Κριτική του βιβλίου «Ψηλά τις καρδιές» – Μια οικογένεια στην Ανατολική Γερμανία του Μαξίμ Λεό – μετάφραση : Γιώτα Λαγουδάκου εκδόσεις Δώμα
Μια γυναίκα στέκεται δίπλα μας κλαίγοντας. Λέει πως ήταν είκοσι χρονών όταν χτίστηκε το Τείχος. «Εμφανίστηκε έτσι απλά και τώρα εξαφανίζεται έτσι απλά και η ζωή μου πέρασε έτσι απλά».“
«Ψηλά τις καρδιές» – Μια οικογένεια στην Ανατολική Γερμανία
Όταν η Κλειώ, η Μούσα που θεωρείται η εγγυήτρια της Ιστορίας, παρέδωσε το χειρόγραφό της, την σάλπιγγα με την οποία διαλαλούσε τις πράξεις και την κλεψύδρα όσον αφορά την χρονολογική σειρά των γεγονότων, αρχίσαμε να βιώνουμε την Ιστορία, άμεσα μέσω των τηλεοπτικών δεκτών, από τον καναπέ του σπιτιού μας.
Το πρώτο μεγάλο ιστορικό γεγονός που βίωσε η ανθρωπότητα στις οθόνες της ήταν η πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ένα τείχος που τόσο η ανέγερση όσο και η πτώση του αντιπροσώπευσε μια ολόκληρη εποχή, μια έκπτωτη νοοτροπία, μια καταγραφή γεγονότων που όρισαν τόσο την παγκόσμια Ιστορία, την παγκόσμια οικονομία, την παγκόσμια πολιτική αντίληψη αλλά και τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων.
Ο Μαξίμ Λεό, τρίτης γενιάς Ανατολικο-γερμανός (σκέτο Γερμανός πλέον), δημοσιογράφος στο επάγγελμα πιάνει τον αντικατοπτρισμό που προβάλλει η συλλογική ιστορία πάνω στο αποτύπωμα της ατομικής μνήμης και καταγράφει την ιστορία της οικογένειας του, στο φόντο της οποίας ξεδιπλώνεται η Ευρωπαϊκή Ιστορία του 20ου αιώνα. Με καταγραφή λιτή, σχεδόν δημοσιογραφική, με ειλικρίνεια ενίοτε σοκαριστική, χωρίς ρομαντισμούς και εξάρσεις, όσο αυτό μπορεί να επιτευχθεί όταν το συναίσθημα λειτουργεί υποδόρια αλλά συστηματικά και η διελκυστίνδα μεταξύ ρομαντικής και κριτικής μνήμης κρίνεται στα σημεία. Ένα βιβλίο αφιερωμένο όχι μόνον στους ήρωες αλλά και στους αποκλεισθέντες της Ιστορίας – λες και η Ιστορία μπορεί να πραγματωθεί χωρίς κομπάρσους!
“..Όταν ο πατέρας μου μιλάει για τον εργατικό παράδεισο, εγώ σκέφτομαι τις ηλικιωμένες γυναίκες που στέκονται κάθε μέρα απέναντι του στο δρόμο, μπροστά στο μαγαζί με τα κάρβουνα και περιμένουν μήπως πέσει καμιά μπρικέτα από το φορτηγό. Σκέφτομαι τα μαγαζιά στο Δυτικό Βερολίνο όπου υπάρχουν τα πάντα σε αφθονία….. Στη Λαοκρατική Δημοκρατία απαγορεύεται να χορεύεις δημόσια καθώς έρχεται η αστυνομία και σε συλλαμβάνει…..Όποιος φοράει μπλουτζίν και τσόκαρα είναι ταξικός εχθρός. Όποιος στέκεται με ένα φορητό ραδιόφωνο στην άκρη του δρόμου δέχεται απειλές από βοηθούς της Λαϊκής Αστυνομίας. Απαγορεύεται να ακούς δυτικό ραδιόφωνο και να συμμετέχεις σε συναθροίσεις. Όποιος έχει τα μαλλιά του κοκοράκι, έπρεπε να στέκεται με τα πόδια ανοικτά κολλημένος στον τοίχο όσο έλεγχαν την ταυτότητα του….. Δέκα άνθρωποι σε ένα σπίτι είναι έγκλημα κατά του κράτους”.
Σε αυτήν την αναδρομή, ανάμεσα από φωτογραφίες που κάνουν τον αναγνώστη να ενσωματώνεται στα γεγονότα και να εξοικειώνεται με τα πρόσωπα, μας μιλά για όλα αυτά τα ετερόκλητα στοιχεία που τον επηρέασαν. Για τη μητέρα του, την Αννέ, κόρη ενός διάσημου άνδρα, ένθερμη αγωνίστρια του σοσιαλισμού, μεγαλωμένη με τις αρχές και την απόλυτη παραδοχή του αλάνθαστου του Κόμματος, ψυχή τε και σώματι πρέσβειρα ενός φοβικού αλλά και φοβισμένου κράτους, η οποία διακατέχεται από τον νόστο ενός ιδεατού που ξέφτισε αλλά που κατέχει την ίδια της την νιότη.
Για τον πατέρα του, τον Βόλφ, καλλιτέχνη με δικά του όρια, ιδεοληψίες και ατομικές προσλαμβάνουσες σε έναν χώρο συλλογικής δράσης και αντίδρασης. Όλες οι πληροφορίες που προσλαμβάνει για τα γεγονότα στον κόσμο διαθλώνται μέσα του σε αισθήσεις, συναισθήματα και εικόνες χωρίς κανένα όμως ίχνος της ιδεολογίας που τα προκάλεσε, σε όποια πλευρά της Ιστορίας και εάν βρίσκεται.
Για τον παππού του, από την πλευρά της μητέρας του, τον Γκέρχαρντ, μεγαλοαστό στην καταγωγή, έναν θαρραλέο άνδρα που τον καθοδηγούσαν τα πιστεύω του. Εξέχουσα προσωπικότητα, αγωνιστής τόσο της Γαλλικής Αντιστάσεως όσο και του νέου αυτού Κράτους στο οποίο πίστεψε ότι το άδικο και οι Ναζί δεν θα είχαν καμία ευκαιρία ενώ οι ελπίδες θα γινόντουσαν πράξη και η ελευθερία και ο σοσιαλισμός δεν θα αποτελούσαν αντίφαση. « Η νέα πίστη αντί των παλιών βασάνων : αυτή ήταν η ιδρυτική συμφωνία της Λαοκρατικής Δημοκρατίας.’
Για τον άλλο παππού του, τον Βέρναρντ,από την πλευρά του πατέρα του, γιό εργατικής οικογένειας που αντιπροσωπεύει το άλλο κλίτος της Ιστορίας, που δεν τηρούσε στάση «κριτικής αναμονής» απέναντι στον ναζισμό. Τουναντίον, πίστευε ότι με τον ναζισμό και τα παιδιά των εργατών θα είχαν μια δεύτερη ευκαιρία. Στην αλλαγή ρότας, ως άλλος χαμαιλέων με την ίδια ευκολία που έσβησε τον αγκυλωτό σταυρό από το ολυμπιακό του μετάλλιο το 1936, με την ίδια ευκολία ήθελε οπωσδήποτε και την μεγάλη ναζιστική σημαία στο πρώτο του σπίτι.
Σύζυγός του η Ζίγκριντ, γυναίκα χαμηλών τόνων που ψηλαφούσε τα πατήματα του συζύγου της. «….. Ρώτησα τη Ζίγκριντ τι είχε ακούσει για τα εγκλήματα των Ναζί. Χρειάστηκε να σκεφθεί λίγο «Δεν ασχολούμασταν με αυτά. Ούτε όταν εξαφανίστηκε το γειτονόπουλο μας, ένα κοριτσάκι με ξανθές μπούκλες γιατί ήταν Εβραία, ούτε όταν εξαφανίστηκε η Εβραία διευθύντρια του σχολείου με σπουδαία φιλανθρωπική δράση. Έτσι ήταν όμως, δεν ρωτήσαμε τίποτε ίσως και να φοβόμασταν.»
Ρήση Θουκυδίδη : Έχουμε ηττηθεί ως άνθρωποι από τα 3 ισχυρότερα πάθη : Τη δόξα, το φόβο και το συμφέρον»
Το φόντο ήταν μια χώρα χωρίς φωνή, η σιωπή και το Κόμμα μετρούσε την ταχύτητα της ζωής και οι πολίτες ακροβατούσαν με τακτικές επιβίωσης.
«…. Το Κόμμα είναι η απόλυτη αλήθεια, η απόλυτη σοφία, γι’ αυτό και μοναχά οι εχθροί του Κόμματος διανοούνται να το επικρίνουν ή να θεωρήσουν ότι είναι πιο έξυπνοι απ’ αυτό. Μεμονωμένα μέλη του Κόμματος μπορεί να αποτύχουν ή να κάνουν λάθος. Το Κόμμα δεν κάνει λάθος ποτέ. Αυτή η πίστη στη μεγάλη Ολότητα, στην «υπόθεση είναι καθήκον και όποιος δεν στηρίζει το Κόμμα, άνευ όρων, απομονώνεται».
Η Στάζι πανταχού παρούσα έμμεσα ή άμεσα σε αυτή την σκοτεινή διαπάλη στις εκστρατείες χαφιεδισμού, σπίλωσης και σίγασης των «άλλων» φωνών, αυτών που η ιδεολογία τους αφορούσε τη ζωή.
Ο χρόνος πίσω τους και όλα όσα διαδραματίσθηκαν έγιναν Ιστορία. Όλα όσα έθαψαν μέσα τους ως –εκ του αποτελέσματος- ντροπιαστικά ή ηττημένα τώρα, σύμφωνα με τον Μαξίμ Λεό αξίζει να αναστηθούν, να ξετυλιχθούν υπό το πρίσμα της άλλης προοπτικής και τα καταγράφει. Καθώς η μνήμη ελευθερώνεται από την ταπείνωση το μέλλον ξαναγίνεται ένα πεδίο δράσης. Ο δεσμός με το παρελθόν ξεθωριάζει. Τώρα μόνον το παρόν φανερώνεται. Και ο Μαξίμ Λεό, με αυτή την ωραία προτροπή «Ψηλά τις καρδιές» καταγράφει το παρελθόν αλλά κοιτάζει κατάματα χαμογελώντας το παρόν.
Όταν η Κλειώ, η Μούσα που θεωρείται η εγγυήτρια της Ιστορίας παρέδωσε τα διαπιστευτήρια και σύμβολά της αρχίσαμε να βιώνουμε την Ιστορία διαφορετικά. Με την μητέρα της την Μνημοσύνη όμως τι κάναμε;;;;
Ένα πολύ καλό και δυνατό βιβλίο για τους λάτρεις της Ιστορίας, των αναψηλάφησης γεγονότων, της χαρτογράφησης των ανθρωπίνων συμπεριφορών, της ενοχής, της απώλειας, της διδαχής και της μνήμης.
«Ψηλά τις καρδιές» – Μια οικογένεια στην Ανατολική Γερμανία | κριτική – σχολιασμός Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
