έτσι και σήμερα στην τηλεόραση συγκεντρώνεται το πλήθος να παρακολουθήσει την αποπομπή, τον ηθικό ξυλοδαρμό. Η αθώα και κατά τα φαινόμενα άκακη γυναικούλα, ο συμπαθητικός γεράκος, ο φιλήσυχος οικογενειάρχης λυσσάει για εκδίκηση, μοιάζει να δικαιώνει την ύπαρξή του, όταν ακούει τις ποινές που επιφυλάσσονται στους παραβάτες. Το καλοσυνάτο κοινό που παρακολουθεί, αν είχε
τη δύναμη, θα αυτοδικούσε με πάθος και αγανάκτηση. Έπραξες λάθος, πρέπει να υπάρξει τιμωρία. Εν ριπή οφθαλμού τα πάντα καταρρίπτονται, αν σου πάρει ο άλλος το παρκάρισμα, αν σου φάει τη θέση στη σειρά. Απώλεια και τιμωρία. Εκπαιδευόμαστε με γνώμονα την απώλεια του χαμένου παραδείσου και την τιμωρία της κόλασης.

Και όταν στέκεις παραπέρα ως απλός θεατής, τι στερείσαι εσύ όταν ο άλλος αποτύχει ή σφάλει; Τίποτε απολύτως. Μετά την πρώτη αντίδραση βέβαια, όταν αρχίσουν οι πληγές να τρέχουν και να εμφανίζονται οι συνέπειες από το αίμα που ζητεί το πλήθος, τότε που ο θύτης γίνεται θύμα του συστήματος, πέφτουν και τα πρώτα κροκοδείλια (;) δάκρυα συμπαράστασης.

Βαθιά μέσα όμως, έχει ριζώσει για τα καλά εκείνο το «καλά να πάθει». Εάν αυτή η εμπάθεια δεν είναι παθολογικό σύμπτωμα, τότε θα πρέπει να παραδεχτούμε πως η χολεριασμένη αντίδραση είναι χαρακτηριστικό μεγάλης μερίδας του ανθρώπινου γένους. Και εάν δεν είναι έμφυτη, τότε είναι επίκτητη. Δεν φαίνεται να υπάρχει πουθενά χώρος για επιείκεια, αγάπη, για μια αγκαλιά.

Σπύρος Σαρανταένας
ss@cityportal.gr