Οι «Πυρκαγιές» κριτική παράστασης Παύλος Λεμοντζής

Δεύτερη φορά που ανεβαίνει το έργο στην Ελλάδα. Η πρώτη ήταν πριν από έξι χρόνια στο Εθνικό Θέατρο από τον Κωνσταντίνο Αρβανιτάκη και στην ίδια μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου. Στη φετινή του Κ.Θ.Β.Ε. κλήθηκε η Ιώ Βουλγαράκη να τη σκηνοθετήσει και κείνη το έκαμε με τον τρόπο της και την αφιέρωσε στη μνήμη του Λιθουανού σκηνοθέτη Εϊμούντας Νεκρόσιους, ο οποίος πέθανε πριν από λίγους μήνες. Ο τρόπος της Ιώς Βουλγαράκη, η οποία σπούδασε σε Ελλάδα και Ρωσία κι έχει στα 33 της ένα πλούσιο βιογραφικό, είναι εικαστικό θέατρο και, σαφώς, φορμαλιστικό. Σύμφωνα με τη σκηνοθετική άποψη η κειμενική φόρμα των μονολόγων, διαλόγων και της αφήγησης, που περνάει από τον έναν ήρωα στον άλλον, δημιούργησε μία άλλη φόρμα, σκηνική, που παίζει διαρκώς με το χώρο και το timing των φυσικών δράσεων των ηθοποιών, προκειμένου να αντιμετωπισθεί το δεδομένο του συγγραφέα, ότι αυτά τα πρόσωπα – εικόνες – χαρακτήρες, υπάρχουν ως δρώσες συνιστώσες στο παρόν, στο παρελθόν και στη φαντασία.

 

Μόλις ανοίγει η αυλαία στην τεράστια σκηνή του « Βασιλικού », δεσπόζει φωτισμένο από διαφορετικές γωνίες , ως γλυπτό – έργο τέχνης, το δένδρο της ζωής. Αυτό που συμβολίζει την αθανασία και τη θεραπεία της ψυχής. Σχεδόν σε κάθε πολιτισμό, από των αρχαίων Μάγιας, των Βαβυλώνιων, των Αιγυπτίων αλλά και στην Παλαιά Διαθήκη υπάρχει το σύμβολο του δέντρου της ζωής. Σε κάθε κουλτούρα, σε κάθε θρησκεία ή μύθο, το δένδρο συνδέει ξεχωριστές μορφές της δημιουργίας, εκφράζει τη διασύνδεση κάθε χρονικής στιγμής με το σύμπαν.

 

Γύρω απ? αυτό το εξαιρετικό σύμβολο εξελίσσεται η ιστορία μας κι ο ένας συμβολισμός γεννά τον άλλο, με κορυφαίο την αποδόμησή του στην τραγική σκηνή πυρπόλησης λεωφορείου γεμάτο γυναικόπαιδα. Μέσα από τα σύμβολα , ο Mouawad φτάνει στη σφαίρα της ποιητικής έκφρασης και κάνει τη μνήμη μια ξεχωριστή, σχεδόν απτή οντότητα στη σκηνή, όπως ακριβώς πιστοποίησε η σκηνοθέτις ορίζοντας το θεατρικό σανίδι ως τόπο συνάντησης της ποίησης με την πολιτική.

 

Ο Wajdi Mouawad είναι σχεδόν άγνωστος στη χώρα μας αλλά πολυμεταφρασμένος στο εξωτερικό και το « incendies » , που γράφτηκε το 2003 κι έγινε κινηματογραφική ταινία το 2010 , συνεχίζει την πορεία του στα θέατρα του κόσμου.

 

Η υπόθεση: Οι «πυρκαγιές» (το έργο τιτλοφορείται έτσι, επειδή αναφέρεται στην οργή που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά στην οικογένεια Nawal) αφηγούνται την ιστορία δύο δίδυμων αδερφών (αγόρι- κορίτσι) στην περιπετειώδη αναζήτηση του μυστηρίου του παρελθόντος της μητέρας τους και της σιωπής της των τελευταίων χρόνων. Είναι μια σύγχρονη επανάληψη του μύθου του Οιδίποδα, όπου το έργο εξετάζει τι είδους πολιτιστικές, συλλογικές και ατομικές αναμνήσεις ενημερώνουν τα ταξίδια των χαρακτήρων του, οι οποίοι είναι παιδιά της «εξορίας». Η πλοκή εξυπηρετεί το Mouawad ως δημόσια πλατφόρμα για να καταθέσει τη μαρτυρία των παιδικών τραυμάτων, όπως το τραύμα του πολέμου, αυτό της εξωτικής προσαρμογής και τις προκλήσεις της επιστροφής. Η αινιγματική διαθήκη που αφήνει η μητέρα των διδύμων, της Ζαν και του Σιμόν, τους οδηγεί στη Μέση Ανατολή, όπου αναζητούν την πραγματική τους ταυτότητα. Πρόκειται για ταξίδι -περιπλάνηση που θα τους φέρει σε επαφή με πρόσωπα κλειδιά, τα οποία φωτίζουν σταδιακά το αίνιγμα. Συγχρόνως, θα τους επαναφέρει νοερά στα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της μητέρας τους Ναουάλ, μεταφέροντάς τους στη φρίκη, στον παραλογισμό και στις τραυματικές συνέπειες του εμφύλιου πολέμου. Βήμα- βήμα θ΄ αποκαλυφτεί μια τρομερή αλήθεια, που ?χει στιγματίσει τη ζωή της μητέρας τους, αλλά και τη δική τους. Η ανακάλυψη της ταυτότητάς τους είναι οδυνηρή και, ταυτόχρονα, λυτρωτική. Όπως υποστηρίζει το ίδιο το κείμενο, όταν μετακινείται η δράση απ? το ένα μέσο στο άλλο, το έργο του Mouawad αναγκάζει έναν σκηνοθέτη ν? αναζητήσει την ιστορική και γεωγραφική του συσχέτιση.

 

Στη συγκεκριμένη παράσταση η σκηνοθεσία επέλεξε έναν εικαστικό τρόπο αφήγησης, αργό , ονειρικό, με μοναδικά ρεαλιστικά στοιχεία τη στάση, κίνηση και ομιλία των διδύμων και του συμβολαιογράφου, που ανοίγει τον ασκό του Αιόλου με την παράδοση των φακέλων, στα οποία κρύβονται φοβερά μυστικά. Άλλωστε, ο συγγραφέας δίνει έμφαση στη σιωπή που συνοδεύει τη μητέρα Ναουάλ ως τον θάνατο. Οι ανατροπές έρχονται σταδιακά. Τις φέρνουν τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλους στη ζωή της , την οποία συναντάμε σε χρονικές περιόδους από την εφηβική έως την τελευταία της στιγμή.

 

Κατ? αυτόν τον τρόπο , οι θεατές- αναγνώστες διαβάζουμε , βλέπουμε, αντιλαμβανόμαστε την πολυδαίδαλη διαδρομή της Ναουάλ με τη φίλη της γυναίκα- θρύλο Σαουντά, από Βορρά προς Νότο κι ανακαλύπτουμε μαζί τους την τραγωδία του πολέμου, τους πρόσφυγες, τα ορφανοτροφεία, τις πολιτοφυλακές και τα εγκλήματά τους. Πηγαίνει τόσο μακριά, ώστε η τραγική ηρωίδα οπλίζει τον εαυτό της με οργίλη εκδίκηση , σκοτώνει τον ηγέτη της πολιτοφυλακής και καταλήγει στη φυλακή. Εκεί θα βασανιστεί, θα βιαστεί από τον δεσμοφύλακα αξιωματικό και θα γεννήσει τα δίδυμα . Μετά από μερικά χρόνια στον Καναδά, ξοδεύει τις ημέρες της στη σιωπή. Πριν πεθάνει αφήνει «κληρονομιά» στα παιδιά της δυο φακέλους με την αλήθεια για την ταυτότητα τους, που δεν ήθελε να ομολογήσει.

 

Όλα αυτά αποδίδονται στη σκηνή ποιητικά μεν συγκολλημένα δε, ως σκηνοθετική στρατηγική που δεν επιτρέπει αποσυντόνιση, αποπροσανατολισμό, εξαιτίας εξωγενούς παράγοντα που, δυστυχώς, όταν συμβαίνει προέρχεται απ? την πλατεία. 

Οι ερμηνείες των ηθοποιών αξιοπρόσεχτες. Συγκινούν οι νεαροί Ορέστης Χαλκιάς και Δανάη Επιθυμιάδη ως αδέρφια δίδυμα, εντυπωσιάζουν: ο Χρίστος Στυλιανού ως άτεγκτος , κυνικός Νιχάντ, o Γιώργος Καύκας ως Συμβολαιογράφος , η Ελένη Θυμιοπούλου ως Σαουντά, ο βετεράνος Κώστας Σαντάς στον μικρό αλλά ουσιαστικό ρόλο του Χαμσεντίν, όλες οι κυρίες που υποδύονται τη Ναουάλ στις διαφορετικές ηλικίες της κι όλοι όσοι συμπληρώνουν τη διανομή.

 

Προσωπική μου άποψη είναι ότι οι θεατρόφιλοι που πρόκειται να δουν την παράσταση, θα ήταν καλό να διαβάσουν είτε στο πρόγραμμα είτε σε άλλες πηγές την ιστορία, ώστε να μη «χαθούν στη μετάφραση». Πρόκειται για μια υψηλής αισθητικής αλλά μεγάλης διάρκειας παράσταση, η οποία απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στην ανάγνωσή της.

 

Συντελεστές:

 

Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου, Σκηνοθεσία: Ιώ Βουλγαράκη. Σκηνικά: Anna Fedorova. Κοστούμια: Μαρία Μυλωνά. Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης. Κίνηση: Αλεξάνδρα Καζάζου. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου. Μουσική διδασκαλία: Νίκος Βουδούρης. Σχεδιασμός προβολών: Μάριος Γαμπιεράκης, Χρυσούλα Κοροβέση. Βοηθός σκηνοθέτη: Έφη Χριστοδουλοπούλου. Β? Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Lacombe. Βοηθός σκηνογράφου-ενδυματολόγου: Δήμητρα Γιοβάνη. Φωτογράφιση παραγωγής: Τάσος Θώμογλου. Οργάνωση Παραγωγής: Αθανασία Ανδρώνη.

 

Παίζουν: Μάρκος Γέττος (Ουαχάμπ), Δανάη Επιθυμιάδη (Ζαν), Ελένη Θυμιοπούλου (Σαουντά, Ελχάμ), Νίκος Καπέλιος (Γιατρός, Μανσούρ), Γιώργος Καύκας (Ερμίλ Λεμπέλ), Δημήτρης Κοτζιάς (Αμπντελμαλάκ), Ανδρέας Κουτσουρέλης (Αμπντεσσαμάντ), Ευσταθία Λαγιόκαπα (Ναουάλ 14-19 χρόνών), Ντίνα Μιχαηλίδου (Ναουάλ 60-64 χρόνων), Γρηγόρης Παπαδόπουλος (Ραλφ, Πολιτοφύλακας, Φωτογράφος), Κώστας Σαντάς (Χαμσεντίν), Εύη Σαρμή (Ναουάλ 40-45 χρόνων), Δημήτρης Σιακάρας (Φαχίμ), Χρίστος Στυλιανού (Νιχάντ), Ορέστης Χαλκιάς (Σιμόν), Κωνσταντίνος Χατζησάββας (Αντουάν).

 

cityculture.gr / «Πυρκαγιές» κριτική παράστασης / Παύλος Λεμοντζής