Θέατρο παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη: Κριτική για την παράσταση Μια Γερμανίδα Γραμματέας (σκηνοθεσία Γιάννης Μόσχος) με τη Ρένη Πιττακή στο Θέατρο Αυλαία.
Κριτική της παράστασης «Μια Γερμανίδα Γραμματέας»
Πρόλογος: Ο μονόλογος «Μια Γερμανίδα Γραμματέας» είναι το πιο πρόσφατο θεατρικό έργο του Χάμπτον. Παίχτηκε στο Λονδίνο το 2019, σε σκηνοθεσία Τζόναθαν Κεντ, με την σπουδαία Μάγκι Σμιθ στον ρόλο. Στη συνέχεια παρουσιάστηκε στην Κυπριακή πρεμιέρα της 5ης Μαρτίου 2020, στο Σατιρικό Θέατρο/Κύπρου, σε συνεργασία με την εταιρεία «ΑΛΦΑ ΠΛΑΤΕΙΑ» σε σκηνοθεσία Ανδρέα Αραούζου, με την καταπληκτική Δέσποινα Μπεμπεδέλη, η οποία βραβεύτηκε με το Μεγάλο Βραβείο Κύπρου για την εκπληκτική της ερμηνεία και το θεατρικό της επίτευγμα.
-«Δεν είχα την παραμικρή ιδέα τι γινόταν. Ελάχιστα πράγματα.
Τίποτα περισσότερο από τους άλλους. Άρα, δεν μπορείτε να με κάνετε να νιώθω ένοχη»
-«Πείτε ένα ψέμα αρκετά μεγάλο και συνεχίστε να το επαναλαμβάνετε. Οι άνθρωποι, τελικά, θα το πιστέψουν».
Ο συγγραφέας
Ο Κρίστοφερ Χάμπτον γεννήθηκε στις Αζόρες το 1946 και είναι ένας από τους σημαντικότερους, σύγχρονους, Άγγλους συγγραφείς. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει θεατρικά έργα, μεταφράσεις θεατρικών έργων ( Ίψεν, Μολιέρου, Φον Χόρβαθ, Τσέχοφ, Γιασμίνα Ρέζα και Φλοριάν Ζέλερ) στα Αγγλικά, πρωτότυπα κινηματογραφικά σενάρια, διασκευές μυθιστορημάτων για το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Έγραψε το πρώτο του θεατρικό «Πότε είδες τη μητέρα μου τελευταία φορά;» σε ηλικία δεκαοκτώ ετών.
Στην Ελλάδα έγινε γνωστός για τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος τού Λακλός «Επικίνδυνες σχέσεις» (1985). Ο Χάμπτον υπέγραψε και το κινηματογραφικό σενάριο για την ομώνυμη ταινία του Στίβεν Φρίαρς (1988), για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο Όσκαρ. Έχει ακόμα τιμηθεί με βραβεία: Λόρενς Ολίβιε, Τόνι, Φεστιβάλ Κανών, BAFTA, Evening Stantard κ.ά.
Υπόθεση
Το έργο βασίζεται στις μαρτυρίες της Μπρουνχίλντε Πόμσελ [Brunhilde Pomsel] (1911-2017), η οποία διατέλεσε γραμματέας του Γκέμπελς.
Το 2016 η Πόμσελ, σε προχωρημένη ηλικία, δέχτηκε να μιλήσει για πρώτη φορά δημόσια −μετά από 70 χρόνια− για την περίοδο που δούλευε για τους Ναζί, στο ντοκιμαντέρ: Ein Deutsches Leben [Μια γερμανική ζωή], Blackbox Film, 2016· σε σκηνοθεσία της βιενέζικης κολεκτίβας των Κρίστιαν Κρούνες, Φλόριαν Βέιγκενσμερ, Ρόλαντ Σρότχοφερ και Όλαφ Σ. Μίλερ. Ο Χάμπτον άντλησε το υλικό του έργου του από τις απομαγνητοφωνημένες σελίδες των συζητήσεων που έκανε η κολεκτίβα των σκηνοθετών με την Πόμσελ.
Η Πόμσελ δυσκολεύτηκε να τα βγάλει πέρα ως γραμματέας στο Βερολίνο, κατά τη δεκαετία του 1930, αν και είχε πολλούς εργοδότες , συμπεριλαμβανομένου ενός Εβραίου ασφαλιστικού μεσίτη, της γερμανικής ραδιοφωνικής εταιρείας και, τελικά, γραμματέας του Joseph Goebbels στο Υπουργείο Προπαγάνδας.
Σημείωμα συγγραφέα
«Ενώ, αφού είχα παρακολουθήσει το φιλμ, ήμουν έτοιμος να πιστέψω τους ισχυρισμούς της ότι δεν είχε ιδέα για την «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος», αν και δούλευε στο γραφείο του Γκέμπελς, διαβάζοντας τις απομαγνητοφωνήσεις δεν πείστηκα το ίδιο, κυρίως λόγω της απίστευτης αδιαφορίας της για το τι μπορεί να συνέβαινε στον έξω κόσμο. […] [Η Μπρουνχίλντε Πόμσελ] αποτελεί μέλος του εκλογικού σώματος που μας είναι τόσο γνώριμο σήμερα: ο άνθρωπος που είναι πάντα θετικά διακείμενος απέναντι στις αρχές.
Η ειρωνεία είναι ότι η υπηρεσία για την οποία εργαζόταν −το Υπουργείο Προπαγάνδας του Γκέμπελς− είναι αυτή ακριβώς που ανακάλυψε και τελειοποίησε τις τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιούν, τόσο κυνικά, οι σημερινοί πολιτικοί προκειμένου να παραπλανήσουν, να εκμεταλλευτούν και να πουν απροκάλυπτα ψέματα σε ανθρώπους σαν αυτή. Για να το πω πιο απλά, δεν έχω ιδέα κατά πόσο λέει την αλήθεια, και αυτή ακριβώς η μεγάλη αμφισημία είναι που μου φάνηκε πολύ ελκυστική για να ασχοληθώ με το θέμα. Εν γένει, πάντα προτιμώ να αφήνω τις κρίσεις και τα συμπεράσματα στο κοινό, και η περίπτωση της Μπρουνχίλντε Πόμσελ μου φαίνεται ότι είναι η πλέον κατάλληλη».
Απόσπασμα από το σημείωμα του Κρίστοφερ Χάμπτον στην έκδοση του θεατρικού του έργου (A German Life, Faber and Faber, Λονδίνο 2019, σ. V-VI).
Η παράσταση
Ο σκηνοθέτης και διασκευαστής Γιάννης Μόσχος υπογράφει μια ακόμη ενδιαφέρουσα, κομψά διασκευασμένη παράσταση, όπου συναντάμε στιγμές διαπεραστικής συναισθηματικής έντασης. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα ήσυχο, λεπτά διαμορφωμένο έργο, νατουραλιστικά μεν, δυνατό δε, μέσα από την απλότητά του. Θαρρείς, τοποθετεί ο σκηνοθέτης μια ανθοδέσμη πάνω σε ένα μνημείο , τιμώντας τη θεατρική του καριέρα, με μια προσεκτικά σκαλωμένη θανατηφόρα αράχνη, επίτηδες στο κέντρο της.
Ίσως κάποιες από τις λεπτομέρειες να εφευρέθηκαν από τον Χάμπτον και, χωρίς να έχουμε διαβάσει το πλήρες κείμενο ή να έχουμε δει την ταινία, είναι δύσκολο να καταλάβουμε αν, για παράδειγμα, η Πόμσελ είχε πράγματι έναν μεγαλύτερο Εβραίο εραστή που πέθανε πριν τον πάρουν οι Ναζί στο Άμστερνταμ. Αλλά χάρη στη γραφή και την γήινη κι όχι λόγια απόδοση του μεταφραστή και χάρη στην κυματοειδή ερμηνεία της σπουδαίας πρωταγωνίστριας Ρένης Πιτακή, αυτή η έως και αληθινή λεπτομέρεια, φαίνεται απολύτως αξιόπιστη.
Η έμπειρη ηθοποιός κατοικεί τόσο πλήρως στον χαρακτήρα, που θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι αν επρόκειτο για μια λιγότερο ικανή ερμηνεύτρια, οι δισταγμοί, οι παύσεις της και οι οπισθοδρομήσεις είναι ένα υποκριτικό παραπάτημα. Αλλά κάθε επαναλαμβανόμενη φράση, κάθε τραυλισμός, φαίνονται υποδειγματικές και πολυσήμαντες κινήσεις, εκφράσεις, εφόσον υποδηλώνουν μια γυναίκα που παλεύει με τη μνήμη της, ψάχνει να βρει τις σωστές λέξεις. Επανειλημμένα, αναρωτιέται πόσο πολλά έχει ξεχάσει, μα ωστόσο, κάποιες στιγμές από το παρελθόν είναι ξεκάθαρες, όπως η Kristellnacht (νύχτα κρυστάλλων – 1938) μια οδυνηρή ανάμνηση για εκείνη. Μιλεί χρωματιστά, χωρίς εξάρσεις. Δεν υπάρχουν κορυφώσεις, ίσως γιατί βρίσκεται σε ηλικία που οι θύμισες δεν είναι πια πληγές. Είναι απλά γεγονότα. Φορές- φορές κατακερματισμένα, αλλά όχι μαύρα, όχι πένθιμα.
Αυτό που αποτυπώνει ευκρινώς η κ.Πιτακή είναι ο τρόπος με τον οποίο, στα γηρατειά, η ασάφεια της μνήμης συνυπάρχει με στιγμές διαπεραστικής διαύγειας.
Είναι μια ερμηνεία που συνδυάζει τη γνώση της ηλικιωμένης με την αφέλεια της νιότης, αρκετά μπλαζέ, για να σε καταλάβει απρόοπτα, όταν το μέγεθος των γεγονότων διαρρεύσει ξαφνικά από τη σκηνή στην πλατεία. «Δεν είναι αστείο», μονολογεί καθαρίζοντας τα γυαλιά της. « Σε στοιχειώνουν τα πράγματα που δεν μπορείς να θυμηθείς και αυτά που δεν θα ξεχάσεις ποτέ».
Η ηρωίδα κάθεται σε μια καρέκλα τυπικής, ας πούμε, κάμαρης για ηλικιωμένους, σαν μια μπαλαρίνα που χορεύει μόνο με τη φωνή και τα εκφραστικά της χέρια, απλώνοντας το πληθωρικό της ταλέντο στην αίθουσα. Θα μπορούσε κάποιος να χαρακτηρίσει γραμμική την αφήγηση, αλλά, ευτυχώς, η βίντεο-εικόνα της ηρωίδας σε φυσικό μέγεθος, όρθια και στιβαρή σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, φέρνει μια ισορροπία στη σκηνή, δείχνει έναν δυναμισμό σε μια γυναίκα που επιμένει ότι αγνοούσε τα κρεματόρια, παρόλο που ήταν δίπλα στον ιθύνοντα νου του Γ΄ Ραιχ, άρα δίνει τροφή στο κοινό για διαφορετικές σκέψεις.
Η σκηνοθεσία σ’ αυτό το βίντεο κεντράρει στο alter ego της κι έτσι, παρακολουθούμε σε πολλές στιγμές να αντιδράει βουβά, να κάνει διάφορες χειρονομίες, να χαιρετά ναζιστικά ως αφοσιωμένη κρατική λειτουργός, φορώντας υπερήφανα το ακριβό μπλε ταγιέρ που της είχε χαρίσει η κ. Γκέμπελς. Στο πίσω μέρος της σκηνής προβάλλονται ασπρόμαυρα αποσπάσματα από τη «Γενοκτονία», την οποία η Πόμσελ δεν πήρε είδηση κι ας ήταν στρατευμένη μέχρι το κόκκαλο.
Το σκηνικό περιβάλλον και το κομψό λαμέ φόρεμα της Τίνας Τζόκα, καθώς και οι φωτιστικές επιλογές του Μιχάλη Κλουκίνα, ανταποκρίνονται διακριτά στο όλο εγχείρημα. Τις μουσικές επιλογές αναλαμβάνει με ευστοχία ο Θοδωρής Οικονόμου.
Εναπόκειται στο κοινό να αποφασίσει αν υπάρχει στην αφήγηση κάτι που πείθει για την αθωότητα της Πόμσελ. Όμως, ενώ παρακολουθούμε την παράσταση παραδινόμαστε στη δύναμη της στιγμής και στην υπενθύμιση μιας εποχής, όπου τα ψέματα έγιναν αλήθεια.
Επίλογος
Η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως κλήση συναγερμού.
Το έργο του Christopher Hampton « A German Life » είναι ακριβώς αυτό. Μια 84χρονη «Γερμανίδα Γραμματέας» εξομολογείται τη ζωή της και προκαλεί- προσκαλεί το κοινό να ακούσει ένα μάθημα Ιστορίας, που «χτυπάει» ανησυχητικά, τους δικούς μας καιρούς.
Κριτική της παράστασης Μια Γερμανίδα Γραμματέας | Παύλος Λεμοντζής | cityportal.gr
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
