Οι κήποι του Πασά

To πάρκο της Θεσσαλονίκης - δείγμα Φανταστικής Αρχιτεκτονικής, που θυμίζει έργα του Γκαουντί

«Οι κήποι του πασά» βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη σε μια απόσταση μολις 15 λεπτά με τα πόδια απο το Πανεπιστήμιο της πόλης (ΑΠΘ). Ένας μοναδικός χώρος που όμοιος του δεν υπάρχει από όσο γνωρίζουμε, πουθενά αλλού στην Ελλάδα.

Είναι ένα περιφραγμένο πάρκο που καταλαμβάνει ένα χώρο περίπου 1000 τμ. Κτίστηκαν το 1904 έξω από τα ανατολικά τείχη της πόλης, μετα από εντολή του Πασά της Θεσσαλονίκης. Ο Τούρκος αρχιτέκτονας που τους δημιούργησε παραμένει άγνωστος. Το δεδομένο είναι πως αρχικά αποτελούσαν τον κήπο του δημοτικού νοσοκομείου Άγιος Δημήτριος που επίσης κτίστηκε μετά από εντολή του πασά της πόλης στα πλαίσια των προσπάθειων για εκσυγχρονισμό του κράτους.

Κήποι του Πασά: Ένα μοναδικό δείγμα Φανταστικής Αρχιτεκτονικής της εποχής του εκλεκτικισμού

«Οι κήποι του πασά» ακόμη και σήμερα εξακολουθούν και παραμένουν άγνωστοι για τους περισσότερους Θεσσαλονικείς. Αποτελούν ένα δείγμα Φανταστικής Αρχιτεκτονικής από την εποχή του εκλεκτικισμού. Στην Φανταστική Αρχιτεκτονική ανήκουν και τα έργα του Γκαουντί στην Βαρκελώνη και ιδιαίτερα το πάρκο Γκουέλ που έγιναν το ίδιο περίπου χρονικό διάστημα. (Ο Γκαουντί δημιούργησε το πάρκο μεταξύ 1900-1914 μετά τη γνωριμία με τους Γκουέλ, μια πλούσια οικογένεια της Βαρκελώνη). Πολλοί που έχουν επισκεφθεί τη Βαρκελώνη θα δούνε τις εντυπωσιακές ομοιότες στο στύλ των κτισμάτων των Κήπων του Πασά, με τα περίφημα έργα του Γκαουντί. Αυτό το μοναδικό αρχιτεκτονικό δημιούργημα που υπάρχει στη Θεσσαλονίκη, έχει κάτι το μυστηριώδες και δεν βρίσκουμε τίποτε παρόμοιο πουθενά στην Ελλάδα. Αυτό συνετέλεσε και για γεννηθούν διάφοροι μύθοι γύρω από το χώρο

Οι μύθοι γύρω από τους Κήπους του Πασά

Υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν τους κήπους του Πασά ως ένα πολύ δυνατό ενεργειακό τόπο. Αυτή η περιοχή, λένε, βρίθει γεωγραφικής ενέργειας και γεωμαγνητισμού. Ισχυρίζονται πως λειτούργησε ως ησυχαστήριο του Σεϊφουλάχ Πασά, αλλά και ως χώρος συνάντησης με άλλους τούρκους μυστικιστικές. Οι πέτρες με τις οποίες κατασκευάστηκε ήταν όλες πέτρες χτυπημένες από κεραυνό (!) Παλιότερα στην ίδια περιοχή υπήρχε ένα ιερό της Αφροδίτης. Στα κτίσματα που έχουν απομείνει σήμερα μπορούμε να δούμε ότι υπάρχουν σαφέστατα τεκτονικά σύμβολα και περίεργα σχήματα. Οι αστικοί μύθοι αναφέρονται και για μυστηριακές τελετές, κάθαρσης, ακόμη και για ανθρωποθυσίες, αλλά και για κρυφούς δρόμους που οδηγούσαν στην πόλη εντός των τειχών. Γεγονός είναι ότι στην γύρω περιοχή υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις νεκροταφείων. Αξίζει να σημειωθεί πως στο νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος υπήρχε ένας χώρος που τον χρησιμοποιούσε αποκλειστικά ο Πασάς. Λέγεται και ότι μια υπόγεια σήραγγα συνέδεε το νοσοκομείο με τους Κήπους του Πασά από οπου αυτός και οι φιλοξενούμενοι του μπορούσαν να πάνε στους κήπους. Σύμφωνα με τους αστικούς μύθους οι Κήποι του Πασά αποτελούσαν το τέλος των κατακομβών της Θεσσαλονίκης, έξω από τα όρια της πόλης, που χαράζαν κάποτε τα κάστρα.

Ένας πανέμορφος κήπος

Οι περιγραφές που έχουμε μιλάνε για ένα πολύ όμορφο κήπο. Από τα λίγα που γνωρίζουμε, αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε είναι πως στους κήπους κυριαρχούσε το υγρο στοιχείο (συντριβάνι). Σύμφωνα με μια μελέτη, των αρχιτεκτόνων Πελαγίας Αστρεινίδου και Κλεοπάτρας Θεολογίδου «…να υποθέσουμε ότι το νερό ελεγχόταν, είτε έπεφτε με ορμή είτε επιτηδευμένα σταγόνα-σταγόνα ή κυλούσε σε μικρά ακάλυπτα αυλάκια για να ξαναπέσει με ορμή ή λίμναζε στη στέρνα».

Δεν μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα για τους κήπους του Πασά όπως ήταν όταν κτίσθηκαν, γιατί οι ζημιές που υπέστησαν αλλοιώνουν κατά πολύ το αρχικό σχέδιο. Το 1922-23 μετά τη μικρασιατική καταστροφή αλλά και λίγο αργότερα με την ανταλλαγή των πληθυσμών πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Άνω Πόλη. Μέσα από τους κήπους του Πασά, αποσπώντας τα τούβλα και τις πέτρες του μνημείου, βρήκαν οικοδομικά υλικά για να χτίσουν ή να επιδιορθώσουν τα σπίτια τους. Αυτό που έχει απομείνει μέσα στου κήπους του Πασά είναι ένα σιντριβάνι και γύρω του μια σήραγγα, μια στέρνα, μια χαμηλή πύλη προς έναν υπόγειο χώρο κι ένα υπερυψωμένο καθιστικό-θρόνος.

Οι κήποι του Πασά, όσες καταστροφές και να υπέστησαν, ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να είναι ένα πανέμορφο πάρκο (αν και χωρίς φροντίδα).Ένας ανεκμετάλευτος χώρος που απέχει με τα πόδια μόλις 15 λεπτά από τη Καμάρα και προσφέρει στον επισκέπτη μια ξεχωριστή εμπειρία. Θα τους δείτε ανεβαίνοντας για την Άνω Πόλη από την οδό Ελένη Ζωγράφου (νοητή προέκταση της Εθνικής Αμύνης), βρίσκονται στη δεξιά πλευρά, ακριβώς απέναντι από τα κάστρα, πίσω από το νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος.
cityportal.gr/ Πέτρος Γραμμενίδης