Λίλιανα Γιάριτς

Γεννήθηκε στο Σπλιτ, μεγάλωσε στην Κροατία και τη Σερβία της τότε Γιουγκοσλαβίας, σπούδασε ιατρική και καλές τέχνες στο Βελιγράδι και τη Μόσχα. “Τα’χει δει όλα”, σκέφτεστε. Μέρες δόξας και πολέμου, μεταβατικές περιόδους και αποκλεισμούς, βία, λήθη και τα συμπεράσματα της διεθνούς κοινότητας για το “σημαντικό κεφάλαιο στη γεωπολιτική της περιοχής”.

Σίγουρα περιμένετε κάποια “βαλκανικότητα”, κάποια αναφορά στο αιματοκύλισμα των προηγούμενων δεκαετιών για τον έλεγχο γης, ενέργειας και ανθρώπων που βαφτίστηκε βολικά “εθνοτικές διαφορές”, “θρησκευτικές διαμάχες” ή και “συστατικό του βαλκανικού ψυχισμού” …

Βέβαια η Λίλιανα Γιάριτς είναι και βαλκάνια γυναίκα, δεν λογοδοτεί δηλαδή μόνον στο βαλκανικό στερεότυπο. Πώς θα ξεφύγει από τη σκιά της μεγαλοπρεπούς απελπισίας των σχολίων στην performance art της σερβίδας Αμπράμοβιτς, ή από τις προκλήσεις, (ενίοτε και πιέσεις μιας πολυπολιτισμικής μονοκαλλιέργειας) περί γυναικείας τέχνης, θηλυκότητας και κοινωνικού φύλου; Δεν περιμένετε κάποια ψυχολογικοποιημένη αφήγηση περί αναζήτησης και επινόησης του εαυτού, έστω κάποια δήλωση σύγχυσης και αμηχανίας στην αντιπαράθεσή της με αυτοεπιβαλλόμενους ρόλους και πρότυπα; Κι αν όλ’ αυτά δεν προκύψουν, δώστε μας τουλάχιστον λίγο σκοτεινό μετα-σουρεαλισμό, θα πείτε. Κατά μίαν έννοια, έχει κι αυτός μια χροιά βαλκανική …

Ματαιοπονείτε όμως. Μπαίνετε στην αίθουσα και βρίσκεστε σε μια οργασμική γιορτή απο χρώματα, σχήματα και υφές. Ζωηροί λεκέδες σας κοιτούν μέσα από πολλαπλές στρώσεις λαδιού σε καμβάδες εκκωφαντικούς, ενώ εύθραυστα μικρά χαρτάκια ξεδιπλώνουν τη ρυθμική τους διακόμηση. Διαφάνειες κρεμασμένες η μία δίπλα στην άλλη, με ορμητικά και θαρραλέα σχέδια ανταλλάσσουν δυνατότητες φωτισμού και αφήγησης.
Αν σας αρέσουν οι όροι και οι ταμπέλες (όπως σ’ εμένα), η επιλογή των έργων της Λίλιανα Γιάριτς εκτίθεται και σκηνοθετείται με την ευαισθησία ενός σχεδόν αφηρημένου εξπρεσιονιστή των μέσων της δεκαετίας του ‘;50, αδιάφορου προς τις τότε αναδυόμενες τάσεις της ποπ και του νεονταντά. Ή αλλιώς, η Λίλιανα είναι μια “νεο-εξπρεσιονίστρα”, μία “νεο-φωβ” καλλιτέχνις που σχολιάζει το ’50, όπως θα έλεγαν το ’80. Το έργο της επιτρέπει συνειρμικούς συσχετισμούς με τον πρώιμο Barnett Newman χωρίς τη γεωμετρικότητα, τον Robert Motherwell χωρίς την επική διάθεση, ή και με τα σχέδια για τα γλυπτά του άμεσου επιγόνου τους Robert Gober. Ακόμη στενότερη είναι ίσως η σχέση της με τους γερμανούς Νέους Αγρίους, χωρίς τις ενοχές ή την κατάθλιψή τους.

Αν σας αρέσουν οι πιο χειροπιαστές μεταφορές, να μία καλλιτέχνις που μπορεί να κάνει μια καρέκλα να μοιάζει με τεράστια χρωματοβόρα ακρίδα, που βλέπει στο πρόσωπο ενός ρομπότ τη μύτη ενός αεροπλάνου και στο πόδι του μια εκστατική μουντζούρα από κόκκινες γραμμές που αναδύονται από μία γκρίζα μάζα ακρυλικού.

Δίπλα τους οι δαντέλες, οι κουκίδες και οι κλωστές. Τα σχέδια της Λίλιανα είναι χαρούμενες μηχανές που γεννούν όγκους καθηλωτικούς και μισο-ανοίκειους. Στους πίνακες επικρατούν ο αναγωνισμός μεταξύ μεγάλων χειρονομιών και λεπτεπίλεπτης επεξεργασίας. Ίσως αυτό να είναι κι ένα ιδιαίτερο τεχνικό της γνώρισμα: Είτε επιτίθεται, είτε χαϊδεύει. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσοι χειρισμοί των επιφανειών.

Η Λίλιανα μελετά την επιστήμη της χειροποίητης εικαστικής σύνθεσης. Η γραμμή μάχεται με το πεδίο, ο όγκος με το χρώμα, το μέγεθος με το σχήμα, το φως με τον φορέα, μέχρι η σύνθεση να δείχνει εύγλωττη και πλήρης, μέχρι το τελικό αποτέλεσμα να είναι μια δήλωση αισθητική με τη δική της ρητορική αυτάρκεια και δύναμη. Και πού είναι σε όλ’ αυτά η πρόθεση της δημιουργού;
Τι θέλει να σας πει; Πώς πραγματεύεται το ιστορικό τραύμα των προκαταλήψεων και των προσδοκιών σας;

Κοιτάξτε την πρόσφατη “επισκόπηση της σύγχρονης σερβικής τέχνης” στο μουσείο μοντέρνας τέχνης του Σαιν Ετιέν στη Γαλλία. Παρότι ο τίτλος δεν απέφυγε να συμπεριλάβει και μια απολογία προς τις “βαλκανικές ταυτότητες” (“Αποκάλυψη-Υπογεγραμμένη Μνήμη”), τα ζητήματα που φαίνεται να ενδιαφέρουν τους καλλιτεχνες είναι μάλλον περισσότερο καίρια παρά επίκαιρα με την έννοια τη δημοσιογραφική. Κοιτάξτε ένα μεγάλο μέρος των έργων από τα “Βαλκάνια” από τη “μετα-σοβιετική Ρωσία”, αλλά και από τις ΗΠΑ, τη Βόρεια Ευρώπη, από τις εκατοντάδες καλλιτεχνικές κοιτίδες ανά τον κόσμο που αναπτύσσονται και λειτουργούν όσο για να μην τους πιάνει το ραντάρ των κεντρικών αγορών της τέχνης.

Κοιτάξτε άλλη μια φορά τα έργα της Λίλιανα Γιάριτς. Είναι απλό, ας το παραδεχτούμε: Πάντοτε υπάρχει λόγος, πάντοτε υπάρχει τρόπος να μένει κανείς πιστός στην αγωνία, ενίοτε και τη χαρά, της καθημερινής εικαστικής δουλειάς που αναζητά επιχειρήματα οπτικότητας, πέρα από την ειρωνεία και τη βία του κριτικού σχολιασμού.
Λία Γυιόκα[Ιστορικος Τέχνης]

Η ΛΙΛΙΑΝΑ ΓΙΑΡΙΤΣ ΕΚΘΕΤΕΙ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.
Εγκαίνια: Πέμπτη 7μμ, 28.5.09 τηλ.240.416