Πολλές φορές ο καθένας από εμάς έχει αναρωτηθεί γιατί επιμένει να συμπεριφέρεται με ένα συγκεκριμένο δυσλειτουργικό για τον ίδιο τρόπο, γιατί συνεχίζει να επιλέγει ανθρώπους που τον κάνουν δυστυχισμένο, γιατί νιώθει ανίκανος να ολοκληρώσει μία εργασία. Συχνά, ενώ έχουμε τη θέληση να αλλάξουμε μία κατάσταση, μία σχέση ή ακόμη και ολόκληρη τη ζωή μας αισθανόμαστε ανήμποροι μπροστά στα γεγονότα και τις ίδιες τις αντιδράσεις μας προς αυτά και τους γύρω μας. Στην πραγματικότητα ο ίδιος μας ο εαυτός σαμποτάρει υποσυνείδητα τις κινήσεις και τις επιλογές μας προκειμένου να νιώσουμε σταθερότητα και ασφάλεια με οικείες καταστάσεις και σχέσεις ακόμη και αν μιλάμε για μη υγιείς επιλογές.
Ο Ψυχολόγος δρ. Jeffrey Young εισήγαγε την έννοια των σχημάτων. Τα σχήματα αποτελούν μέρος της προσωπικής ταυτότητας του κάθε ανθρώπου. Σύμφωνα με τη θεωρία, τα σχήματα είναι βασικές δομές της προσωπικότητας που δημιουργούνται από τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο. Είναι δομές που περιλαμβάνουν βιώματα, σκέψεις και συναισθήματα και διατηρούνται με το πέρασμα των χρόνων, παρά τις εμπειρίες που πιθανώς να τα αντικρούουν. Το πρόβλημα είναι ότι όταν παρατηρούμε την πραγματικότητα μέσα από αυτό το πρίσμα, συχνά την αντιλαμβανόμαστε εξαιρετικά αλλοιωμένη.
Τα σχήματα προκύπτουν από ανεκπλήρωτες συναισθηματικές ανάγκες κατά την παιδική ηλικία, οι οποίες είναι: ασφαλείς δεσμοί με τους άλλους, αυτονομία και αίσθηση της ταυτότητας, ελευθερία έκφρασης αναγκών και συναισθημάτων, αυθορμητισμός και αυτοέλεγχος. Η κύρια πηγή των σχημάτων είναι οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Έπειτα ακολουθούν οι κοινωνικές επαφές του ατόμου και φυσικά η ιδιοσυγκρασία του.
Πεδία σχημάτων
Κατηγορία I: Αποσύνδεση και απόρριψη
Οι άνθρωποι με σχήματα σε αυτή την κατηγορία είναι ανίκανοι να δημιουργήσουν ασφαλείς και ικανοποιητικές σχέσεις με τους άλλους. Πιστεύουν πως οι ανάγκες τους για σταθερότητα, φροντίδα, αγάπη και να ανήκουν κάπου δεν θα ικανοποιηθούν.
Εγκατάλειψη/αστάθεια
Δυσπιστία/κακοποίηση
Συναισθηματική στέρηση
Μειονεξεία/ντροπή
Κοινωνική απομόνωση/αποξένωση
Κατηγορία ΙΙ: Μειωμένη αυτονομία και απόδοση
Αυτονομία είναι η ικανότητα του ατόμου να διαχωρίζεται από την οικογένειά του και να λειτουργεί ανεξάρτητα σε σχέση με τους συνομηλίκους του. Οι άνθρωποι με σχήματα σε αυτή την κατηγορία έχουν προσδοκίες από τον εαυτό τους και τον κόσμο οι οποίες επηρεάζουν την ικανότητα τους να διαχωρίσουν τον εαυτό τους από τους γονείς και να λειτουργήσουν ανεξάρτητα και επιτυχημένα.
Εξάρτηση/ανικανότητα
Ευαλωτότητα στον κίνδυνο
Υπερεμπλοκή/ελλειμματικός εαυτός
Αποτυχία
Κατηγορία III: Εξασθενημένα όρια
Οι άνθρωποι σε αυτή την κατηγορία δεν έχουν αναπτύξει κατάλληλα εσωτερικά όρια για αμοιβαιότητα και υπευθυνότητα προς τους άλλους, για αυτοπειθαρχία και για μακροπρόθεσμους στόχους. Έχουν δυσκολία να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων, να συνεργάζονται μαζί τους, να κάνουν δεσμεύσεις και να βάζουν ή να πραγματοποιούν ρεαλιστικούς στόχους.
Υπεροχή/ανωτερότητα
Ανεπαρκής αυτοέλεγχος
Κατηγορία IV: Προσανατολισμός στους άλλους
Οι άνθρωποι με σχήματα εδώ έχουν υπερβολικό ενδιαφέρον για τις επιθυμίες, τα συναισθήματα, και τις αντιδράσεις των άλλων προκειμένου να κερδίσουν την αγάπη, την αποδοχή και την διατήρηση των άλλων κοντά τους. Συνήθως νιώθουν καταπιεσμένοι και δεν είναι ενήμεροι για το θυμό και τις ανάγκες τους.
Υποταγή Αυτοθυσία
Αναζήτηση επιβεβαίωσης/αναγνώρισης
Κατηγορία V: Υπερεπαγρύπνηση και αναστολή
Εδώ δίνεται υπερβολική έμφαση στην καταπίεση των αυθόρμητων συναισθημάτων, παρορμήσεων και επιλογών του ατόμου και στην ικανοποίηση / συμμόρφωση άκαμπτων εσωτερικευμένων ρόλων και προσδοκιών για ηθική συμπεριφορά συχνά εις βάρος της χαράς, της έκφρασης, της χαλάρωσης, των στενών σχέσεων και της υγείας.
Αρνητισμός/ευαλωτότητα στα σφάλματα
Υπερβολικός έλεγχος/ συναισθηματική αναστολή
Άκαμπτα πρότυπα / υπερβολική επικριτικότητα
Τιμωρητικότητα
Τα σχήματα του κάθε ανθρώπου παλεύουν να επιβιώσουν ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης ανάγκης για συνέπεια. Αν και προκαλούν πόνο, είναι άνετα και οικεία και οι άνθρωποι ασυνείδητα έλκονται από γεγονότα που τα ενεργοποιούν. Με λίγα λόγια όλοι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τρόπο που διαιωνίζει τα σχήματά τους, με το να επιλέγουν καταστάσεις και σχέσεις που τα ενεργοποιούν και με το να παραμένουν σε αυτές, ενώ συνηθίζουν να αποφεύγουν σχέσεις που είναι πιθανό να επουλώσουν τα σχήματα. Ως αποτέλεσμα, υποσυνείδητα επιμένουν να αναπαράγουν ως ενήλικες τις συνθήκες που τους έβλαψαν στην παιδική ηλικία.
Αφού ανακαλύψετε τις παγίδες που σας δυσκολεύουν, θα πρέπει στη συνέχεια να προσπαθήσετε να τις αλλάξετε. Πρόκειται σίγουρα για μια δύσκολη διαδικασία κατά την οποία χρειάζεται να πιέσετε τον εαυτό σας να λειτουργήσει διαφορετικά. Σίγουρα δεν μπορείτε ποτέ να απαλλαγείτε ολοκληρωτικά από τα σχήματά σας, αλλά θα καταφέρετε να τα αποδυναμώσετε αν ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Χριστίνα Βαγενά, ΜSc Συμβουλευτική Ψυχολογία, Γνωστική-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία, e-mail: vagenachristina@yahoo.com, τηλ: 2311 242092
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
