Παρίσι: Επίσκεψη στις κατακόμβες

Οι κατακόμβες του Παρισιού αποτελούν μια τεράστια νεκροπολιτεία η ιστορία της οποίας  χρονολογείται από τον 18ο αιώνα. Ανοιχτό στο κοινό από το 1809 συγκεκριμένα, το μεγαλύτερο οστεοφυλάκιο στον κόσμο, φιλοξενεί τα λείψανα πολλών εκατομμυρίων Παριζιάνων.

Σήμερα δέχονται σχεδόν 550.000 επισκέπτες ετησίως. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα οστεοφυλάκια στον κόσμο και ένα από τα μοναδικά υπόγεια με σφραγισμένες εισόδους διάσπαρτες σε όλην την πόλη του φωτός. Από το 2013, οι Κατακόμβες του Παρισιού συγκαταλέγονται μεταξύ των 14 Μουσείων της Πόλης του Παρισιού.

Το έναυσμα για τη νεκρόπολη στα βάθη της γαλλικής πρωτεύουσας

Στα τέλη του 18ου αιώνα, μεγάλα προβλήματα υγιεινής που σχετίζονται με τα νεκροταφεία του Παρισιού οδήγησαν στην απόφαση να μεταφερθεί το περιεχόμενό τους υπόγεια. Τα νεκροταφεία κορέστηκαν, προσχώρησαν στις συνοικίες της πόλης και το νερό και έδαφος έγιναν ακατάλληλα για τους… ζωντανούς. Αποφασίστηκε να μεταφερθούν όλα τα λείψανα στις διαμορφωμένες κατακόμβες και να απαγορευθεί η ταφή εντός της πόλης. Έτσι προέκυψε η πόλη των νεκρών!

Οι αρχές του Παρισιού επέλεξαν μια εύκολα προσβάσιμη τοποθεσία, που τότε βρισκόταν έξω από την πρωτεύουσα: τα παλιά λατομεία του Τομπ-Ισουάρ. Οι πρώτες εκκενώσεις έγιναν από το 1785 έως το 1787 και επηρέασαν το σημαντικότερο νεκροταφείο του Παρισιού, αυτό του Saints-Innocents.  Οι οικογενειακοί και οι κοινόχρηστοι τάφοι εκκενώθηκαν και τα οστά μεταφέρθηκαν νύχτα για να αποφευχθούν ”δυσάρεστες”  αντιδράσεις από τον πληθυσμό και την Εκκλησία. Τα οστά απορρίφθηκαν σε δύο φρεάτια λατομείων και στη συνέχεια διανεμήθηκαν και συσσωρεύτηκαν στις στοές από τους εργάτες του λατομείου.

Οι μεταφορές συνεχίστηκαν μετά τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι το 1814, με την κατάργηση τριών νεκροταφείων στο κέντρο του Παρισιού. Ξεκίνησαν και πάλι το 1840, κατά τη διάρκεια της αστικής ανακαίνισης από τον Λουδοβίκο-Φίλιππο και αργότερα κατά τη ”μεταμόρφωση” του Παρισιού κατά τη Δεύτερη Αυτοκρατορία από το 1859 έως το 1860 με το πρόγραμμα δημόσιων έργων που πραγματοποιήθηκε από τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’ και τον νομάρχη του Σηκουάνα, βαρόνο Οσμάν.

Ο χώρος πήρε την ονομασία «Δημοτικό Οστεοφυλάκιο του Παρισιού» στις 7 Απριλίου 1786 και από εκείνη τη στιγμή οικειοποιήθηκε τον μυθικό όρο «Κατακόμβες». Από το 1809, οι Κατακόμβες έγιναν προσβάσιμες στο κοινό κατόπιν ραντεβού.

Πριν από το άνοιγμά τους στο κοινό το 1809, αποτέλεσαν το αντικείμενο μιας ουσιαστικής διακοσμητικής ρύθμισης υπό την αιγίδα του επιθεωρητή Héricart de Thury, ο οποίος μεταμόρφωσε τον χώρο σύμφωνα με ένα μουσειογραφικό και μνημειακό όραμα. Τα οστά, που προηγουμένως είχαν αφεθεί ”χύμα”, οργανώθηκαν προσεκτικά σε διαδρόμους και χωρίσματα.

Στους τοίχους των στοών υπάρχουν πινακίδες με τα ονόματα των δρόμων που περνούν από πάνω. Τα κρανία και τα οστά τοποθετήθηκαν έτσι ώστε να δημιουργούν συμβολισμούς εντός της σήραγγας και προστέθηκαν  επίσης αγάλματα στο υπόγειο του νεκρότοπου για να τον μετατρέψει σε αυτό που βλέπουμε σήμερα στις κατακόμβες.

Οι επισκέψεις γίνονται γρήγορα πολύ δημοφιλείς τόσο στους Γάλλους όσο και στους τουρίστες. Τον ”υπόγειο κόσμο” του Παρισιού τίμησαν πολλοί επιφανείς άνθρωποι όλα αυτά τα χρόνια: το 1787, ο Κόμης του Αρτουά, ο μελλοντικός Κάρολος Χ, πήγε εκεί παρέα με κυρίες της αυλής. Το 1814, ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φρανσουά Α’ τις επισκέφτηκε με τη σειρά του και, το 1860, ο Ναπολέων Γ’ κατέβηκε εκεί με τον γιο του. Μάλιστα διαδόθηκε ότι ο Ναπολέων Γ’ κανόνισε συναντήσεις εδώ, όταν ήθελε να ”τσιτώσει” τους συνομιλητές του.

Κατά τον 19ο αιώνα, οι όροι των επισκέψεων άλλαζαν συνεχώς, μεταξύ ολικού κλεισίματος και περικεκομμένης λειτουργίας. Σήμερα, ένα μικρό μέρος από τις κατακόμβες, είναι προσβάσιμο σε όλους χωρίς ειδική άδεια. Η επισκέψιμη επιφάνεια έχει μήκος περίπου 1,7 χιλιόμετρα και βρίσκεται 20 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό τμήμα από τα τεράστια υπόγεια λατομεία του Παρισιού, που εκτείνονται κάτω από διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας της Γαλλίας και στα οποία η πρόσβαση απαγορεύεται ρητά.

Οδεύοντας προς το οστεοφυλάκιο

Πριν από την είσοδο στο οστεοφυλάκιο, υπάρχει ένας χώρος που χρησιμοποιείται για θεματικές εκθέσεις (το θέμα για το 2014 ήταν η Γεωλογική ιστορία του Παρισιού ως αρχαία θάλασσα και για το 2017 η Ιστορία των σκελετών, μια ανθρωπολογική μελέτη που διερευνούσε το προφίλ των Παρισινών που έζησαν από τον 15ο έως τον 17 αιώνα, δηλαδή ποιοι ήταν οι πραγματικοί άνθρωποι που είναι θαμμένοι εκεί κάτω).

Σε μια σπειροειδή σκάλα, οι επισκέπτες κατεβαίνουν σε βάθος 20 μέτρων. Το ύψος των οροφών του μουσείου σε διάφορα σημεία είναι από 1,8 έως 3 μέτρα.

Καθώς οι επισκέπτες περνούν στο οστεοφυλάκιο, περνούν κάτω από μια πόρτα που έχει την επιγραφή: “Arrête, c’est ici l’empire de la mort!” («Σταμάτα! Εδώ είναι η αυτοκρατορία του θανάτου!»).

Στις κατακόμβες ο επισκέπτης θα δει αίθουσες με μεμονωμένα οστά αλλά και ολόκληρους σκελετούς οι οποίοι εκτίθενται εξυπηρετώντας την ιατρική επιστήμη. Συνοδεύονται από επιγραφές που επεξηγούν τα συμπτώματα ιατρικών παθήσεων στα κόκαλα.

Στην πρόσοψη στις διαμορφωμένες αίθουσες, οι τοίχοι αποτελούνται από τις σειρές των κνημών που εναλλάσσονται με αυτές των κρανίων. Πίσω από τις όψεις στοιβάζονται τα υπόλοιπα οστά, συχνά κατακερματισμένα. Ονόματα εμπνευσμένα από τη λογοτεχνία και την Αρχαιότητα δίνονται σε ορισμένα μέρη: για παράδειγμα, η σαρκοφάγος του Lacrymatory, η κρήνη του Σαμαρείτη ή το επιτύμβιο λυχνάρι.

Η διατήρηση των οστών σε ένα πολύ υγρό υπόγειο περιβάλλον, ο σεβασμός στα ανθρώπινα λείψανα και η ανάδειξη της γεωλογικής, αρχαιολογικής και ιστορικής κληρονομιάς αποτελούν πραγματική πρόκληση για τις Κατακόμβες του Παρισιού. Μέσα στο οστεοφυλάκιο, τα οστά είναι ομαδοποιημένα σύμφωνα με τα νεκροταφεία από τα οποία προέρχονται.

Το “Βασίλειο του Θανάτου” έχει πλήρη έκταση γύρω στα 200 μίλια ενώ το επιτρεπόμενο τμήμα καλύπτει μονάχα το… ένα χιλιόμετρο αυτής της απόστασης! Ο χώρος περιπολείται  από ειδικό τμήμα της γαλλικής αστυνομίας, το οποίο παρακολουθεί την τήρηση των ορίων των επιτρεπόμενων χώρων θέασης, επιβάλλονται πρόστιμα στους παραβάτες.

3 + 1 γεγονότα για την ιστορία της νεκρόπολης

• Μοναχοί τον 13ο αιώνα κρατούσαν κρασί σε σπηλιές
• Ο Ναπολέων Γ’ κανόνισε συναντήσεις αλλά και πάρτι εδώ
• Για τα εγκαίνια της Παγκόσμιας Έκθεσης το 1889, άνοιξε ένα καφέ στις κατακόμβες
• Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εδώ βρισκόταν το αρχηγείο του γερμανικού στρατού και της Γαλλικής Αντίστασης,

Πώς θα πάτε;

Το μεγαλύτερο υπόγειο οστεοφυλάκιο στον κόσμο, οι Κατακόμβες του Παρισιού είναι ένα από τα παριζιάνικα μνημεία που αξίζει να δείτε, αν φυσικά το …αντέχετε…: μια διαδρομή μήκους 1.500 μέτρων σε βάθος 20 μέτρων, συντελούν στο να ζήσετε μια πραγματικά διαφορετική εμπειρία.

Η είσοδος για το ”Βασίλειο των νεκρών” βρίσκεται δίπλα στον σταθμό του μετρό «Denfert-Rochereau» (Denfert-Rochereau) και κοστίζει 29€ με προκράτηση, ακουστικό οδηγό και χωρίς αναμονή. Η επίσκεψη διαρκεί περίπου 45 λεπτά.

Catacombes de Paris: 1, avenue du Colonel Henri Rol-Tanguy (place Denfert-Rochereau) 
75014 Paris

Φωτoγραφίες cityportal