Κριτική «Οι μάγισσες του Βάρντε»

Θέατρο: Κριτική της παράστασης «Οι μάγισσες του Βάρντε», που παρακολουθήσαμε στο θέατρο Αυλαία στη Θεσσαλονίκη

Ένα πραγματικό γεγονός το οποίο συνέβη κατά τον 17ο αιώνα σε ένα νησί της Νορβηγικής θάλασσας, ήταν η αφορμή του κειμένου και της θεατρικής παράστασης.

Το θέμα, εγγεγραμμένο στον κύκλο ιστοριών από το κυνήγι μαγισσών, απηχεί τον σκοταδισμό περασμένων αιώνων σε έναν σύγχρονο αντικατοπτρισμό παραβολών, αναλογιών και συγκρίσεων. Τότε συνέβαιναν αυτά και τώρα άλλα παρόμοια γεγονότα μας απασχολούν και ζητούν απαντήσεις.

Στην παράσταση που παρακολουθήσαμε αποτυπώθηκε, με ελάχιστα σκηνικά μέσα, η ατμόσφαιρα μιας εποχής ανορθολογισμού, ενοχών, σκοταδισμού και καχυποψίας, αγνωμοσύνης και περιφρόνησης, θρησκοληψίας, υπεροψίας και ρατσισμού έναντι των γυναικών.

Η σκηνοθετική γραφή υπερέβη το περιγραφικό κείμενο όπως και οι ερμηνείες των ηθοποιών.

Η ιστορία ξετυλίχθηκε σε μικρές σκηνές που άνοιξαν σαν επάλληλοι ομόκεντροι κύκλοι, στην εικόνα μιας επιφάνειας νερού όταν πέσει επάνω της μια βαριά πέτρα. Το νερό μιας καταιγίδας και ο αφανισμός των ανδρών ενός χωριού, ήταν η αφορμή της βίας, της εξόντωσης και της αντίδρασης κατά των γυναικών.

Παραμονή Χριστουγέννων του 1617. Καταδίκη μαγισσών. Γυναίκες, κόρες των Jogens, Sorens, Knuts, Ols, Ivers, Lars. Με τα μικρά τους ονόματα, Μαρί, Κίρστι, Έλσι, Μάρεν, Ίνγκεμποργκ, Άνν, θύματα της θρησκευτικής-δικαστικής -εκτελεστικής εξουσίας.

Σκληρό και ρεαλιστικό θέμα, την αναπαράσταση του οποίου κλήθηκαν να χρωματίσουν οι ηθοποιοί, φωτίζοντας χαρακτήρες και διαθέσεις, αισθήματα και πάθη, κοινωνικές καταστάσεις και εξουσιαστικές μεθόδους και τεχνικές. Οι ερμηνείες είχαν αισθηματικό δυναμισμό και αληθοφάνεια. Άφησαν να φανούν οι ρωγμές και κάποια ίχνη των ψυχοσυνθέσεων των τύπων που υποστήριξαν με τα σώματα και τις φωνές τους, υπακούοντας σε μια απαιτητική απεικόνιση της τιμωρίας, του εξευτελισμού και του βασανισμού τους, στον κλοιό της ιεραρχικής υποτακτικής αδυσώπητης εξουσιαστικής ισχύος.

Σκηνοθετικά χρησιμοποιήθηκαν αφηγηματικοί τρόποι που ανέδειξαν την κοινωνική-πολιτική- θρησκευτική δομή και πραγματικότητα μιας εποχής, στην θεατρική συνθήκη δραματικής πλοκής ρεαλιστικών σκηνών κοινωνικής ζωής αλλά και φανταστικών εικόνων λατρείας και ονειρώξεων, παγανιστικού τύπου.

Οι μικρές σκηνές και τα δρώμενα, οι μορφές, τα ρούχα, οι φωνές, ο αέρας, οι κραυγές, τα κρωξίματα, το τραγούδι, η μουσική, οι καπνοί, ακούμπησαν σε υπαρκτά και φανταστικά πεδία, δείχνοντας στον θεατή καθαρά, στην οικονομία του σκηνικού χώρου(ακτή-χωριό-δρόμοι-σπίτια-αίθουσα του πύργου-τραπεζαρία-σπηλιά, κτό), την καταιγιστική εξέλιξη- εκτροπή μιας προκατάληψης κι ενός προληπτικού φόβου για το φύλο και τον κοινωνικό ρόλο των γυναικών. Δόθηκε, στην υπερβολή της τέχνης, ο διδακτικός χαρακτήρας σχολιασμού μιας κοινωνικής κατάστασης που υφίσταται και σήμερα με τους ίδιους ή πιο εξελιγμένους τρόπους και τύπους βασανισμού και τιμωρίας (ανάκριση-απόσπαση ομολογίας-δίκη-προβολή) και με άλλους αποδέκτες (άτομα-ομάδες) της εξουσιαστικής βίας, όπως υποδεικνύουν και τα πρόσφατα γεγονότα.

Ο κύκλος της ιστορίας έκλεισε με μια μη ρεαλιστική ανατροπή -υπογραμμίζοντας την θεατρική συνθήκη διαπλοκής, όταν κανείς αλλάζει θέση και ρόλο (θύτης-θύμα). Αυτή η επιθυμητή περίσταση-διαδικασία, ως προσδοκία ενσυναίσθησης, άνοιξε μια χαραμάδα εκτόνωσης, όταν η ιστορία ενός ανθρώπου ή μιας ομάδας γίνεται -με το ανάλογο τίμημα- παράδειγμα και αίτημα ανατροπής μιας αδικίας και ελπίδα αποκατάστασης της κοινωνικής ισορροπίας.

• Η αίθουσα του θεάτρου ήταν ασφυκτικά γεμάτη με θεατές νεαρής κυρίως ηλικίας.
• Το χειροκρότημα προς τους ηθοποιούς ήταν ανταποδοτικά θερμό.
• Φεύγοντας μια νεαρή γυναίκα είπε στην φίλη της –Και στεναχωρήθηκα και πιο ανάλαφρη αισθάνομαι.

Οι μάγισσες του Βάρντε από το Θέατρο του Άλλοτε
στο θέατρο Αυλαία

[Το 1617, στο παραθαλάσσιο Βάρντε της Νορβηγίας, ξέσπασε μια φονική καταιγίδα που έπνιξε 40 άνδρες του μικρού χωριού. Οι γυναίκες της περιοχής κατηγορήθηκαν για μαγεία. Η Νορβηγία, που είχε ήδη εξαπολύσει σταυροφορία για την απάλειψη της μαγείας, πραγματοποίησε πάνω από 140 δίκες στην περιοχή του Φίνμαρκ. Τουλάχιστον 91 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, κρίθηκαν ένοχοι μαγείας και κάηκαν στην πυρά ή βασανίστηκαν μέχρι θανάτου.
Η Μαρία Ράπτη γράφει ένα συγκλονιστικό θεατρικό έργο για την ιστορία των γυναικών του Βάρντε και το Θέατρο του Άλλοτε γράφει ξανά την Ιστορία των Γυναικών, από την αρχή] (Από το πρόγραμμα της παράστασης)

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Βαρβάρα Δουμανίδου
Κείμενο: Μαρία Ράπτη
Κίνηση: Δημήτρης Βασιλειάδης
Τραγούδι: Νατάσα Κοψαχείλη
Επιμέλεια μουσικής: Θέατρο του Άλλοτε
Σχεδιασμός σκηνικών: Θέατρο του Άλλοτε
Κατασκευή σκηνικών: Δημήτρης Βασιλειάδης
Κατασκευή κοστουμιών: Άννα Καλαϊτζίδου
Δημιουργία αφίσας: Φωτεινή Φιλοξενίδου
Προωθητικό video: Τόμης Βρακάς, Κώστας Βρακάς, Λάμπρος Καζάν
Φωτογραφίες: Λάμπρος Καζάν

Διανομή

Mari Jogensdatter: Θεοδώρα Κωστάκου
Kirsti Sorensdatter: Τατιάνα Οικονόμου
Else Knutsdatte: Βάλια Γκαγκάτση
Maren Olsdatter: Μαρία Σεμερτζίδου
Ingeborg Iversdatter: Βαρβάρα Δουμανίδου
Anne Larsdatter: Νατάσα Κοψαχείλη
John Cunningham: Στέργιος Κωνσταντζίκης
Jens Randulf: Δημήτρης Βασιλειάδης
Peter Magnus: Δημήτρης Ελιάς

«Οι μάγισσες του Βάρντε», στο Θέατρο «Αυλαία» | Κριτική Αγγέλα Μάντζιου