Οι Χρήσιμοι Ηλίθιοι | Άντυ Βρόσγος

Αγαπώ πολύ τα μυθιστορήματα που έχουν στοιχεία από την Ιστορία της Τέχνης. Οι Χρήσιμοι Ηλίθιοι του Άντυ Βρόσγου έχουν στο θέμα τους ένα πολύ ενδιαφέρον κομμάτι που σχετίζεται με την ευγενέστερη των τεχνών, τη ζωγραφική. Αυτό για μένα το έβαλε άμεσα στα επιθυμητά προς ανάγνωση βιβλία. Στα επιπλέον ατού, να προσμετρήσω πρώτα πρώτα, έναν πολύ ιντριγκαδόρικο τίτλο: Χρήσιμοι Ηλίθιοι. Ποιοι ηλίθιοι είναι χρήσιμοι και πότε; Επίσης, το υψηλής αισθητικής εξώφυλλο, φιλοτεχνημένο από την Μαρία Σάντα σε αναγκάζει θέλοντας και μη να κρίνεις το βιβλίο από το εξώφυλλο… Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή!

 

Οι Χρήσιμοι Ηλίθιοι (ναι μου αρέσει ο τίτλος τόσο πολύ, που θα το επαναλάβω πολλές φορές!) είναι ένα αστυνομικό νουάρ μυθιστόρημα που ως βάση του έχει ένα πραγματικό γεγονός: την «Κλοπή του Αιώνα» όπως χαρακτηρίστηκε από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Τον Ιανουάριο του 2012, διαρρήκτες μπήκαν στην Εθνική Πινακοθήκη και αφαίρεσαν τρία έργα της συλλογής. Το πιο σημαντικό τόσο σε καλλιτεχνική αξία όσο και σε συναισθηματική για τους Έλληνες, ήταν το έργο του 1939 του Πάμπλο Πικάσο, «Γυναικείο Κεφάλι». Ο καλλιτέχνης δώρισε το έργο στον ελληνικό λαό ως φόρο τιμής για την εναντίωσή του στο ναζισμό. Στο πίσω μέρος του, μάλιστα, φέρει και την ιδιόχειρη αφιέρωσή του: «Pour le Peuple Grec, Hommage de Picasso» (Για τον ελληνικό λαό, φόρος τιμής από τον Πικάσο). Τα άλλα δύο είναι ένα έργο του σύγχρονου Πιτ Μοντριάν και ένα σχέδιο σε χαρτί του Ιταλού ζωγράφου του 17ου αιώνα Γκουλιέλμο Κάτσια, του επονομαζόμενου Μονκάλβο.  Σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές, Σεπτέμβρης του 2020, οι ένοχοι δεν έχουν συλληφθεί ούτε φαίνεται η Ελληνική Αστυνομία να έχει κάνει σημαντικά βήματα για τη διαλεύκανση της υπόθεσης.

 

Ο Βρόσγος ξεκινάει από αυτό το πραγματικό γεγονός και προσθέτει έναν πανέξυπνο αστυνομικό διευθυντή (με την πρωτότυπη, ομολογώ, ιδιότητα-χαρακτηριστικό να αγαπά την ιστορία της τέχνης, να διαβάζει για Τέχνη και να μπορεί να εκτιμήσει την Τέχνη), ένα κύκλωμα εμπόρων και παραχαρακτών Τέχνης και μια παρέα πέντε φίλων που γνωρίζονται από τα φοιτητικά τους χρόνια. Ρίχνει όλα τα υλικά στην παλέτα του και τα εναποθέτει με τη σειρά, με σύνεση και με φειδώ στον καμβά του αστυνομικού του μυθιστορήματος.

Αρχικά ο πίνακας μυθιστόρημα μοιάζει να είναι μπερδεμένος.Τα χρώματα-πρόσωπα διαχέονται το ένα μέσα στο άλλο, είναι δύσκολο να διακρίνεις το πρώτο πλάνο και τον κεντρικό ήρωα της σύνθεσης από τους δευτεραγωνιστές και τους κομπάρσους. Μεθοδικά η υπόθεση ξεκαθαρίζει και όλα τα ερωτήματα που τίθενται στην πρώτη φάση της διήγησης αποκτούν τον δικό τους χώρο. Κανένα σημείο δεν παραμένει στη σκιά. Από το κιαροσκούρο τα τραβάει στο προσκήνιο και τα φωτίζει. Όλα στο τέλος έχουν την πολυπρόσωπη αλλά τακτοποιημένη δομή ενός πίνακα του Μπρύγκελ του Πρεσβύτερου. Ναι, το βιβλίο μπορεί να ξεκινά από μοντέρνα αφηρημένη σύνθεση και κυβισμό, συνεχίζει με ιμπρεσιονιστικές πινελιές και καταλήγει σε πεντακάθαρη και ξεκάθαρη λύση ως ένας πίνακας της Φλαμανδικής Αναγέννησης! Εμένα με ενθουσίασε ως σύλληψη και ως πλοκή!

 

Συνήθως, τα πολυπρόσωπα μυθιστορήματα δεν είναι ιδιαίτερα συμπαθή από τους αναγνώστες.  Τους μπερδεύουν, τους αποσπούν την προσοχή από την πλοκή. Κρατούν σημειώσεις, γκρινιάζουν για το ποιος είναι ποιος. Εγώ πάλι πιστεύω ότι ο συγγραφέας δείχνει τη μαεστρία του σε ένα τέτοιου είδους έργο. Ο Βρόσγος καταφέρνει να συντονίσει όλους τους χαρακτήρες.  Με μεγάλη επιδεξιότητα τους ισορροπεί και τους εντάσσει στην υπόθεση χωρίς κάποιος να υπερτερεί έναντι των άλλων. Τέλος, όλοι τους έχουν τα δικά τους μοναδικά χαρακτηριστικά και στο μέτρο του δυνατού, όλοι αντιπροσωπεύουν ένα κοινωνικό θέμα το οποίο αναλύεται επαρκώς και εντάσσεται στην πλοκή:  διαζύγιο, κηδεμονία παιδιών, χρήση ουσιών, ανεργία, κατάθλιψη.

 

Οι Χρήσιμοι Ηλίθιοι είναι ένα καλογραμμένο true crime αστυνομικό με άπειρα μικροστοιχεία όπως η Τέχνη, τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα κτλ., που καταφέρνει να διηγηθεί μια ιστορία απόλυτα ρεαλιστική στα μάτια του αναγνώστη. Δεν θέλω να πω τίποτα παραπάνω για την ίδια την υπόθεση και πώς αυτή συνδέεται με τον τίτλο γιατί φοβάμαι ότι θα σας την αποκαλύψω και θα σας χαλάσω τις γοητευτικές εκπλήξεις που σας επιφυλάσσει ο συγγραφέας. Στρωτή, όμορφη γλώσσα χωρίς λάθη και μία αίσθηση ότι ο συγγραφέας όταν αγγίζει κάποια από τα κοινωνικά θέματα, μιλάει από την καρδιά του. Μου άρεσε πολύ και το διασκέδασα. Περιμένω με μεγάλη αγωνία και περιέργεια το επόμενο μυθιστόρημά του.