Ο Αττίκ και η «Μάντρα του Αττίκ»

Προερχόμενος από τον παροικιακό ελληνισμό της Αιγύπτου, ο Αττίκ υπήρξε ο σημαντικότερος ίσως εκπρόσωπος του προπολεμικού ελληνικού τραγουδιού. Συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής των τραγουδιών του, ο Κλέων Τριανταφύλλου, όπως ήταν το αληθινό του όνομα, 19 Μαρτίου, το 1885. Το 1907 o Αττίκ, έχοντας εγκατασταθεί στην Αθήνα-από την Αίγυπτο- φθάνει στο Παρίσι, για να σπουδάσει πολιτικές και οικονομικές επιστήμες-ως συνέχεια των σπουδών του στη Νομική Σχολή των Αθηνών- αλλά τον κερδίζει η μουσική και εγγράφεται στο Conservatoire de Paris.

Στο Παρίσι γίνεται γνωστός, εκδίδει γύρω στα 300 μουσικά έργα, αναγκάζεται όμως να επιστρέψει στην Αθήνα για οικογενειακούς λόγους.

Το επεισόδιο του 1935

Σύμφωνα με αρχεία της Ελληνικής Χωροφυλακής και δημοσιεύματα της εποχής, στις 24 Ιουλίου του 1935 και υπό κλίμα αναμόχλευσης πολιτικών παθών, μια ομάδα πολιτών ροπαλοφόρων (κατά πάσα βεβαιότητα παρακρατικών) και κάποιων σμηνιτών, που βρισκόταν συγκεντρωμένη στις τελευταίες θέσεις, κατόπιν συνθήματος εισέβαλε στη σκηνή της Μάνδρας (τότε στο υπαίθριο θέατρο «Δελφοί» της οδού Αχαρνών) μεταβάλλοντας τα πάντα σε ερείπια και τραυματίζοντας καλλιτέχνες και θαμώνες, μεταξύ των οποίων και τον δημοφιλή καλλιτέχνη Αττίκ στο κεφάλι, ενώ πολλά από τα θύματα στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία.

«Μάντρα του Αττίκ»

Η περίφημη «Μάντρα του Αττίκ», ένας χώρος μουσικής και θεάτρου που λειτούργησε από το 1931 έως και την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου, αποτέλεσε ένα πρωτοποριακό εγχείρημα για την εποχή του, και ανέδειξε πολλούς καλλιτέχνες της εποχής.

Η Μάνδρα ή Μάντρα του Αττίκ, ήταν ένας καλλιτεχνικός όμιλος που περιλάμβανε τραγουδιστές και άλλους αυτοσχέδιους παρουσιαστές, μίμους κλπ. και διοργάνωνε διάφορες δημόσιες εμφανίσεις και εκδηλώσεις στην Αθήνα, του οποίου την καλλιτεχνική διεύθυνση είχε ο Κλέων Τριανταφύλλου γνωστότερος ως Αττίκ, ο οποίος εκτελούσε και χρέη κομπέρ.

Την πρωτοβουλία της ίδρυσης αυτής της καλλιτεχνικής ομάδας με τον τίτλο Μάνδρα είχε ο Αττίκ το καλοκαίρι του 1930 σε συνεργασία με τους Μίμη Ευαγγελίδη και Αντώνη Βώττη, οπότε και πρωτοπαρουσιάστηκε αυτή σε υπαίθριο θέατρο της οδού Μηθύμνης 20, στην τότε Πλατεία Αγάμων (σημερινή πλατεία Αμερικής). Από τότε η Μάνδρα του Αττίκ κάθε καλοκαίρι εμφανίζονταν στην Αθήνα και το χειμώνα περιόδευε στην επαρχία μέχρι το 1938, οπότε και εγκαταστάθηκε μόνιμα σε μια αθηναϊκή ταβέρνα, την Μονμάρτη στη διασταύρωση των οδών Αχαρνών και Ηπείρου, η λειτουργία της οποίας εξακολούθησε μέχρι την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Ο Αττίκ άφησε τη σφραγίδα του στο προπολεμικό ελληνικό τραγούδι 

Λίγο πριν τον θάνατό του το 1944 ο Αττίκ πρωταγωνίστησε στην ταινία «Χειροκροτήματα» του Γιώργου Τζαβέλλα. Ο ταλαντούχος, ευαίσθητος καλλιτέχνης, άφησε τη σφραγίδα του στην ιστορία του ελληνικού ρομαντικού τραγουδιού. Κάποια από τα πιο γνωστά τραγούδια του Αττίκ, όπως τα «Άδικα πήγαν τα νιάτα μου», «Ζητάτε να σας πω», «Μαραμένα τα γιούλια», «Της μιας δραχμής τα γιασεμιά», «Είδα μάτια», «Παπαρούνα» κ.ά., γνώρισαν πολλές επανεκτελέσεις και τραγουδιούνται μέχρι και σήμερα.

Η ζωή και στο έργο του μουσικού Κλέωνα Τριανταφύλλου, κατά κόσμον Αττίκ

Το πλούσιο Αρχείο της ΕΡΤ προτείνει ένα επεισόδιο της σειράς εκπομπών «Ιχνηλάτες» του Δαυίδ Ναχμία, το οποίο σκιαγραφεί το πορτραίτο του καλλιτέχνη.

Έτος παραγωγής ντοκιμαντέρ: 2002
Σκηνοθεσία: Στάθης Πλώτας
Υπεύθυνη εκπομπής: Δήμητρα Γκουντούνα

Το συγκεκριμένο επεισόδιο αναφέρεται στη ζωή και στο έργο του μουσικού Κλέωνα Τριανταφύλλου, κατά κόσμον Αττίκ.

Ο Δαυίδ Ναχμίας παρουσιάζει την περιπετειώδη ζωή του συνθέτη, που ασχολήθηκε σχεδόν με όλα τα είδη του μουσικού θεάτρου-από το βαριετέ μέχρι το μιούζικ χολ και από την οπερέτα μέχρι την επιθεώρηση- τους καλλιτεχνικούς σταθμούς της ζωής του, με κυριότερο το Παρίσι και την περίφημη «Μάντρα του Αττίκ» στην Πλατεία Αμερικής, τη «διπλή ζωή» του, τη μελαγχολία του.

Για τον Αττίκ μιλάει στην εκπομπή η μόνη επιζήσασα συγγενής του, η ανιψιά του Πέλεια Τριανταφύλλου-Τζαρτίλη, κόρη του αδελφού του Κίμωνα, η οποία καταθέτει τις προσωπικές της αναμνήσεις από το θείο της, παραθέτει στοιχεία της ιδιωτικής του ζωής, όπως τους ερωτικούς του δεσμούς, τον θαυμασμό του για την τραγουδίστριά του Λουίζα Ποζέλλι, που ο ίδιος ανακάλυψε, και την επιθυμία του να υιοθετήσει ένα παιδί. Αφηγείται ακόμη περιστατικά από την περίοδο της Κατοχής που συγκλόνισαν τον ίδιο τον Αττίκ και μιλάει για τη σχέση του με τη μητέρα του.

Στην καλλιέργειά του και στο ταλέντο του αναφέρεται η τραγουδίστρια Δανάη, «το αηδόνι του Αττίκ». Μιλάει για το οικογενειακό του περιβάλλον και για τη σχέση του με τον Αλέκο Σακελλάριο. Στην εκπομπή περιέχεται, επίσης, συνέντευξη της ηθοποιού Άννας Καλουτά για τον Αττίκ και τη συνεργασία τους σε ηλικία μόλις 8 ετών στο βαριετέ «Όαση» στο Ζάππειο και τραγουδάει τη σύνθεσή του που είχαν ερμηνεύσει τότε τα «Καλουτάκια».

Το ρομαντικό ρεύμα του Αττίκ με τον “απαλό ήχο”, τον “κομψό του στίχο” και την “τρυφερή έκφραση”, θα επηρεάσει το μουσικό ρεπερτόριο της εποχής. Γίνεται αναφορά στην ιστορία των τραγουδιών «Παπαρούνα», «Μαραμένα Γιούλια», «Είδα μάτια πολλά» και «Ζητάτε να σας πω» για το οποίο μιλάει ο Αλέκος Σακελλάριος-ακούγεται η φωνή του.

Κατά τη διάρκεια της εκπομπής, προβάλλονται αποσπάσματα από την ταινία «Τα χειροκροτήματα» (1944) του Γιώργου Τζαβέλλα στην οποία ο Αττίκ πρωταγωνίστησε λίγο πριν από τον θάνατό του, καθώς και σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Οι τραγουδιστές Μαρία Κανελλοπούλου και Θάνος Πολύδωρας ερμηνεύουν γνωστές συνθέσεις του δημιουργού, όπως «Άδικα πήγαν τα νιάτα μου», «Είδα μάτια πολλά», «Παπαρούνα», «Αν βγουν αλήθεια», «Το χρήμα», «Ζητάτε να σας πω», «Της μιας δραχμής τα γιασεμιά» με τη συνοδεία στο πιάνο του Δαυίδ Ναχμία.

Σοφία Βέμπο: με τα τραγούδια της, σφράγισε έναν πόλεμο – και έζησε έναν έρωτα σαν πόλεμο