«Λάμπρος»
σκηνοθεσία Έλενας Μαυριδου
Κριτική- Παύλος Λεμοντζής | cityportal.gr
Ως σύλληψη μιας τραγικής ψυχής (του ποιητή), ο «Λάμπρος» κατέχει καίρια θέση στη μακρά πορεία κατασκευής ενός υποκειμένου απαλλαγμένου από την τυραννία του σημαίνοντος «νόθος». Εξάλλου, όλα τα παιδιά του Λάμπρου ήταν νόθα. Είναι η πρώτη ολική απόπειρα του ποιητή να κατασκευάσει μια ψυχικά αποδεκτή αναδιατύπωση της πραγματικής οικογενειακής ιστορίας με όρους οικογενειακής μυθιστορίας. Ως γνωστόν, συνιστούσε διαχρονικό και θεμελιώδες τραύμα για τον Σολωμό (ως τα εννιά του χρόνια δεν είχε αναγνωριστεί από τον πατέρα του).
Μια τολμηρότατη λυρική-δραματική ανακατεργασία του σημαίνοντος «αγωνιστής της ελευθερίας», που ενσαρκώνεται παραδειγματικά στην παράσταση του «Λάμπρου- ασήμαντου κλέφτη». Όντως, ο Σολωμός συλλαμβάνει τον «Λάμπρο» σε στιγμές, όπου η επανάσταση των Ελλήνων δοκιμάζεται, όπου η εξιδανίκευση των μαχόμενων Ελλήνων είναι και πολιτικο-ιδεολογική αναγκαιότητα και, εν μέρει, ιστορική πραγματικότητα (κίνημα του φιλελληνισμού) και, τέλος, όπου ο ίδιος ο Σολωμός λειτουργεί ως εθνικός ποιητής, κυρίως μέσα από την ιδεώδη απεικόνιση γενικά των Ελλήνων και, ειδικότερα, της γενεαλογίας των αγωνιστών.
Η υπόθεση
H σύνθεση του Λάμπρου ξεκινά το 1824 και διακόπτεται το 1826 για να συνεχιστεί αργότερα, έως το 1834 αλλά με διαλείμματα, χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί. Είναι η εποχή που ο ποιητής εμπλέκεται σε μια οδυνηρή οικογενειακή διαμάχη με τον διαφιλονικούμενης πατρότητας αδερφό του, τον Ιωάννη.
Το ποίημα είναι ρομαντικής έμπνευσης, με πρωταγωνιστή έναν αντιφατικό, τραγικό ήρωα, τον Λάμπρο, ο οποίος συνδυάζει όψεις του Καλού και του Κακού: ευγενική φύση και ανδρείος πολεμιστής αλλά, συγχρόνως, άνθρωπος με επιλήψιμη ερωτική συμπεριφορά και εφιαλτικός ως πατέρας. Η υπόθεση του ανολοκλήρωτου και αποσπασματικά δουλεμένου από τον Σολωμό ποιήματος έχει ως εξής:
Ο Λάμπρος αποπλανά τη δεκαπεντάχρονη Μαρία. Συζούν αστεφάνωτοι 15 χρόνια. Γεννιούνται τρία αγόρια και μια κόρη, που αφήνονται στο ορφανοτροφείο. Ο Λάμπρος, «κακοήθης αλλά γενναιόψυχος άνδρας», πολεμά τον Αλή-Πασά. Συναντά την κόρη του και, δίχως να ξέρει ποια είναι, την αποπλανά. Η αιμομιξία αποκαλύπτεται. Η κόρη πέφτει στη λίμνη και πνίγεται και η μάνα Μαρία τρελαίνεται. Ο Λάμπρος, ολομόναχος, με εφιαλτικές τύψεις, «εξεψύχησε με το στόμα ολάνοιχτο, όχι εις την ανάπαψι του Κυρίου» (ή, σε παραλλαγή, αυτοκτονεί, πνίγεται). Τελικά, και η σαλεμένη Μαρία διαλέγει να πεθάνει με τον ίδιο τρόπο, εφόσον «βλέπει μέσα στα νερά καθάρια άλλος λάμπει ουρανός, άλλα κλωνάρια.»
Η ανάγνωση
Μέσα στο πλαίσιο του ρομαντικού κινήματος ο Σολωμός αναλαμβάνει τον ρόλο του ποιητή προφήτη. Με όργανο τη δημιουργική φαντασία, το όνειρο και το όραμα, προσεγγίζει τη φύση, την αλήθεια και τον ίδιο τον θεό.
Κεντρική μορφή της ποιητικής σύνθεσης ο Λάμπρος, ο «κακοήθης αλλά μεγαλόψυχος άνδρας». Ανέντιμος αλλά και γενναίος. Δεν τηρεί τον λόγο του ( πικρότατα κλαίω πως είναι δίχως / Το στεφάνι, που μώταξες, ο τοίχος, ο εφιάλτης της Μαρίας), αλλά κατατρύχεται από τύψεις. Καλεί τον Θεό να τον τελειώσει «γιατί τον έχει πλάσει», ενώ στο τέλος αυτοκαταστρέφεται ο ίδιος. Ένοχος και ήρωας ταυτόχρονα, έκπτωτος και ανυψωμένος ως τραγική μορφή, ο Λάμπρος ενσαρκώνει (ως πρόθεση του ποιητή) μια μικτή πατρική μορφή, που θα προκαλούσε ταυτόχρονα απέχθεια και δέος. Θα αντιπροσώπευε την ύβρι αλλά και την κάθαρση. Θα ήταν έκπτωτος από τη θέση του, ως παραβάτης του λόγου και του ηθικού νόμου, αλλά και εξαϋλωμένος από την καθαρτήρια φλόγα των τύψεων, που του γεννά η παράδοξα «ηθική » φωνή της συνείδησής του.
Ωστόσο, ο ίδιος ο Σολωμός γράφει στις σημειώσεις του ότι «δεν θα το τελειώσω αυτό το έργο». Δηλαδή, έχουμε να κάνουμε με μια συνειδητή απόφαση. Το ημιτελές συνιστά μια επιλογή και, ακόμα σημαντικότερο, μια αξία.
Η παράσταση
Η εγνωσμένης αξίας Δραμινή ηθοποιός και σκηνοθέτις (κάτοχος βραβείων «Μελίνα Μερκούρη» και «Κάρολος Κουν») πολύ συγκινημένη, μου εξομολογήθηκε ότι αισθάνεται ευτυχής που συναντιέται ύστερα από είκοσι χρόνια με το εμβληματικό ποίημα του Σολωμού. Τον «Λάμπρο» δούλεψε για πρώτη φορά , κάτω από τη διδαχή του δασκάλου Μπάμπη Γιωτόπουλου – εκλιπόντα προσφάτως, δυστυχώς – στο εργαστήρι μουσικής σκηνής του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, όταν ο Σταμάτης Κραουνάκης το είχε δημιουργήσει στην πόλη.
Ξαναβρίσκεται στην Καβάλα καλεσμένη στο Φεστιβάλ Φιλίππων για να δείξει σε πανελλήνια πρώτη μια επαγγελματική εργασία, μια αξιολογότατη σύνθεση τεχνών, μια καλοδουλεμένη περφόρμανς που αφορά στο ατελές ποίημα του εθνικού μας ποιητή και μια άλλη προσέγγιση στην σολωμική ιστορία, με μια προσωπική της, ενδιαφέρουσα ανάγνωση.
Η ανοιχτή φύση του έργου συνιστά, έτσι κι αλλιώς, μια γοητευτική πρόκληση για όλους όσοι επιδιώκουν να συναντηθούν μαζί του. Η Έλενα Μαυρίδου, έχοντας πολύχρονη εμπειρία στην ενασχόληση με τον έμμετρο λόγο, τον δεκαπεντασύλλαβο και το θέατρο σκιών, συνυφαίνει μία παράσταση εικόνων, μουσικής και λόγου. Ένα ηχητικό τοπίο, όπου κατοικούν σκιές ενός κόσμου που βρίσκεται ακόμη μέσα μας. Ενός κόσμου, που ζητάει να ενωθεί με το τώρα. Το αποτέλεσμα, μια μαγική οδός για πλήρη ενσυναίσθηση του δράματος των ηρώων του ποιητή. Αναφέρομαι στη “Συναισθηματική Ενσυναίσθηση” που αφορά στις αισθήσεις και στα συναισθήματα που νιώθει κάποιος , όταν έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα άλλου ανθρώπου.
Ο Γιώργος Μαυρίδης με την πρωτότυπη μουσική του, τη λύρα του και το τραγούδι του συμβάλλει καθοριστικά σ’ αυτήν την αναπάντεχη εξέλιξη έξω από τον «Κοιτώνα Αξιωματικών», στο Φρούριο Καβάλας.
Σ’ έναν σκηνικό χώρο σκηνοθετικής ευρηματικότητας (οθόνη πίσω από προβολέα) , όπου κυριαρχεί το δίπολο «ζωή και θάνατος», η ιστορία του «Λάμπρου» γίνεται αντικείμενο αφήγησης, αναπαράστασης – μέσω θέατρου σκιών – και στοχασμού. Ο ποιητικός λόγος του Σολωμού είναι η βασική γλώσσα της παράστασης. Το ηχητικό τοπίο και οι κινούμενες φιγούρες εξιστορούν τις στιγμές των αποκαλύψεων και υπογραμμίζουν την υποταγή του ανθρώπου στην ίδια του την αντιφατική φύση.
Η σκηνοθέτις μέσα από τη δύναμη των δημοτικών τραγουδιών, της μουσικής συνοδείας και των κινούμενων από την ίδια εικόνων, ανακαλύπτει στην αφήγηση και στην αναπαράσταση γεγονότων τον μύθο, ενώ υπαινίσσεται με την συνολική ευφάνταστη περφόρμανς ότι ο ποιητής ανταποκρινόμενος στον προφητικό του ρόλο, εξέφραζε την οργή του στο οτιδήποτε καταπίεζε τον άνθρωπο. Ο δημιουργός, άλλωστε, μέσα από τη φαντασία του γίνεται ο ίδιος «θεός» και το δημιούργημά του θεωρείται «θεϊκό έργο».
Η Έλενα Μαυρίδου απαγγέλει καθάρια το ποίημα και δωρίζει στους θεατές αλήθειες, όπως: ο Σολωμός στο ποίημά του εκφράζει την επαναστατικότητα και το πάθος του ήρωά του που ξεπερνάει τις συμβάσεις και καταλήγει στην αυτοκαταστροφή, αφού πρώτα έχει κατακτήσει την αυτογνωσία και ότι η φαντασία καθίσταται δημιουργική, όταν εκμαιεύει το κακό μέσα από το καλό, το σημάδι, δηλαδή, της ερεβώδους πλευράς του ανθρώπου μέσα από την φωτεινή δική του, άρα όταν κυριαρχεί το καλό δεν υπάρχει λόγος να υφίσταται το κακό.
Εξήντα καθηλωτικά λεπτά μας κέρασε αυτό ο Σολωμικός «Λάμπρος», ο δουλεμένος με σεβασμό στον ποιητή και καλλιτεχνική τόλμη στην άποψη, από την εξαιρετική Έλενα Μαυρίδου, τον χαρισματικό μουσικό Γιώργο Μαυρίδη και τους συνεργάτες τους.
Συντελεστές
Σύλληψη-δραματουργία-σκηνοθεσία-ερμηνεία: Έλενα Μαυρίδου
Σύνθεση πρωτότυπης μουσικής-σχεδιασμός ήχου: Γιώργος Μαυρίδης
Σκηνικά-κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα
Σχεδιασμός φιγούρων: Έλενα Μαυρίδου, Στάθης Μαρκόπουλος
Επιμέλεια φωτισμού-φωτογραφίες: Περικλής Μαθιέλλης
Βοηθός σκηνοθέτιδας-επιμέλεια κειμένων: Ιωάννα Πιταούλη
Οργάνωση παραγωγής: Δήμητρα Κούζα, Ιωάννα Πιταούλη
Κείμενο Παύλος Λεμοντζής | κριτική | cityportal.gr
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
