*της Αικατερίνης Ζιάκα, φυσιοθεραπεύτριας, PT, MSc, NDT,pr.OMT, VMT,CST
Ο γονιός σήμερα ψάχνει για φυσικοθεραπεία στη Θεσσαλονίκη, και ειδικότερα για παροχή εξειδικευμένης παιδιατρικής παρέμβασης για την αποκατάσταση της εγκεφαλικής παράλυσης ή και άλλων αποκλίσεις της κινητικοαισθητηριακής ανάπτυξης στο παιδί του. Σε αυτό το άρθρο, θα ασχοληθούμε με την εγκεφαλική παράλυση.
Τι είναι η εγκεφαλική παράλυση;
Η εγκεφαλική παράλυση (ΕΠ) είναι μια ομάδα μόνιμων διαταραχών που επηρεάζουν την ικανότητα του παιδιού, να κινείται να στέκεται και να αλλάζει τη θέση του σώματος του στο χώρο.
Οποιοσδήποτε μη προοδευτικός τραυματισμός ή βλάβη συμβεί στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο κατά τα πρώτα 2 χρόνια ζωής (και κατά κάποιους τα πρώτα 5 χρόνια), χαρακτηρίζεται ως εγκεφαλική παράλυση.
Η εγκεφαλική παράλυση είναι η πιο κοινή κινητική αναπηρία στην παιδική ηλικία. Ο όρος ‘Εγκεφαλική’ σημαίνει ότι έχει να κάνει με τον εγκέφαλο. Ο όρος ‘Παράλυση’ αναφέρεται στην αδυναμία ή στα προβλήματα του πώς το παιδί χρησιμοποιεί τους μύες του σώματος. Τι σημαίνει όμως αυτό;
Η Εγκεφαλική παράλυση προκαλείται από ανωμαλία της ανάπτυξης ή βλάβη του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου που επηρεάζει την ικανότητα του ελέγχου των μυών. Αυτή η βλάβη δεν μεταβάλλεται, είναι δηλαδή μόνιμη και δεν επιδεινώνεται ούτε και βελτιώνεται.
Η δυσλειτουργία αυτή στον εγκέφαλο προκαλεί αναπτυξιακές διαταραχές στην κινητική και αντιληπτική ικανότητα του παιδιού. Η έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση από τη νεογνική και βρεφική ηλικία, μπορεί να συμβάλλει πολύ στη βελτίωση της κινητικοαισθητηριακής ανάπτυξης του παιδιού με εγκεφαλική παράλυση.
Πόσο συχνή είναι η εγκεφαλική παράλυση;
Η εγκεφαλική παράλυση είναι η πιο κοινή κινητική αναπηρία στην παιδική ηλικία με εμφάνιση 2-5/1000 γεννήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σύμφωνα με παγκόσμια επιδημιολογική μελέτη τα παιδιά με εγκεφαλική παράλυση σε ποσοστό 77,4% έχουν Σπαστική ΕΠ. Από τα ταυτοποιημένα παιδιά με ΕΠ το 58,2% περπατά ανεξάρτητα ενώ το 11,3% περπατά με κάποιο βοήθημα ενώ υπάρχει και ένα 30,6% που δεν έχει καθόλου ή έχει περιορισμένη βάδιση. Το 41% παρουσιάζει επιληψία, ενώ πολλά παιδιά έχουν και μία τουλάχιστον άλλη συνυπάρχουσα πάθηση.
Η συχνότητα της εγκεφαλικής παράλυσης δεν έχει μειωθεί, παρά το γεγονός ότι υπάρχει βελτίωση της περηγεννητικής και μαιευτικής φροντίδας. Εξαιτίας αυτής της βελτίωσης, υπήρξε μία μείωση της βρεφικής θνησιμότητας, μα παράλληλα αυξήθηκε η συχνότητα και η σοβαρότητα της εγκεφαλικής παράλυσης.
Η εγκεφαλική παράλυση είναι συχνότερη σε πρόωρα βρέφη σε σύγκριση με τα τελειόμηνα, σε αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια, και συχνότερη στη μαύρη φυλή σε σχέση με τη λευκή φυλή.
Ποια είναι τα αίτια της εγκεφαλικής παράλυσης;
Τα αίτια που μπορεί να οδηγήσουν στην εγκεφαλική παράλυση είναι ποικίλα. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες κινδύνου ανάλογα με το στάδιο που μπορεί να αναπτυχθεί η εγκεφαλική βλάβη στο παιδί.
Έτσι μπορεί να υπάρξει εγκεφαλική ανωμαλία ή βλάβη στο προγεννητικό, στο περιγεννητικό ή στο μεταγεννητικό στάδιο και να οδηγήσει σε εγκεφαλική παράλυση.
Στην προγεννητική περίοδο, από τη σύλληψη έως την έναρξη του τοκετού, αναφέρονται τα εξής πιθανά αίτια:
- Συγγενούς αιτιολογίας
- Γενετικά αίτια
- Φλεγμονώδης καταστάσεις
- Λοιμώξεις ( τοξοπλάσμωση, ανεμοβλογιά, σύφιλη, έρπης ζωστήρας, ερυθρά, κυτταρομεγαλοϊός κ.ά.)
- Ανοξία εγκεφάλου
- Τραυματικά αίτια
- Μεταβολικά αίτια
- Ιδιοπαθούς αιτιολογίας ( η αιτία της βλάβης κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής δεν είναι γνωστή)
- Προωρότητα
- Χαμηλό βάρος γέννησης <2.500
- Υπερθυρεοειδισμός
- Σοβαρή τοξαιμία, εκλαμψία
- Κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών
- Πολύδυμες κυήσεις
- Ανεπάρκεια πλακούντα
- Μητρική επιληψία
Στην περιγεννητική περίοδο, αφορά την περίοδο από τις 28 εβδομάδες ενδομήτριας ζωής και έως 7 ημέρες μετά, αναφέρονται τα εξής πιθανά αίτια:
- Πρόωρη Ρήξη Μεμβρανών
- Παρατεταμένος και Δύσκολος Τοκετός
- Κολπική αιμορραγία κατά την εισαγωγή για τοκετό
- Βραδυκαρδία
Στη μεταγεννητική περίοδο, που αφορά από 0- μέχρι 2 έτη, αναφέρονται τα εξής αίτια:
- Λοίμωξη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα)
- Υποξία
- Επιληπτικές κρίσεις
- Πηκτικές παθήσεις
- Νεογνική Υπερχολερυθριναιμία
- Τραύμα στο κεφάλι
Ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου φαίνεται να είναι η προωρότητα και το χαμηλό βάρος γέννησης με τον κίνδυνο εγκεφαλικής παράλυσης να αυξάνεται με τη μείωση της ηλικίας κύησης και του βάρους γέννησης.
Φυσικά κανένας από τους παραπάνω παράγοντες δεν οδηγεί πάντα και οπωσδήποτε σε εγκεφαλική παράλυση. Ακόμη και αν υπάρξει βλάβη αυτή δεν οδηγεί πάντα σε εγκεφαλική παράλυση.
Δεν υπάρχει τρόπος να προβλέψουμε πότε, αν και σε ποιο βαθμό θα υπάρξει βλάβη ή ανωμαλία στον εγκέφαλο ενός παιδιού. Έτσι, π.χ. κάποια παιδιά εξαιτίας της μηνιγγίτιδας, έχουν μεμονωμένη απώλεια της ακοής, άλλα έχουν σοβαρή νοητική αναπηρία και κάποια παρουσιάζουν εγκεφαλική παράλυση.
Ποιοι είναι οι τύποι της εγκεφαλικής παράλυσης;
Η ταξινόμηση της εγκεφαλικής παράλυσης είναι αναγκαία ώστε να μπορεί με ένα κοινό σύστημα να απεικονίζεται η κλινική κατάσταση του κάθε παιδιού, κάθε στιγμή.
Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει από την πρώτη ομαδοποίηση του 1862 έως σήμερα. Οι ταξινομήσεις κατά καιρούς, αφορούσαν στην αιτιολογία, την κατανομή του μυϊκού τόνου ή τη διαταραχή της κίνησης και της αδρής κινητικής λειτουργίας.
Η παραδοσιακή ανατομική ταξινόμηση
Σήμερα αναγνωρίζουμε, ανάλογα με την αναπηρία που εμφανίζουν τα μέλη του σώματος, τους εξής τύπους εγκεφαλικής παράλυσης:
- I. Ημιπληγία(μονόπλευρη), όταν η αναπηρία αφορά στο ένα ημιμόριο του σώματος και μεγαλύτερη επιδείνωση στο χέρι από το πόδι. Εδώ οι επιληπτικές κρίσεις είναι περισσότερο συχνές. Επίσης αναφέρεται ότι τα παιδιά συχνά εμφανίζουν ελλείμματα οπτικού πεδίου, απτική αμυντικότητα και αγνωσία και απώλεια ιδιοδεκτικότητας. Το 20% των παιδιών με σπαστική εγκεφαλική παράλυση ανήκουν σε αυτό τον τύπο. Πολλές φορές εδώ μπορεί να ευθύνεται μία εστιακή τραυματική, αγγειακή ή μολυσματική βλάβη του εγκεφάλου.
- II. Διπληγία(αμφίπλευρη), όταν έχουν πληγεί τα κάτω άκρα σοβαρά ενώ τα άνω άκρα πολύ ελαφρά ή και καθόλου. Το 50% των παιδιών με σπαστική εγκεφαλική παράλυση ανήκουν σε αυτό τον τύπο, συνήθως λόγο προωρότητας. Η νοημοσύνη συνήθως είναι φυσιολογική και η επιληψία λιγότερο συχνή.
III. Τετραπληγία(αμφίπλευρη), εμπλέκονται και τα τέσσερα άκρα, ο κορμός, το στόμα, η γλώσσα, οι παρειές (τα μάγουλα), και ο φάρυγγας και τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν κινητική αναπηρία. Σε αυτό τον τύπο εγκεφαλικής παράλυσης ανήκει το 30% των παιδιών.
IV.Μονοπληγία, όταν ένα μέλος του σώματος έχει πληγεί, είτε το άνω ή το κάτω άκρο
Ταξινόμηση σύμφωνα με την έκφραση του μυϊκού τόνου
Μία άλλη ταξινόμηση της ΕΠ είναι αυτή με την αναφορά στο μυϊκό τόνο και στην κινητική διαταραχή του παιδιού. Αυτή η ταξινόμηση έχει ως εξής:
- Δυσκινητική εγκεφαλική παράλυση που εμπεριέχει τη χορεία, την αθέτωση, τη δυστονία, χορειοαθέτωση. Εδώ υπάρχει ένα μοτίβο μη φυσιολογικών, επαναλαμβανόμενων, ανεξέλεγκτων, ακούσιων και στερεότυπων κινήσεων των προσβεβλημένων μερών του σώματος. Συχνά συνοδά προβλήματα αυτού του τύπου εγκεφαλικής παράλυσης είναι η δυσαρθρία, η δυσφαγία, η σιελόρροια αλλά και η νοητική αναπηρία σε κάποιες περιπτώσεις. Περίπου το 10%-15% των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση ανήκουν σε αυτό τον τύπο.
- Αταξική εγκεφαλική παράλυση, παρουσιάζει απώλεια ισορροπίας και συντονισμού εξαιτίας παρεγκεφαλιδικής βλάβης. Τα αταξικά παιδιά δεν μπορούν να συντονίσουν την κίνηση τους. Αρχικά μέχρι τα πρώτα 2 χρόνια εμφανίζουν υποτονία και η αταξία συνήθως γίνεται εμφανής μετά την ηλικία των 2-3 ετών. Η βάδιση είναι με μεγάλη βάση στήριξης, ήπιο τρόμο, χωρίς ρυθμό και ακρίβεια. Η λεπτή κινητικότητα είναι ανεπαρκής. Συνήθως είναι περιπατητικά παιδιά.
- Σπαστική εγκεφαλική παράλυση, εδώ παρουσιάζεται αυξημένος ο μυϊκός τόνος, αυξημένα παθολογικά αντανακλαστικά και παρουσία μη φυσιολογικών κινητικών πρότυπων στάσης και κίνησης. Το 80%-90% των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση ανήκουν σε αυτό τον τύπο.
- Μικτός τύπος εγκεφαλικής παράλυσης που έχουμε συνήθως ήπια σπαστικότητα, δυστονία ή/και αθέτωση. Η αταξία και η σπαστικότητα εμφανίζονται συχνά μαζί. Σε παιδιά με υδροκέφαλο πολλές φορές εμφανίζεται ο μικτός τύπος της αταξικής διπληγίας.
Ποια είναι τα προβλήματα της εγκεφαλικής παράλυσης;
Τα προβλήματα που μπορεί να συνοδεύουν την εγκεφαλική παράλυση είναι πολλά και αναφέρονται σε διαφορετικούς τομείς της ζωής του παιδιού.
- Νευροκινητικά και μυοσκελετικά προβλήματα
- Μυϊκή αδυναμία
- Παθολογικός μυϊκός τόνος
- Προβλήματα συντονισμού και ισορροπίας
- Απώλεια κινητικού ελέγχου και επιλεκτικής κινητικής δράσης
- Αισθητικοκινητικές διαταραχές
- Δυσκολία μάσησης και κατάποσης
- Παραμορφώσεις των άκρων
- Επιληψία
- Προβλήματα οπτικού συντονισμού και όρασης
- Προβλήματα ακοής
- Προβλήματα ομιλίας και επικοινωνίας
- Αναπνευστικά προβλήματα
- Ακράτεια
- Νοητική αναπηρία
Η εγκεφαλική παράλυση μπορεί να επηρεάσει πολύ σημαντικά τη ζωή ενός παιδιού και της οικογένειάς του. Είναι μία κατάσταση που θα έχει αντίκτυπο σε όλους τους τομείς της ζωής του παιδιού ανάλογα με την έκταση και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και της παθολογίας του.
Σαν επιστήμονες υγείας πάντα πρέπει να σκεφτόμαστε το βέλτιστο τρόπο που μπορεί να επηρεάσουμε θετικά την πορεία της κινητικής του ανάπτυξης.
Πρωταρχικής σημασίας για εμάς πάντα είναι η ανεξαρτοποίηση του παιδιού με κάθε δυνατό τρόπο, ανάλογα βέβαια με τις δυνατότητες του.
Πώς γίνεται η διάγνωση της εγκεφαλικής παράλυσης;
Η εγκεφαλική παράλυση είναι μια από τις κύριες αιτίες παιδικών αναπηριών, με πολλά διαφορετικά προβλήματα, συμπτώματα και χαρακτηριστικά.
Η διάγνωση της εγκεφαλικής παράλυσης βασίζεται σε απεικονιστικά ευρήματα και στην κλινική εκτίμηση του θεράποντος ιατρού.
Μία απεικονιστική εξέταση MRI, ή αξονική τομογραφία του εγκεφάλου, καθώς και κάποιες αιματολογικές ή ορμονικές και μεταβολικές εξετάσεις καθορίζουν τη διάγνωση ή και διαφοροποιούν τη διάγνωση από άλλες παθολογικές καταστάσεις.
Η κλινική συνεκτίμηση του μυϊκού τόνου, της κλινικής εικόνας, της κινητικής οργάνωσης και της ανάπτυξης του παιδιού βοηθούν στον καθορισμό του τύπου και της σοβαρότητας της εγκεφαλικής παράλυσης.
Παρόλαυτα, πρέπει να τονιστεί ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό και διαφορετικό από όποιο άλλο παιδί με την ίδια διάγνωση. Η ταξινόμηση της αδρής και λεπτής κινητικότητας και της επικοινωνίας θα βοηθήσει στην κατανόηση των προβλημάτων και στην έγκαιρη και εξατομικευμένη παροχή βοήθειας στο κάθε παιδί.
Ποιος είναι ο στόχος της φυσικοθεραπείας στην εγκεφαλική παράλυση;
Ο στόχος και το είδος της παρέμβασης είναι μοναδικά για κάθε παιδί με εγκεφαλική παράλυση γιατί και οι ανάγκες του είναι διαφορετικές και ανάλογες με το επίπεδο της αναπηρίας του.
Όμως ανάλογα με τη σοβαρότητα της αναπηρίας μπορούμε ν δώσουμε ενδεικτικά το πού θα επικεντρωθεί η παρέμβασή μας.
-Σε ήπια αναπηρία η παρέμβαση θα επικεντρωθεί στην οργάνωση του κινητικού σχεδιασμού και την ανάπτυξη της αδρής κίνησης και των φυσιολογικότερων λειτουργικών κινητικών προτύπων.
-Σε μέτρια αναπηρία η φυσικοθεραπευτική αντιμετώπιση έχει στόχο την ανεξαρτοποίηση του παιδιού και την ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης.
-Στη σοβαρή αναπηρία η παρέμβαση έχει στόχο την άνεση της καθημερινότητας και την παροχή ενισχυμένης φροντίδας, ενώ πολλές φορές αποτελεί ζωτικής σημασίας η απόχρεμψη των βλεννών από την αναπνευστική οδό.
Σε κάθε περίπτωση όμως η φυσικοθεραπεία αποσκοπεί και στην επικοινωνία του παιδιού, την κοινωνικοποίηση του και την κατεξοχήν κινητική του δράση στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.
Η επικοινωνία:
Είναι απαραίτητη για να εκφράσουμε σκέψεις, συναισθήματα και ανάγκες. Το κάθε παιδί με ΕΠ χρειάζεται έναν τρόπο επικοινωνίας για να κοινωνικοποιηθεί και ως μέλος της οικογένειας αλλά και της κοινότητας.
Εάν το παιδί μπορεί να παράγει κατανοητούς ήχους και συλλαβές μέχρι την ηλικία των 2 ετών, πιθανότατα θα έχει και κανονική λεκτική επικοινωνία, αλλά πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν και παιδιά που επηρεάζονται σοβαρά σε αυτό τον τομέα.
Υπάρχουν διάφορες εναλλακτικές μέθοδοι για την ομιλία χωρίς λεκτική έκφραση, όπως απλοί πίνακες επικοινωνίας για παιδιά που δυσκολεύονται στην ομιλία.
Η Αυτοεξυπηρέτηση:
Αφορά στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής όπως η σίτιση, η τουαλέτα, το μπάνιο, το ντύσιμο και η περιποίηση, εκτός από την προετοιμασία γευμάτων και τη συντήρηση του σπιτιού.
Τα παιδιά με δυσκινητική και ολική εμπλοκή του σώματος έχουν προβλήματα επιδεξιότητας και λεπτής κινητικότητας που εμποδίζουν την ανεξαρτησία στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.
Τα παιδιά με ημιπληγία ή διπληγία είναι πιο εύκολο να λειτουργήσουν ανεξάρτητα. Μερικές φορές χρειάζονται τη βοήθεια εργοθεραπείας. Η οικογένεια είναι καθοριστικός παράγοντας για το επίπεδο ανεξαρτησίας ενός παιδιού.
Η υπερπροστατευτικότητα που μπορεί να υπάρχει από την πλευρά της οικογένειας τελικά μπορεί να οδηγήσει σε ένα ντροπαλό και παθητικό παιδί που δεν θα αποκτήσει ικανότητες αυτοεξυπηρέτησης.
Η Κινητική δράση:
Αφορά στην εξερεύνηση των παιδιών του περιβάλλον τους για να βελτιώσουν τις γνωστικές τους ικανότητες. Η κινητοποίηση είναι ζωτικής σημασίας για το μικρό παιδί με αναπηρία για την πρόληψη της δευτερογενών ψυχολογικών προβλημάτων.
Η χρήση αναπηρικών αμαξιδίων ή άλλων μηχανικών βοηθημάτων μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση της ανεξάρτητης κινητικότητας του παιδιού που δεν μπορεί να κινηθεί ανεξάρτητα διαφορετικά.
Η οικογένεια πάντα έχει ως σκοπό την ανεξάρτητη κίνηση και τη θεωρεί συνήθως ζωτικής σημασίας κατά την παιδική ηλικία. Ωστόσο, το περπάτημα εξαρτάται περισσότερο από την έκταση της νευρολογικής βλάβης και όχι από τη φυσικοθεραπεία, τη χειρουργική επέμβαση ή κάθε άλλη παρέμβαση που τυχόν θα υποστεί το παιδί.
Το παιδί μπορεί να πετύχει τις δικές του μέγιστες δυνατότητες με εξάσκηση. Παρόλαυτα δεν πρέπει να παραμεληθεί η επικοινωνία και η γνωστική εξέλιξη για την κατάκτηση της κινητικής ανεξαρτησίας.
Πώς είναι η ζωή με ένα παιδί με εγκεφαλική παράλυση;
Η διάγνωση ότι το παιδί έχει εγκεφαλική παράλυση μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ταραχή. Ορισμένοι γονείς πιστεύουν ή ότι θα έπρεπε να το γνωρίζουν, ή ότι το προκάλεσαν αυτοί με κάποιο τρόπο. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι αλήθεια.
Συχνά η οικογένεια χρειάζεται χρόνο για να συμβιβαστεί με όλα όσα μαθαίνει και όσα συμβαίνουν στο παιδί. Η συνομιλία με το θεράποντα γιατρό, έναν ψυχολόγο, έναν σύμβουλο ή κοινωνικό λειτουργό μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη.
Χρειάζεται χρόνος να οργανωθεί και το σπίτι και το περιβάλλον ειδικά σε περιπτώσεις σοβαρής εγκεφαλικής βλάβης. Το παιδί όμως είναι πάντα παιδί και θα χαρεί και θα γελάσει και θα κλάψει και θα απαιτήσει και θα παρακαλέσει και θα αγαπήσει και τελικά θα κάνει περήφανους τους γονείς του και μόνο που προσπαθεί να τα καταφέρει.
Η αγάπη και το χαμόγελο είναι κινητήριος δύναμη ώστε το παιδί να ανθίζει κάθε μέρα και τελικά να καταφέρει όσα περισσότερα μπορεί. Όλοι μαζί είμαστε ικανοί να καταφέρουμε περισσότερα.
Πηγές:
-
Stéphane Marret 1, Catherine Vanhulle, Annie Laquerriere. Pathophysiology of cerebral palsy (2013)
-
Longo M, Hankins GD. Defining cerebral palsy: pathogenesis, pathophysiology and new intervention (2009)
-
Jaisle F., Z Geburtshilfe Neonatol. Etiology of cerebral palsy (1996)
-
Bryan A Ikeudenta 1, Ian H Rutkofsky. Unmasking the Enigma of Cerebral Palsy: A Traditional Review (2020)
-
A M Weindling 1, C C Cunningham, S M Glenn, R T Edwards, D J Reeves. Additional therapy for young children with spastic cerebral palsy: a randomised controlled trial (2007)
-
SCPE. Dev Med Child Neurol 42 (2000)
-
Morris C. Definition and classification of cerebral palsy: a historical perspective. Dev Med Child Neurol Suppl. (2007)
-
Johnson A. Surveillance of cerebral palsy in Europe: a collaboration of cerebral palsy surveys and registers. Surveillance of Cerebral Palsy in Europe (SCPE). (2000)
-
Lenski M, Bishai SK, Paneth N. Disability information improves the reliability of cerebral palsy classification. (2001)
Διαβάστε επίσης: Η φυσιοθεραπεία για τις νευροκινητικές και μυοσκελετικές παθήσεις έχει όνομα… και είναι το Physio4you
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
Ακολουθείστε το Cityportal.gr στο Google News για να μαθαίνετε πρώτοι όλα τα τελευταία νέα
Cityportal.gr Live ενημέρωση: O κορωνοϊός λεπτό προς λεπτό στην Ελλάδα και παγκοσμίως