«Ο μικρός φίλος» |  Ντόνα Ταρτ

«Ο μικρός φίλος» |  Ντόνα Ταρτ | Εκδόσεις Διόπτρα 2024

Η Ντόνα Ταρτ μας παρουσιάζει εδώ σ’ένα βιβλίο ποταμό, ένα έντονο ψυχολογικό θρίλερ με φόντο μια «κλασική» αμερικανική πόλη του νότου των ΗΠΑ, την Αλεξάνδρεια του Μισισιπή, κάποια χρόνια μετά τον Β’ΠΠ.

Η Ντόνα Ταρτ δημιουργεί το σκηνικό της ιστορίας της Χάριετ, της κεντρικής ηρωίδας, με λεπτομέρεια φυσιοδίφη, με εικόνες που πάλλονται από ζωή και χρώματα. Η πόλη, οι κάτοικοι, η ηρωίδα και ο περίγυρός της διαμορφώνονται στη διάρκεια της πλοκής μέσα από τη διεισδυτική ματιά της συγγραφέως καθώς πλέκεται ο ιστός των διαπροσωπικών σχέσεων, που οδηγεί στην εξέλιξη της ηρωίδας, τις δράσεις και τις αιτιάσεις της. Τα πρόσωπα της ιστορίας διαλέγονται σ ’έναν πολύπλοκο ιστό σχέσεων και δυνάμεων ισορροπίας, που εναλλάσσονται συνεχώς εμπλουτίζοντας την πλοκή και ενισχύοντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η Ντόνα Ταρτ ανατέμνει με γνώση και μαεστρία τις οικογενειακές συμβάσεις της εποχής, αλλά και την κοινωνική διαστρωμάτωση της πόλης, ανάμεσα σε ευκατάστατους και λούμπεν λευκούς όπου αλκοολισμός, θρησκευτικός φανατισμός, ναρκωτικά και πνευματική καθυστέρηση συνάδουν με τη φτώχεια, ενώ οι μαύροι κρατιούνται πάντα στο περιθώριο από κάθε άποψη.

Η συγγραφέας εισάγει «βίαια» τον αναγνώστη στην πλοκή της ιστορίας, με έναν φόνο, το φόνο του Ρόμπιν σε ηλικία μόλις εννέα ετών και αδελφού της ηρωίδας. Το δραματικό γεγονός γίνεται κάτω από ανεξήγητες συνθήκες, στην αυλή του σπιτιού του και ενώ η οικογένειά του ετοιμάζεται να καθίσει σε γιορταστικό τραπέζι. Η τοποθέτηση του φόνου σε ένα υποτιθέμενο ασφαλές περιβάλλον, σχεδόν μπροστά στα μάτια της οικογένειας, σοκάρει και εντείνει τα ερωτηματικά του Πώς και Γιατί, πέρα από το Ποιος είναι ο ένοχος.

Χρόνια μετά τη δραματική της απώλεια, η οικογένεια της Χάριετ, της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, είναι ουσιαστικά διαλυμένη, με μια μητέρα που κυκλοφορεί σαν φάντασμα στην ζωή των κοριτσιών της, ουσιαστικά απούσα, και ένας πατέρας, επίσης απών, μεταφορικά πριν και κυριολεκτικά μετά τον θάνατο του γιού τους.

Η Χάριετ είναι ένα ευφυές κορίτσι στην αρχή της εφηβείας της, με ανήσυχο μυαλό και ωριμότητα που ξεπερνάει την βιολογική της ηλικία, ίσως γιατί βιώνει το τραύμα της απώλειας από νωρίς, ενώ θεριεύει μέσα της και η επιθυμία απόδοσης δικαιοσύνης και εκδίκησης. Ένα καλοκαίρι και εν μέσω θερινής ραστώνης, η Χάριετ αποφασίζει να διαλευκάνει το μυστήριο του θανάτου του αδελφού της με τη βοήθεια ενός φίλου της, του Χάρι. Η ηρωίδα έχει την πρωτοβουλία της δράσης με ολοένα και πιο ριψοκίνδυνες πράξεις, που την οδηγούν ως την τελική αναμέτρηση, μόνη της πιά, με τον «αντίπαλο».

Η αδελφή της Χάριετ, η Αλισον, επίσης μια φασματική φιγούρα, μπαίνει και βγαίνει στην ιστορία σαν μέρος αρχαίου χορού, ίσως μόνο για να τονιστούν οι διαφορές εμφάνισης και χαρακτήρα με την μικρότερη και οξυδερκέστερη αδελφή της. Ο αναγνώστης υποψιάζεται ότι η Αλισον κάτι γνωρίζει, ότι κάτι είδε σχετικά με τον φόνο, αλλά αρνείται να πει το παραμικρό από την πρώτη στιγμή, ίσως γιατί δεν μπορεί ή δεν θέλει να θυμηθεί και να ξαναζήσει την τραυματική εμπειρία του φόνου. Κανένας από την οικογένεια δεν μιλάει για το φόνο, ποτέ, ακόμη κι όταν η ηρωίδα προσπαθεί να εκμαιεύσει κάποιες αναμνήσεις τους από την μέρα εκείνη. Το δραματικό γεγονός του φόνου τραυματίζει αναπόφευκτα σε ομόκεντρους κύκλους όχι μόνο την οικογένεια μαζί με τις τρείς θείες και γιαγιά, τους γείτονες και συμπολίτες, που το συζητούν για χρόνια μετά, αλλά ακόμη ένα αγόρι, τον Ντάνυ, στον αντίποδα της γεωγραφικής και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της πόλης, φίλος «παράταιρος» του χαμένου αγοριού.

Η ειρωνεία είναι ότι αυτός ο Ντάνυ έχει κατηγορηθεί από την Αιντα, την μαύρη οικονόμο και μητρική φιγούρα για τη Χάριετ ότι θα μπορούσε να έχει κάποιο ρόλο στο φόνο του Ρόμπιν. Αναπόφευκτα δημιουργείται στη Χάριετ η πεποίθηση ότι αυτός είναι ο ένοχος. Τον εντοπίζει λοιπόν σαν νεαρό άνδρα πια, παραδομένο στα ναρκωτικά, που ζει με την υπέργηρη και χειριστική γιαγιά του και τα τρία αδέλφια του σε κάτι άθλια τροχόσπιτα στις παρυφές της πόλης. Και αρχίζει να τον παρακολουθεί.

Οι περιγραφές των συνθηκών διαβίωσης αυτής της οικογένειας από τον παρανοϊκό Φάρις που παρασκευάζει ναρκωτικά, ενώ επισήμως βαλσαμώνει ζώα, τον Ευγένιο, φανατικό κήρυκα του ευαγγελίου, τον Ντάνυ, βοηθό του Φάρις και καταναλωτή των ναρκωτικών του καθώς και τον αγαθό και καθυστερημένο Κέρτις, συμμαθητή της Χάριετ, σκιαγραφούν με ωμό ρεαλισμό την κοινωνική, μορφωτική και οικονομική κατάσταση της κατηγορίας αυτής των πολιτών του Αμερικανικού Νότου. Σε χειρότερη μοίρα είναι μόνο οι μαύροι, που κατοικούν σε ακόμη πιο θλιβερά σπίτια όπως αυτό της Αιντα, και καταλήγουν να κάνουν τις πιο κακοπληρωμένες δουλειές, υπηρέτριες, κηπουροί, κλπ.

Στον αντίποδα είναι η οικογένεια της ηρωίδας, όπου οι συνθήκες είναι παρόλα αυτά δραματικές για τις δύο αδελφές, την Χάριετ και την Αλισον. Οι τελευταίες ζουν μεν, σε καλή περιοχή της πόλης, σε μεγάλο σπίτι το οποίο, όμως, η ρακοσυλλέκτρια και καταθλιπτική μητέρα τους έχει μετατρέψει σε αχούρι όπου στοίβες από εφημερίδες – στοίβες από θλίψεις ίσως;- συνοδεύονται με σκόνη και εγκατάλειψη. Ο αναγνώστης αναρωτιέται πώς επιβιώνουν εκεί δύο νέα πλάσματα, οι δύο αδελφές, που δεν μιλάνε και πολύ μεταξύ τους, που δεν επικοινωνούν ουσιαστικά με την «φευγάτη» μητέρα τους βρίσκοντας υποκατάστατα στις μητρικές φιγούρες της Αιντα, της γιαγιάς και των άλλων τριών θειάδων τους. Η διευρυμένη αυτή οικογένεια από τη μεριά της μητέρας και μόνον, που πλαισιώνει την ηρωίδα, κουβαλάει κι αυτή το δικό της ιστορικό της κοινωνικής και υλικής κατάπτωσης, που ο αναγνώστης ανακαλύπτει σταδιακά κατά τη διάρκεια της πλοκής με ισορροπίες ιδιαίτερες μεταξύ των θειάδων και φυσικά επιμελώς κρυμμένα μυστικά.

Σημεία κορύφωσης της πλοκής είναι αναμφίβολα η αποπομπή της Αιντα από το σπίτι τους, αλλά και ο θάνατος της πιο αγαπημένης θείας τους της Λίμπι.

Το παράδοξο είναι ότι ενώ η ηρωίδα είναι ένα δωδεκάχρονο παιδί, κι εδώ ο αναγνώστης μπαίνει στον πειρασμό να κάνει παραλληλισμούς με τις ιστορίες του Τομ Σόγιερ, η ιστορία και το «χτίσιμο» των χαρακτήρων από τη συγγραφέα μόνο παιδικά-εφηβικό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Αντίθετα, η αλυσίδα των γεγονότων, ο χειρισμός των ολοένα και πιο πολύπλοκων καταστάσεων, αλλά ακόμη και του φίλου της από την ηρωίδα, κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το αμφίσημο τέλος και τα ηθικά διλλήματα που αναφύονται από την εξέλιξη των γεγονότων και όπου όλοι έχουν μερίδιο στις ενοχές και, ίσως ,και στην τιμωρία.

«Ο μικρός φίλος»
Συγγραφέας: Donna Tartt
ISBN: 978-618-220-485-6
Ξενόγλωσσος Τίτλος: The little friend
Μετάφραση: Μιχάλης Δελέγκος
Ημερομηνία έκδοσης: 24/01/2024
Αριθμός σελίδων: 928
Format: Paperback
Μέγεθος: 14,0 x 20,5
Χώρα προέλευσης: Ηνωμένο Βασίλειο

Θάλεια Μακρίδου-Τσιάβου
Φεβρουάριος 2024

Βιβλία