Σχόλια/Κριτική
Ιταλός μουσικός συνθέτης ο Salieri (Abraham), στα γεράματα φωνάζει ότι σκότωσε κάποιον και επιχειρεί χωρίς επιτυχία να αυτοκτονήσει. Η μεταφορά του σε άσυλο και η εκεί εξομολόγηση σε ιερέα θα αποκαλύψει το παρελθόν του σαν αυτοκρατορικός μουσικός στην αυλή του αυτοκράτορα (Jones). H γνωριμία του με νεαρό χαρισματικό μουσικό τον Μότσαρτ (Hulce) θα παρουσιάσει τη ζωή του δεύτερου, μια ζωή σύντομη, αλλά γεμάτη συγκινήσεις, εμπνεύσεις και συνθέσεις. Πέραν της αναγνώρισης όμως όλη η περιγραφή θα εστιάσει στον φθόνο. Κινηματογραφική μεταφορά του Miloš Forman από το 1984 για το θεατρικό έργο του Peter Shaffer από το 1979. Καλλιτεχνική επιτυχία η οποία θριάμβευσε στα βραβεία ακαδημίας κερδίζοντας 8 βραβεία μεταξύ των οποίων αυτά της καλύτερης ταινίας, του καλύτερου σκηνοθέτη, του καλύτερου ηθοποιού και του καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου. Αναμφισβήτητα η καλύτερη ταινία που γυρίστηκε ποτέ σχετικά με τη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας και το χάσμα μεταξύ της ανθρώπινης ιδιοφυΐας και της κοινής λογικής καθώς επίσης και του ταλέντου (τυχαία παροχή ικανότητας επί συγκεκριμένων δεξιοτεχνιών) έναντι της εγκεφαλικής προσπάθειας. Η ταινία πήρε τη θέση της στην ιστορία του κινηματογράφου και χαρακτηρίζεται πάντα ως αριστούργημα (είναι όμως;). Το Amadeus δεν αναλύει το ιστορικό γεγονός, την ζωή δηλαδή του συνθέτη αλλά εξελίσσεται λαμβάνοντας ως βάση μια (δήθεν) αντιπαλότητα μεταξύ του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και του ομολόγου του Αντόνιο Σαλιέρι, συνθέτη της αυλής του Αυτοκράτορα Ιωσήφ Β', που δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια αόριστη φήμη. Πολλοί ιστορικοί απογοητεύτηκαν από τη επιτυχία μιας ταινίας που είναι τόσο ανακριβής (ιστορικά πάντα). Μια θανατηφόρα αντιπαλότητα που δεν υπήρξε ποτέ, ένας εργένης που στην πραγματικότητα ήταν πατέρας οκτώ παιδιών, και ατάκες που ποτέ δεν ειπώθηκαν στην πραγματικότητα ενώ ολόκληρη η παραδοχή - ότι ο Σαλιέρι απεχθανόταν τον Μότσαρτ και σχεδίαζε τον θάνατό του - δεν ισχύει. Ο Αλέξανδρος Πούσκιν ήταν ο πρώτος που πήρε την ιδέα ότι η υποτιθέμενη αντιπαλότητα μεταξύ αυτών των δύο συνθετών με έδρα τη Βιέννη θα μπορούσε να κάνει καλό δράμα: το 1830 δημοσίευσε ένα σύντομο έργο με τίτλο Μότσαρτ και Σαλιέρι, στο οποίο ο δεύτερος δολοφονεί τον πρώτο στη σκηνή. Το έργο αργότερα ορίστηκε ως όπερα από τον συνθέτη Νικολάι Ρίμσκι-Κορσάκοφ και έκτοτε συνέχισε να εμπνέει την καλλιτεχνική φαντασία. Με έμπνευση τον Πούσκιν, ο Shaffer πήρε την ιστορία ως αφετηρία για να προβάλει έναν διαλογισμό για τη σχέση μεταξύ ιδιοφυίας και ταλέντου. Ο Shaffer παρουσίασε έναν Salieri που ήταν εργατικός επιδέξιος και ευσεβής, οδηγημένος στον φθόνο από έναν Μότσαρτ ο οποίος ότι έκανε ήταν χωρίς κόπο και εμπνευσμένο. Στο έργο του Shaffer, ο Salieri ήταν το ένα άτομο στη Βιέννη του 18ου αιώνα που κατάλαβε πλήρως την έκταση της μεγαλοφυίας του Μότσαρτ. Για εκείνον, ήταν ένα σκληρό αστείο που διέπραξε ο Θεός που λάτρευε - ότι ο άνθρωπος που επιλέχθηκε για να λάβει τη μεγαλύτερη μουσική που γράφτηκε ποτέ ήταν δεν ήταν άξιος σαν προσωπικότητα. Ο Miloš Forman ήταν στο κοινό για την πρώτη προεπισκόπηση της παραγωγής που πρωταγωνίστησε ο Callow (και ο Paul Scofield ως Salieri) στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου το 1979. Τόσο άμεσος ήταν ο αντίκτυπος του έργου που προφανώς στράφηκε στον Shaffer κατά την πρώτη διακοπή και ανακοίνωσε ότι έπρεπε να γυρίσει μια ταινία. Περιγράφοντας το έργο του ως φαντασίωση με θέμα τον Μότσαρτ και τον Σαλιέρι Ο Forman πονηρά χρησιμοποιεί τον Salieri, βαριά άρρωστο και κλασικό αναξιόπιστο αφηγητή, να μας δείχνει και να μας τα λέει όλα, από την πρώτη στιγμή, όταν ψιθυρίζει δραματικά ένα βράδυ του 1823: Συγχώρεσέ με, Mozart, Σε σκότωσα (Ο Mozart πέθανε από έναν μυστηριώδη θάνατο του φτωχού το 1791). Λίγες ιστορικές πηγές υπάρχουν για τη ζωή του Salieri οπότε με αυτήν την επίσημη δομή ο σκηνοθέτης θα μπορούσε να πάρει την δραματική άδεια που χρειαζόταν Όπως κάθε καλός δραματουργός, εντόπισε τα πράγματα που ταιριάζουν στην ιστορία του - για παράδειγμα η εξόρυξη επιστολών του Mozart στον ξάδερφό του - και άφησε τα πράγματα που δεν ήταν για παράδειγμα το γεγονός ότι οι οικογένειες Mozart και Salieri ήταν φιλικές αρκετά ώστε ο δεύτερος αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως δάσκαλος του γιου του πρώτου, του Φραντς Ξάβερ. Το θέμα είναι ότι παρά την ερμηνεία του Hulce ο Mozart παρουσιάζει μόνο την παιδική πλευρά του κάτι το οποίο είναι εσφαλμένο. Λόγω έλλειψης γνωστών απόγονων του Σαλιέρι λίγοι θα τον υποστηρίξουν. Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς: κανείς δεν πιστεύει σοβαρά ότι ο Salieri δολοφόνησε τον Mozart. Και παρά τις ακαδημαϊκές ατέλειες του Amadeus, η ουσία της ταινίας είναι αδιαμφισβήτητη. Ο Σαλιέρι ήταν ένας απόλυτα συντηρητικός συνθέτης της αυλής, ικανός να γράψει καλές μελωδίες. Ο Μότσαρτ ήταν ιδιοφυΐα. «Γιατί ο Θεός μιλάει μόνο με τη μουσική του Μότσαρτ και όχι με τη δική μου;» Ρωτάει ο Σαλιέρι βασανισμένος. Δεν θα υπάρξει ποτέ απάντηση σε αυτό το αιώνιο ερώτημα. Η ταινία γυρίστηκε στην Πράγα στην τότε Τσεχοσλοβακία, μια από τις λίγες ευρωπαϊκές πόλεις που παραμένουν σε μεγάλο μέρος αμετάβλητες από τον 18ο αιώνα. Το Amadeus είναι μια οπτική πανδαισία παλατιών, κοστουμιών, περουκών, γιορτών, βραδιών εγκαινίων, σαμπάνιας και βουνών χρέους του Mozart. Ο Mozart δεν είχε ποτέ αρκετά χρήματα, αλλά αυτό δεν είχε πολύ σημασία. Ο Salieri είχε χρήματα, αλλά κοιτάξτε το πρόσωπό του όταν οι άνθρωποι του χαϊδεύουν στην πλάτη ενώ παίζει μια από τις συνθέσεις του, και θα δείτε τι παρηγοριά ήταν για αυτόν. Οι ερμηνείες είναι πράγματι υψηλού επιπέδου. Ο αυτοκράτορας, εξισορροπεί το καθήκον του να εμφανίζεται σοβαρός για το πρωτόκολλο αλλά και να απολαμβάνει την αυθάδεια του Μότσαρτ. Παρακολουθήστε το πρόσωπο του Jones καθώς αποφασίζει ότι μπορεί να έκανε λάθος που απαγόρευσε το μπαλέτο στην όπερα. Η εξωτερίκευση του φθόνου της αγανάκτησης και της οργής είναι τα αντίστοιχα πλεονεκτήματα στην ερμηνεία του Abraham. Στη νεκρική κλίνη του Μότσαρτ, καθώς παίρνει την τελική υπαγόρευση ο Salieri έχοντας γνώση του πόσο καλό είναι το κομμάτι, αναγνωρίζει εκείνη τη στιγμή ότι υπάρχει μόνο ένα πράγμα που αγαπά περισσότερο από τον εαυτό του, και αυτό είναι η μουσική του Μότσαρτ.
MOZART AND BETHOVEEN
Η ταινία αποτυγχάνει κατά την προσωπική μου άποψη να αποδώσει το μεγαλείο του Mozart λόγω ότι βασίζεται στον φθόνο αλλού συνθέτη. Το μεγαλείο όμως του συνθέτη θα μπορούσε να απεικονιστεί καλύτερα εάν βασιζόταν στην συνάντηση του με έναν άλλο μεγάλο κλασσικό τον Bethoveen ή τον επίσης υπέρ του δέοντος σημαντικό και πατέρα της μουσικής συμφωνίας τον Haydn. Ο Haydn ήταν ο πιο διάσημος συνθέτης στην Ευρώπη όταν γνώρισε τον Mozart στη Βιέννη το 1783. Η ανάπτυξη φιλίας και ο αλληλοθαυμασμός τους εκφράστηκε μέσω διασκέδασης σε κουαρτέτα ή κουιντέτα εγχόρδων. Ο διάσημος Haydn (και ένας εκ των τριών κορυφαίων κλασσικών) είπε για τον Mozart ότι τα έθνη θα δίνουν μάχες για να αποκτήσουν αυτό το κόσμημα. Ακόμα όμως πιο σημαντική είναι η συνάντηση του Mozart με τον νεαρό (14 χρόνια νεότερο) Bethoveen τον οποίο συνάντησε πιθανότατα το 1787, επίσης στη Βιέννη. Ο Beethoven, νέος τότε βιρτουόζος του πιάνου, (με πρότυπο τον Mozart) του ζήτησε σε ακρόαση να τον ακούσει. Αφού του έπαιξε ένα κομμάτι, ο Mozart δεν έδειξε ιδιαίτερο ενθουσιασμό και του είπε ότι χρήζει σημαντικής βελτίωσης. Τότε, ο νεαρός τού ζήτησε επίμονα ένα θέμα για αυτοσχεδιασμό. Μετά το τέλος του αυτοσχεδιασμού ο Μότσαρτ είπε: Σημειώστε αυτό το όνομα! Μια μέρα όλος ο κόσμος θα μιλάει γι’ αυτόν. Αν και νόμιζε ότι το είχε μάθει από έξω. (χάχαχα).Αυτή η ιστορία θα έδειχνε το μεγαλείο του συνθέτη μέσω του πρίσματος της ικανότητας και όχι της ζήλιας η της δραματικότητας.BETHOVEEN VS MOZART
Οι συνθέσεις του Μπετόβεν είναι πιο έντονες και έχουν μεγαλύτερη γκάμα από αυτές του Μότσαρτ αν και το έργο του Mozart είναι πολλαπλάσιο του Bethoveen. Οι όπερες του Mozart είναι ανώτερες απο τις αντίστοιχες του Bethoveen. H μουσική του Μότσαρτ ήταν αισθητικά εμπνευσμένη ενώ αντίστοιχα του Μπετόβεν ήταν ιδεολογικά εμπνευσμένη. Η μουσική του Μπετόβεν είναι πιο δραματική από εκείνη του Μότσαρτ ίσως λόγω της πιο εγκεφαλικής προσωπικότητας. Αν και οι μουσικές ενότητες του Mozart έχουν μεγαλύτερο πλουραλισμό σε επίπεδα συμφωνίας φαίνονται πιο ακατέργαστες. Το σπουδαίο όμως για τον Bethoveen είναι ότι με το έργο του ξεπέρασε τον εαυτό του κάτι που ο Mozart δεν το κατάφερε ποτέ. Τα βαθύτερα νοήματα στην μουσική δεν ήταν η ικανότητα του Αυστριακού ο οποίος είχε πυξίδα την εξάπλωση της μουσικής στα λαϊκά στρώματα έναντι του μουσικού αναλυτή που ήταν ο Γερμανός. Καλύτερος μελετητής ο Bethoveen δεν χρειαζόταν στο τέλος ούτε τους ήχους για να δημιουργήσει μουσική. Το μεγαλείο του Mozart (και αυτό πέραν του ταλέντου που δείχνει η ταινία) είναι η επιρροή στην επόμενη γενιά δηλαδή σε έναν άνθρωπο που βασίστηκε πάνω του και τον ξεπέρασε. Μέθοδος, αυτοσχεδιασμός και συνέχεια (το τελευταίο δεν το έχει η Ελληνική κοινωνία). Για αυτό και η ταινία όπως θα έλεγε και ο Mozart: χρήζει βελτίωσης.Το cityportal σας παρουσιάζει καθημερινά τις ταινίες που παίζουν στην τηλεόραση. Υπάρχουν πληροφορίες, ώρες κανάλια και βαθμολογία για ΟΛΕΣ. Καθημερινά μπορείτε να βλέπετε τις ταινίες για την τρέχουσα ημέρα (Δ/Τ/Τ/Π/Π/Σ/Κ) πατώντας εδώ: Οι σημερινές Ταινίες στην τηλεόραση
