Πάνω από 6.000 φωτογραφίες της Οθωμανικής Εποχής διαθέσιμες δωρεάν στο διαδίκτυο

Το Ερευνητικό Ινστιτούτο Getty ψηφιοποίησε πάνω από 6.000 φωτογραφίες της Οθωμανικής εποχής από τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα που συνέλεξε τη δεκαετία του 1980 ο Γάλλος συλλέκτης Πιέρ ντε Γκιγκόρ κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Τουρκία. Η συλλογή είναι διαθέσιμη για μελέτη και δωρεάν λήψη online.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την άνοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η περιοχή απέκτησε ιδιαίτερη σημασία για τη χριστιανική Ευρώπη. Ο «Τούρκος» έγινε μια απειλητική και εξωτική φιγούρα στην ευρωπαϊκή φαντασία, «διαμορφωμένη από ένα σημαντικό σύνολο λογοτεχνίας, που εκτείνεται από τον Κρίστοφερ Μάρλοου έως τον Τόμας Καρλάιλ». Η εικόνα της Οθωμανικής Τουρκίας που είχαν οι δυτικοευρωπαίοι στο μυαλό τους πήγαζε από ένα «μείγμα γεγονότων, φαντασίας και φόβου».

Με την εφεύρεση της φωτογραφίας στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, αυτές οι εικόνες μετουσιώθηκαν μέσω τυπωμένων φωτογραφιών που απεικόνιζαν Τούρκους τόσο σε συνθήκες καθημερινής ζωής όσο και σε πιο ανατολίτικες πόζες.

Οι φωτογραφίες περικλείουν διάφορες πτυχές της οθωμανικής ζωής, απεικονίζοντας «αρχιτεκτονικά ορόσημα, αστικά και φυσικά τοπία, αρχαιολογικούς χώρους πολιτισμών χιλιετιών και την πολυσύχναστη ζωή των διαφορετικών ανθρώπων που έζησαν πριν από 100 και χρόνια τις τελευταίες δεκαετίες της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», σύμφωνα με το ιστολόγιο του Ινστιτούτου Έρευνας Getty.

Στις τελευταίες δεκαετίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς ο εκμοντερνισμός επικρατεί σε όλη την Ευρώπη, οι θεατές μπορούν να δουν φωτογραφίες γυναικών σε πόζες που θυμίζουν Οδαλίσκες και δρόμους της πολυσύχναστης, κοσμοπολίτικης Κωνσταντινούπολης, με πινακίδες στα οθωμανικά τουρκικά, αγγλικά, γαλλικά, αρμένικα, και φυσικά στα ελληνικά.

Οι φωτογραφίες απεικονίζουν αγορές, τόπους καταστροφής, πλανόδιους πωλητές, συναντήσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους «όπως ο υπουργός Πολέμου, Ενβέρ Πασά, ο βασικός υπαίτιος της γενοκτονίας των Αρμενίων», αλλά και εικόνες όπως αυτή παρακάτω, όπου μια ομάδα Τούρκων τουριστών ποζάρει δίπλα στη Σφίγγα.

Oι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από φωτογράφους, μερικών εκ των οποίων τα ονόματά τους έχουν χαθεί στην ιστορία, από όλη την Ευρώπη και τη Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων Αρμένιων φωτογράφων που έπαιξαν «κεντρικό ρόλο», σημειώνει η Isotta Poggi στο ιστολόγιο του Ινστιτούτου Έρευνας Getty, «στη διαμόρφωση της εθνικής πολιτιστικής ιστορίας και της συλλογικής μνήμης της Τουρκίας».

Παρά την απώλεια της υλικής υπόστασης κατά την ψηφιοποίηση των φωτογραφιών, την απώλεια «μορφοποίησης ή αίσθησης κλίμακας» που αλλάζει τον τρόπο που βιώνουμε αυτές τις φωτογραφίες, αυτές εξακολουθούν να «μας επιτρέπουν να μαθαίνουμε για το παρελθόν», αναφέρει η Poggi, «βλέποντας την ποικιλόμορφη κοινωνία της Τουρκίας, όπως ακριβώς οι πρώτοι θεατές τους». Παράλληλα μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα το παρόν, «παρατηρώντας πώς ορισμένες τοποθεσίες και άτομα, καθώς και κοινωνικά ή πολιτικά ζητήματα, ναι μεν έχουν εξελιχθεί, παραμένουν ωστόσο τα ίδια».

Η σειρά III της συλλογής περιέχει σχεδόν 2.500 μεμονωμένες εκτυπώσεις που ο Gigord ομαδοποίησε ανά τοποθεσία ή τύπο. Αν και το αρχικό τους πλαίσιο έχει χαθεί, αυτές οι εικόνες μπορούν πλέον να ερμηνευθούν εκ νέου η μία σε σχέση με την άλλη, ειδικά μέσω της καταλογογράφησης και των μεταδεδομένων σε επίπεδο στοιχείου που πραγματοποιούνται από την Beth Guynn και την ομάδα της. Η επικεφαλής καταλόγου Beth Guynn ήταν επίσης υπεύθυνη για την έναρξη της διαδικασίας ψηφιοποίησης με τη βοήθεια των ασκουμένων Emily McKibben και Soohyun Yang στα αρχικά στάδια της διαδικασίας ψηφιοποίησης.

Τα ψηφιακά αρχεία μπορούν να προσπελαστούν μέσω του καταλόγου του Ερευνητικού Ινστιτούτου Getty ως μεμονωμένα αρχεία ή μέσω του βοηθήματος εύρεσης της συλλογής Gigord, όπου παρουσιάζονται στη φυσική τους συνεγκατάσταση στο ευρύτερο πλαίσιο ολόκληρης της συλλογής.

Όπως εξηγεί η Jasmine E. Burns, βιβλιοθηκονόμος μεταδεδομένων στο Πανεπιστήμιο Cornell, στο δοκίμιό της «The Aura of Materiality: Digital Surrogacy and the Preservation of Photographic Archives», η διαδικασία ψηφιοποίησης ενός φωτογραφικού αρχείου —όπως ακριβώς η εκτύπωση θετικών εικόνων από αρνητικά— δημιουργεί εικόνες διαθέσιμο σε ένα ευρύτερο φάσμα χρηστών. Χωρισμένες από την αρχική τους πηγή, οι ίδιες οι εικόνες (δηλαδή το περιεχόμενο) αποκτούν νέες έννοιες και ερμηνείες με το να υπάρχουν σε πολλά περιβάλλοντα ταυτόχρονα.

Η αύρα της εκτυπωμένης εικόνας μπορεί να χαθεί κατά τη διαδικασία της ψηφιοποίησης, αλλά οι ζωές των ανθρώπων στις φωτογραφίες του Gigord – οι χειρονομίες και οι πόζες, οι εκφράσεις, τα συναισθήματα και οι πράξεις τους – μπορούν να ερμηνευτούν εκ νέου καθώς οι ιστορίες τους μοιράζονται περισσότερο ευρέως. Η παρακάτω εικόνα δείχνει μια σύνθεση πέντε φωτογραφιών της Τραπεζούντας, μιας πόλης στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Οι τρεις όψεις της πόλης στο κάτω μέρος παρέχουν το σκηνικό για αφηγήσεις με μεγάλη αντίθεση: στην επάνω σειρά τα νεκρά σώματα δύο Κούρδων ληστών, λιγότερα αριθμητικά και εκτελεσμένα από μια ομάδα άνω των 20 ενόπλων, αντιπαρατίθενται με την κομψή στάση ενός ζευγαριού να ποζάρει στην κάμερα, παρουσιάζοντας διαφορετικές πραγματικότητες όπου η ζωή και ο θάνατος συνεχίζονται.

Δύο μέρη της συλλογής Gigord ήταν πέρα από το πεδίο αυτού του έργου, άρα μη ψηφιοποιημένα: οι φωτογραφίες του Τύπου που τεκμηριώνουν τον εκσυγχρονισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη μετάβασή της στη Δημοκρατία της Τουρκίας και η αρχειακή τεκμηρίωση για φωτογραφικά στούντιο (Σειρά IX–X). Μπορείτε να αποκτήσετε πρόσβαση σε αυτά τα υλικά επισκεπτόμενοι τις Ειδικές Συλλογές του Ινστιτούτου Έρευνας Getty στο Λος Άντζελες, όπου διατηρούνται οι αυθεντικές φωτογραφίες από ολόκληρη τη συλλογή Gigord.

Όλη η συλλογή στο Pierre de Gigord collection at the Getty.

Πηγές πληροφοριών: opeculture.com, The Getty