Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ)

Η σύλληψη της ιδέας δημιουργίας, του κτιριακού συγκροτήματος της Εταιρείας ήταν του έμπορα-εργολάβου Αλέξανδρου Λέτσα με σκοπό την περισυλλογή και μελέτη παντός γλωσσικού, αρχαιολογικού, ιστορικού ή λαογραφικού υλικού που σχετίζεται με τη Μακεδονία.

Το επιστημονικό και εθνικό έργο της Εταιρείας, αναγνωρίσθηκε και τιμήθηκε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό· έχει τιμηθεί με το αργυρό μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών και το χρυσό μετάλλιο του Δήμου Θεσσαλονίκης· επιπλέον διαπρεπείς επιστήμονες εξήραν το έργο της Εταιρείας, όπως είναι ο V. Laurent στην Revue des Etudes Byzantines (τόμ. 7ος ) και ο Bruno Lavagnini στο Atene e Roma (1954).Πλούσιο εκδοτικό έργο 

Για τη διάθεση των εκδόσεών της στο ευρύτερο κοινό η Εταιρεία συνεβλήθη με βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης, της Αθήνας και του εξωτερικού· επιπλέον μετέχει σε πανελλήνιες και διεθνείς εκθέσεις βιβλίου. Για την καλύτερη όμως προβολή των εκδόσεών της, ίδρυσε το 1970 βιβλιοπωλείο, στο ισόγειο του Μεγάρου Α΄.

Ο οργανισμός στεγάζεται σε τρία κτίρια.
Η Εταιρεία διαθέτει  Βιβλιοθήκη (1951) με 70.000 τόμους βιβλίων, περιοδικών, χειρογράφων, εφημερίδων και χαρτών καθώς και την Πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (Ιούνιος 1975), η οποία αποτέλεσε τον πρώτο οργανωμένο εικαστικό μουσειακό φορέα της Θεσσαλονίκης. Ως ξεχωριστό παράρτημα της Εταιρίας λειτουργεί το Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (ΙΜΧΑ). Το ΙΜΧΑ ιδρύθηκε το 1953

 Η Εταιρεία διαθέτει σήμερα τρία κτήρια συνεχόμενα, τα οποία αποτελούν ένα από τα καλύτερα κτηριακά συγκροτήματα της Ευρώπης. Χάρη στις ενέργειες του τότε γενικού γραμματέα της Εταιρείας Αλεξάνδρου Λέτσα και την πλήρη κατανόηση και συμπαράσταση του τότε Υπουργού Οικονομικών Σωτηρίου Γκοτζαμάνη, παραχωρήθηκε στην Εταιρεία από το Δημόσιο δωρεάν χώρος δύο χιλιάδων μέτρων κοντά στο Λευκό Πύργο, καθώς και ποσό ικανό για την ανέγερση του πρώτου μεγάρου της Εταιρείας. Στις 8 Φεβρουαρίου 1949 ο Βασιλεύς Παύλος έθεσε τον θεμέλιο λίθο του πρώτου μεγάρου της Εταιρείας και δύο χρόνια αργότερα, στις 19 Νοεμβρίου 1951, τον θεμέλιο λίθο του Μεγάρου Β΄. Οι εργασίες ανέγερσης του μεγάρου Γ΄ – που συνδέει το Μέγαρο Α΄ με το Μέγαρο Β΄ – ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 1968.

Στα κτήρια στεγάζονται όλες οι υπηρεσίες της Εταιρείας. Στο πενταόροφο κτήριο Α΄ στεγάζεται η διοίκηση, το Λογιστήριο, η Βιβλιοθήκη, το Bιβλιοπωλείο, η αίθουσα τελετών, το εντευκτήριο, και τα επιστημονικά τμήματα Εκδόσεων, Ιστορικών Μελετών και Γλωσσολογίας.Στο Μέγαρο Β΄ στεγάζεται το Θέατρο Αριστοτέλειον, το Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στο όποιο λειτουργεί ως μισθωτής το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης ως μισθωτής, η Πινακοθήκη και η αίθουσα συνεδρίων με δυνατότητα μεταφράσεως σε τρεις γλώσσες. Στο κτήριο Γ΄ στεγάζονται τα καμαρίνια των ηθοποιών, τα γραφεία διοικήσεως του Θεάτρου, η πλάγια κινητή σκηνή και οι χώροι παρασκευής σκηνικών.