Βίλα Καπαντζή

από Newsroom 🕒 11/04/2019 - 13:34

Φωτογραφία Panos Kazanasmas

Η Βίλα Μεχμέτ Καπαντζή (τουρκικά: Kapanci) που στεγάζει σήμερα το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ, βρίσκεται στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας 108, είναι ένα από τα ομορφότερα εκλεκτικιστικά κτίρια της πόλης.

Το κτίριο του Πολιτιστικού Κέντρου Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης), από τα ελάχιστα σωζόμενα λαμπρά οικοδομήματα του τέλους του 19ου αιώνα στη πόλη, με την πλούσια ιστορία του αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά νεότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Διασώζει όχι μόνο μια ζωντανή εικόνα της άλλοτε Συνοικίας των Εξοχών αλλά και ένα κομμάτι της νεότερης ιστορίας της πόλης.

Η κατασκευή της Βίλας Καπαντζή που χρονολογείτε στις αρχές της δεκαετίας του 1890, κόστισε το αστρονομικό για την εποχή ποσό των 40.000 χρυσών λιρών.

Ιστορία της έπαυλης και της οικογένειας Καπαντζή

Ιδιοκτήτης της ήταν ο πλούσιος έμπορος, βιομήχανος και τραπεζίτης Μεχμέτ Καπαντζή. Τόσο ο ίδιος όσο και τα αδέρφια του Αχμέτ και Γιουσούφ, που επίσης ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις, ήταν άνθρωποι πολύ καλλιεργημένοι, μιλούσαν πολλές ξένες γλώσσες και θεωρούνταν από τους πιο σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της Θεσσαλονίκης εκείνη την εποχή. Ο Μεχμέτ Καπαντζή υπήρξε πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Θεσσαλονίκης ενώ ο Αχμέτ Καπαντζή διετέλεσε δήμαρχος της πόλης τη διετία 1907-1908. Η οικογένεια Καπαντζή καταγόταν από Σεφαραδίτες Εβραίους που είχαν εκδιωχθεί από την Ισπανία το 1492 και λέγεται ότι το επίθετο της οικογένειας εκείνη την εποχή ήταν Καμπαγιέρε (Caballere: ιππότης)

Το κτίριο

Η Βίλα Καπαντζή, όπως και άλλες επαύλεις που χτίστηκαν στα τέλη του 19ου-αρχές 20ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη, ακολουθεί το αρχιτεκτονικό ρεύμα του εκλεκτισμού. Χαρακτηριστικά της έπαυλης είναι η πολυπλοκότητα του όγκου και η σύνθετη στέγη με τις έντονες κλίσεις.

Η Βίλα Καπαντζή κατασκευάστηκε σε παραθαλάσσιο τότε οικόπεδο έκτασης τεσσάρων περίπου στρεμμάτων. Την εποχή που χτίστηκε, η δυτική της όψη ήταν ορατή μόνο από τη θάλασσα. Αποτελείται ουσιαστικά από δύο κτίρια συνδεδεμένα μεταξύ τους, το κυρίως κτίσμα και τον πύργο.

Το κυρίως κτίσμα περιλαμβάνει τρεις ορόφους (ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και πρώτο όροφο), καθώς και σοφίτα. Ο πύργος έχει τέσσερις ορόφους και ανοικτό το υπέργειο τμήμα του έως το ύψος του ισογείου. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην πλευρά της σημερινής Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας.

Οι οροφές του ισογείου και του πρώτου ορόφου ήταν ζωγραφισμένες, εκτός από τους κεντρικούς χώρους. Δυστυχώς, καταστράφηκαν οι περισσότερες εκτός από μερικά δείγματα, με βάση τα οποία έγινε προσπάθεια αποκατάστασης των συνθέσεων, όπου βεβαίως υπήρχαν τα αναγκαία στοιχεία.

Βίλα Καπαντζή – ιστορική αναδρομή

-1912-3, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στο κτίριο εγκαταστάθηκε ο πρώτος στρατιωτικός διοικητής της πόλης, ο πρίγκιπας Νικόλαος, γιός του βασιλιά Γεωργίου του Α
-1913 στις 19 Μαϊου στη βίλα Καπαντζή υπογράφηκε η ελληνοσερβική συνθήκη συμμαχίας.
-1917, στη Βίλα Καπαντζή σε μια από τις πιο σημαντικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας φιλοξενήθηκε η Τριανδρία (Βενιζέλος, Κουντουριώτης και Δαγκλής) η προσωρινή επαναστατική Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο
– 1918-1922 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία των οικογενειών Καπαντζή και του βουλευτή Τρικάλων Κοέν.
– Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στα δωμάτια του κτιρίου στεγάστηκαν προσφυγικές οικογένειες. Η οικογένεια Καπαντζή που ήταν Θεσσαλονικείς ντονμέδες αναγκάστηκε να μετεγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη
– 1928 το κτίριο αποκτήθηκε από την Εθνική Τράπεζα, η οποία το μίσθωσε για δέκα χρόνια στην αμερικανική εταιρεία Foundation που έκανε τα αντιπλημμυρικά έργα στην πεδιάδα της κεντρικής Μακεδονίας
-1938 στο κτίριο στεγάστηκε ένα από τα πιο ιστορικά και φημισμένα σχολεία της Θεσσαλονίκης, το Ε΄ Γυμνάσιο Αρρένων, το οποίο παρέμεινε έως το 1972, με εξαίρεση την περίοδο του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
– 1940 κατά τον πόλεμο η βίλα Καπαντζή επιτάχθηκε και λειτούργησε στρατιωτικό αρτοποιείο – 1941-1944 στη διάρκεια της Κατοχής επιτάχθηκε από τους Γερμανούς που όμως δεν την χρησιμοποίησαν.
– 1945 έως και το καλοκαίρι εγκαταστάθηκαν στο κτίριο βρετανικές στρατιωτικές αρχές μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στεγάστηκε εκ νέου και μέχρι το 1962 το Ε΄ Γυμνάσιο Αρρένων και μέχρι το 1972 το Η΄ Γυμνάσιο Αρρένων (χιλιάδες άρρενες μαθητές έχουν φοιτήσει στο ιστορικό αυτό κτίριο)
– 1972- 1982 το κτίριο που είχε μεγάλες ελλείψεις και φθορές εγκαταλείφθηκε μέχρι το 1982, οπότε και αποφασίστηκε η επισκευή του. – 1982 – 1997 Οι εργασίες επισκευής ολοκληρώθηκαν το 1989 και η Βίλα Καπαντζή στέγασε αρχικά το Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας ενώ από το 1997 μέχρι και σήμερα στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.

Στη φωτογραφία που ακολουθεί θα δείτε τη βίλα Καπαντζή όπως φαινόταν από τη θάλασσα την εποχή που στεγαζόταν το Ε΄γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης. Υπενθυμίζουμε ότι στο σημείο που σήμερα διασχίζει η Λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου και πριν από την μεγάλη επιχωμάτωση της παραλίας, υπήρχε θάλασσα που έφτανε ως την αυλή του σχολείου (οι μαθητές έκαναν μπάνιο ή βαρκάδα δίπλα στο σχολείο τους).Βίλα Καπαντζή: ώρες λειτουργίας

Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας 108, 54643, Θεσσαλονίκη Δείτε τον χάρτη