Οι Έλληνες του Βελιγραδίου | Συνέντευξη Γεώργιος Κλοκίδης

Μια επιστημονική μελέτη που αξίζει της προσοχής μας βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα της σειράς: «Πολιτιστικό και οικιστικό απόθεμα του Ελληνισμού» του εκδοτικού οίκου «Κ. & Μ. Σταμούλη» που έγραψε ο ιστορικός – αρχαιολόγος Δρ. Γεώργιος Κλοκίδης με τίτλο: «Οι Έλληνες του Βελιγραδίου. Βίος, οικιστικό απόθεμα (18ος -20ός αιώνας)».

Ο συγγραφέας εξετάζει διεξοδικά το κεφάλαιο της ελληνικής μετανάστευσης προς την περιοχή του Βελιγραδίου από περιοχές του ελλαδικού χώρου, οι οποίες βρίσκονταν υπό οθωμανική κυριαρχία κατά την περίοδο από τον 18ο μέχρι και τον 20ό αιώνα.

«Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο ουσιαστικά αναθεωρεί όλα όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για την ιστορία και την διαδρομή των Ελλήνων στην περιοχή αυτή»

«Ελληνική μετανάστευση στο Βελιγράδι» ένα μακραίωνο φαινόμενο

Το cityportal.gr συνάντησε τον Δρ. Γεώργιο Κλοκίδη αναζητώντας ένα μικρό μέρος από το νέο του βιβλίο το οποίο, σημειώνεται, ότι αποτελεί πανεπιστημιακό σύγγραμμα.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε ο κ. Κλοκίδης μίλησε για τους βασικούς άξονες της έρευνάς του, το ρόλο και τη σημασία της ελληνικής κοινότητας στο Βελιγράδι και στον τρόπο με τον οποίο η γνώση του παρελθόντος μπορεί να αξιοποιηθεί για μελλοντική χρήση.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Δρ. Γεώργιου Κλοκίδη στο cityportal.gr:

Ποιος ήταν ο λόγος κ. Κλοκίδη, που σας ώθησε στην έρευνα και κατόπιν στη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου;

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κυρία Ελένη Γαβρά ασχολείται εδώ και πολλά χρόνια με ζητήματα που σχετίζονται με την διερεύνηση, αποτύπωση και καταγραφή του οικιστικού αποθέματος των Ελλήνων της Διασποράς στα Βαλκάνια και την Μικρά Ασία, ως μέρος της ευρύτερης πολιτιστικής κληρονομιάς της γεωγραφικής αυτής περιοχής και κατευθύνει επιστημονικά τις έρευνες αυτές.

Με βάση το πλαίσιο αυτό, επιλέχθηκε ως θέμα της διδακτορικής μου διατριβής η περιφέρεια του Βελιγραδίου, καθώς δεν υπήρχε μία αναλυτική καταγραφή του οικιστικού και μνημειακού αποθέματος των Ελλήνων και του εν γένει βίου τους στην περιοχή αυτή. Απόρροια και συνέχεια της διατριβής αποτέλεσε η συγγραφή και η έκδοση του βιβλίου.

Τί χρειάζεται να έχουμε στο νου, όταν ακούμε τη φράση «Ελληνική μετανάστευση στο Βελιγράδι»;

Η «Ελληνική μετανάστευση στο Βελιγράδι» είναι ένα μακραίωνο φαινόμενο, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα της απαρχές της. Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες, από την μέχρι σήμερα έρευνα, της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή του Βελιγραδίου ανάγονται στον 12ο αιώνα.

Ο Άραβας γεωγράφος και χαρτογράφος Muhammad al-Idrisi στο έργο του «Tabula Rogeriana», αναφέρει ότι κατά την επίσκεψη του το 1153 στην περιοχή και συγκεκριμένα στο σημερινό Πάντσεβο, το οποίο βρίσκεται στην απέναντι από το Βελιγράδι όχθη του Δούναβη, υπάρχει ένας ζωντανός εμπορικός οικισμός με το όνομα «Bansif», όπου κατοικούσαν εργατικοί και πολυμήχανοι Έλληνες έμποροι.

Μερικά χρόνια αργότερα (Ιούνιος 1189), ο Γερμανός αυτοκράτορας Φρειδερίκος Μπαρμπαρόσα Α΄ κατά την διάρκεια της τρίτης σταυροφορίας, στην πορεία του για τους Άγιους Τόπους, πέρασε και διέμεινε με τα στρατεύματα του στο Βελιγράδι, το οποίο αναφέρεται ως μισοκατεστραμμένη ελληνική πόλη στις όχθες του ποταμού Σαύου. Και προφανώς για να συμβεί το γεγονός αυτό, σημαίνει ότι οι απαρχές της ελληνικής παρουσίας ανάγονται σε προηγούμενους αιώνες. Εξάλλου, είναι γνωστή η ονομασία “Alba Greca” που είχε το Βελιγράδι κατά την περίοδο των μεσαιωνικών χρόνων, μία ονομασία που επιβίωσε μέχρι τον 18ο αιώνα, παρά το γεγονός ότι είχε καθιερωθεί το “Βελιγράδι” ως επίσημο όνομα της πόλης.

Επίσης, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η παρουσία αυτή δεν είναι εφήμερη, αλλά συνεχής και αδιάλειπτη μέχρι σήμερα και πως ανάλογα με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν, υπήρχε η σχετική αύξηση ή μείωση των μεταναστευτικών ροών.

Ποια είναι τα βασικά σημεία της μελέτης σας;

Τα βασικά σημεία της μελέτης επικεντρώνονται, κατά κύριο λόγο σε τέσσερεις άξονες:

1. Τη μελέτη της εν γένει δραστηριότητας των ελληνικών κοινοτήτων και της επίδρασης που αυτή είχε στις τοπικές κοινωνίες.
2. Την ανάδειξη νέων δεδομένων που προέκυψαν μέσα από την ιστορική έρευνα ή σχετίζονται με το «αποτύπωμα» στο χώρο της παραπάνω δραστηριότητας των ελληνικών κοινοτήτων.
3. Τη μελέτη της εικόνας του χώρου στις πόλεις αναφοράς, με βάση το χρονικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο οριοθετήθηκε η έρευνα, δηλαδή το Βελιγράδι και το Σεμλίνο. Επίσης, εξετάζει τις επιρροές που δέχθηκε ο χώρος έρευνας, αφενός από τον ευρύτερο ιστορικό – γεωγραφικό περίγυρο και αφετέρου από την ελληνική παρουσία στις πόλεις που αποτελούν αντικείμενο έρευνας.
4. Τη διερεύνηση της θέσης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς των ελληνικών κοινοτήτων στο σημερινό κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι της Σερβίας και την διατύπωση προτάσεων για την ανάδειξή του.

   

Ποιο ρόλο διαδραματίζει η ελληνική κοινότητα στο Βελιγράδι σε κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό επίπεδο;

Θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε μία σύντομη επισκόπηση. Κατά τους προηγούμενους αιώνες και μέχρι περίπου το 3/4 του 19ου αιώνα η ελληνική κοινότητα ήταν η κυρίαρχη του Βελιγραδίου στα προαναφερθέντα επίπεδα. Η αναγνώρισή της Σερβίας ως ανεξάρτητο κράτος το 1878 και λίγο αργότερα η ανακήρυξη το 1882 του Βασιλείου της Σερβίας, έδωσε την ευκαιρία στους Σέρβους να αναλάβουν τα ηνία στο Βελιγράδι και σε ολόκληρη τη Σερβία. Έκτοτε και μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ελληνική κοινότητα συνεχίζει να διαδραματίζει έναν αξιόλογο ρόλο στα δρώμενα του Βελιγραδίου.

Μετά το τέλος του πολέμου και συγκεκριμένα στις 14 Ιουλίου 1947, το νέο καθεστώς έδωσε στους Έλληνες προθεσμία 15 ημερών για να αποχωρήσουν από την χώρα, ενώ οι περιουσίες τους δημεύτηκαν. Συνέπεια των παραπάνω γεγονότων, η εικόνα της ελληνικής κοινότητας διαφοροποιείται κατά το μεγαλύτερο τμήμα του δευτέρου ημίσεως του 20ού αιώνα, όπου η κοινότητα συρρικνώνεται και δεν υπάρχουν ίχνη ενεργής δραστηριότητας.

Σημάδια ανάκαμψης παρατηρούνται στις δύο τελευταίες δεκαετίες του αιώνα, με την άφιξη Ελλήνων φοιτητών και επιχειρηματιών, αλλά και τη σταδιακή αφύπνιση και ενεργότερη συμμετοχή απογόνων Ελλήνων μεταναστών από το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα ή και παλαιότερα, που είχαν αποκτήσει γιουγκοσλαβική υπηκοότητα. Παράλληλα, την κοινότητα εμπλούτισαν σε μεγάλο ποσοστό απόγονοι ελληνικών οικογενειών, που πριν την εγκατάστασή τους στο Βελιγράδι, ζούσαν σε κάποια άλλη πόλη της Σερβίας ή της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Σήμερα η ελληνική κοινότητα του Βελιγραδίου αποτελεί τμήμα του «Εθνικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας Σερβίας», η οποία αναγνωρίστηκε επίσημα το 2004 από το σερβικό κράτος.

Μέσω διαφόρων δράσεων και σχολείων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, διατηρούν την ελληνική εθνική ταυτότητα και διαδίδουν τον ελληνικό πολιτισμό στο Βελιγράδι. Ο αναγνώστης του βιβλίου θα έχει την ευκαιρία να διαβάσει αναλυτικά και με λεπτομέρειες για όλη αυτή τη διαδρομή.

Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η γνώση της έρευνάς σας στη σημερινή εποχή;

Μέσα από την επισταμένη έρευνα και την ορθή μελέτη του παρελθόντος μπορούμε να κατανοήσουμε τα πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν και να τα αξιοποιήσουμε για μελλοντική χρήση. Η γνώση του παρελθόντος που αποκτούμε μέσω της έρευνας, αποτελεί οδηγό για το μέλλον με κύριο στόχο να αποφευχθούν παρόμοια λάθη και πολιτικές που οδήγησαν την ανθρωπότητα σε καταστροφικούς πολέμους.
Αλλά και σε εθνικό επίπεδο, παρόμοιες πολιτικές θα μπορούσαν να αποτελέσουν παραδείγματα προς αποφυγήν, με σκοπό την ευημερία του κάθε έθνους και των πολιτών του.

Τι θα λέγατε, τέλος, στον αναγνώστη που θα κρατήσει για πρώτη φορά το βιβλίο σας στα χέρια του;

Η συγγραφή του παρόντος βιβλίου αποτελεί προϊόν επιτόπιας και ενδελεχούς έρευνας στην περιοχή αναφοράς, για την οποία αναλώθηκε πολύ κόπος και κούραση. Αξιοποιήθηκε πρωτογενές υλικό μέσα από τα αρχεία, τα ιδρύματα και τις βιβλιοθήκες του Βελιγραδίου, σε συνδυασμό με την έρευνα για τον εντοπισμό του οικιστικού και μνημειακού αποθέματος, με το οποίο προίκισαν οι Έλληνες την περιοχή αυτό.

Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο ουσιαστικά αναθεωρεί όλα όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για την ιστορία και τη διαδρομή των Ελλήνων στην περιοχή αυτή. Κατά συνέπεια, αποτελεί μία πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τον αναγνώστη και για όποιον ενδιαφέρεται να διερευνήσει την ιστορία του απόδημου ελληνισμού και ειδικότερα σε ό,τι αφορά το Βελιγράδι.

Θοδωρής Κουγιουμτζής – cityportal.gr