Ρένη Πιττακή («Ο Γιώργος ως Άμλετ»)

Στο Θέατρο Τέχνης του δασκάλου της Κάρολου Κουν, πρωτόπαιξε έργο της Λούλας Αναγνωστάκη στο Θέατρο Τέχνης, και από τότε έχουν συνεργαστεί τόσες φορές μαζί, ώστε χωρίς υπερβολή να θεωρείται η απόλυτη ερμηνεύτρια των ηρωίδων της.  Αυτό το καλοκαίρι, ερμηνεύει το νέο έργο της Αναγνωστάκη, «Ο Γιώργος ως Άμλετ», στο Φεστιβάλ Φιλίππων-Καβάλας. H Ρένη Πιττακή έδωσε συνέντευξη στην Αναστασία Γρηγοριάδου και το περιοδικό CITY.

Μες στη χούντα, το ’72, το έργο «Αντόνιο ή Το μήνυμα», ήταν η πρώτη σας συνεργασία με τη Λούλα Αναγνωστάκη;
Εκεί ήταν η πρώτη συνάντηση, ναι. Βεβαίως όταν ήμουν στη σχολή είχα δει, είχε ήδη ανέβει η τριλογία της, η «Πόλη», η «Διανυκτέρευση» και η «Παρέλαση». Ήταν τα τρία μονόπρακτα με τα οποία έκανε το ξεκίνημά της, μια θριαμβευτική είσοδος στο χώρο του νεοελληνικού θεάτρου.

Τι ήταν αυτό που έκανε την είσοδο πολύ έντονη;
Καλύτερα θα τα πουν οι θεατρολόγοι, αλλά για μένα ήταν το στίγμα της, αυτό που λέμε η προσωπικότητα του συγγραφέα, είχε από την αρχή τη σφραγίδα της. Σε τι συνίσταται τώρα αυτή η σφραγίδα; Σε μια γραφή και ένα θέατρο το οποίο έχει να κάνει με μία πραγματικότητα, τη δική μας πραγματικότητα, γιατί τα θέματα της ήταν παρμένα μέσα από τα βιώματά της, μια Ελλάδα που έβγαινε από τον εμφύλιο, μνήμες τραυματικές και στην «Πόλη» και στην «Παρέλαση» των παιδιών, στη «Διανυκτέρευση» έχουμε έναν κυνηγημένο που ζει λαθραία, ένας απόηχος του διχασμού, του κυνηγητού, είναι η μετεμφυλιακή Ελλάδα όπου υπάρχει βέβαια δημοκρατία δεν παύουν όμως να υπάρχουν αυτά τα θέματα. Όμως, αυτά όλα, καθόλου περιορισμένα. Υπήρχε μια ελευθερία στη γραφή της. Ναι, υπάρχει πραγματικότητα αλλά και ένα άλλο κλίμα το οποίο να ξεπερνάει το ρεαλισμό των προσώπων. Και γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα η «Παρέλαση» παίζεται, και από ξένους. Τα έργα της ξεπερνούν το τοπικό. Αυτός είναι ο πυρήνας της, δεν είχαμε να κάνουμε με μια ηθογραφία πια. Μπορώ να πω βέβαια ότι τα πρώτα κείμενά της είχαν έναν κλειστοφοβικό χαρακτήρα, απομάκρυναν μάλλον ένα ευρύτερο κοινό. Το άνοιγμα ήρθε με τη «Νίκη» πρώτα, με τον «Ήχο του Όπλου» μετά.

Τι είναι αυτό που αγαπάτε στο πνεύμα και στο γράψιμό της, στο πώς δομεί το λόγο της;
Είναι το μη προβλέψιμο. Υπάρχει πάντα κάτι που αιωρείται, δεν είναι κάτι συμπαγές. Δεν μπαίνει σε κουτιά, έχει αυτό το άνοιγμα. Το άνοιγμα στη σκοτεινιά, στο πίσω και στο μπρος, και στα θέματα υπάρχουν οι ρωγμές.

Πώς δουλεύετε τα κείμενά της, και τα προηγούμενα και το καινούριο;
Μέσα από μένα, από δικά μου πράγματα, βγαίνει η δική της παρουσία. Είναι και κείμενα όπως στον «Ουρανό κατακόκκινο» που  είναι σαν να έβλεπα εκείνην, απολύτως. Αλλά πρέπει να πω ότι και στον «Ήχο του όπλου» στους δικούς της ρυθμούς υποκρίθηκα, γιατί εγώ έχω άλλους ρυθμούς στη ζωή, άλλη έκφραση. Γνωρίζοντας τη δική της έκφραση επεδίωξα να περάσει αυτό σε μένα, να γίνει η δουλειά μου.

Τώρα, στην έβδομη φορά που συνεργάζεστε, δουλεύετε ένα ιδιαίτερο κείμενό της, καθώς αφορά στον Γιώργο Χειμωνά, τον σύντροφο της.
Πρώτα πρώτα, αυτό θα ήθελα να πω, γιατί ίσως υπάρχει μια παρεξήγηση σε αυτό, δεν είναι ένας θεατρικός μονόλογος. Είναι σκόρπιες εικόνες, κάποιες σημειώσεις, σπαράγματα ζωής που αφορούν στο σύντροφό της, το Γιώργο Χειμωνά. Αυτές τις εικόνες, τις σκέψεις, τις σημειώσεις θα τις συνθέσουμε σε ένα αναλόγιο. Μέσα από διάφορες στιγμές αναφέρεται στο Γιώργο, αυτό είναι πολύ καθαρό, είτε πιο αφηρημένη είτε πιο συγκεκριμένη, εγώ θα είμαι εκεί και θα μιλάω για το Γιώργο Χειμωνά, δεν έχει άλλο.

Ποιος μιλά στο κείμενο;
Μιλά η ίδια, αλλά σαν το θέλει να έχει δύο πλευρές. Στη μια είναι απάντηση, απόκριση, σαν να της παίρνει κάποιος μια συνέντευξη και στη δεύτερη μιλά απευθείας στο Χειμωνά. Στη μια πιο άμεσο, στην άλλη σε μια απόσταση, πιο «απών» πρόσωπο, αυτό που λέμε το ανάμεσα, κάπου, όπως είναι κι η ίδια και ήταν κι ο Γιώργος. Στο εδώ και στο εκεί. Η ίδια μιλά λοιπόν, λέει «η Ρένη κάνει αυτό, κάθεται εκεί», αλλά είναι εκείνη που μιλά  όπως εγώ καταλαβαίνω πως είναι η ίδια πίσω από τα πρόσωπά της, μάλιστα σε κάποιες γυναίκες, αν ξέρεις, τη βλέπεις ολοκάθαρα όπως βλέπεις στην «Κασέτα» ότι ήταν ο Γιώργος πίσω από τον κεντρικό ήρωα

Γνωρίζεστε, συνεργάζεστε πολλά χρόνια, πώς είναι τώρα που θα γίνετε η φωνή της καθώς θα μιλά στον και για τον Γιώργο Χειμωνά;
Για μένα δεν αλλάζει τίποτα, είναι μια συνέχεια της σχέσης μας. Συναντιέμαι πάλι μαζί της, αυτή τη φορά να μιλήσουμε για το Γιώργο, εκ μέρους της μιλάω και εκ μέρους μου, βέβαια, γιατί αυτά που λέει τα έχω δει κι εγώ.

Ήταν δύο έντονες προσωπικότητες σε μια δυνατή σχέση;
Ναι, δυνατή και ιδιαίτερη. Και για τον ένα και για τον άλλο ήταν κάτι εκρηκτικό φαντάζομαι σε στιγμές, σε σιωπές, κάτι πολύ θεατρικό, σε τελευταία ανάλυση. Αυτό είναι κάτι που και οι ίδιοι το γνώριζαν, ήξεραν ότι παίζουν, και τους άρεσε να το προβάλουν, πολλές φορές, ότι «παίζουν», μέσα σε κόσμο.

Εσείς ως ηθοποιός, αυτό το παιχνίδι, το «παίζω», βλέπετε να είναι ή να γίνεται και κομμάτι της φύσης και της ζωής του ηθοποιού που γνωρίζει καλύτερα και λόγω δουλειάς τι φαίνεται, τι βλέπουν οι άλλοι σε αυτόν;
Καλά, αυτό σπουδάζουμε βέβαια και εμείς πρέπει να το καταλαβαίνουμε. Όμως , όλοι μας από μωρά παιδιά, παίζουμε. Τους πολύ ταπεινούς, τους άνετους, τους χαλαρούς, γιατί όλοι μας, θέλουμε να αρέσουμε, να επιβεβαιωνόμαστε ή αντίθετα θέλουμε να προκαλέσουμε, όλα αυτά είναι ανθρώπινα.

Πώς σας φαίνεται το φετινό αφιέρωμα του Φεστιβάλ Φιλίππων-Καβάλας στο Χειμωνά;
Μπράβο στο Θοδωρή Γκόνη που σκέφτηκε να το κάνει αυτό, να τιμήσει έτσι στα δέκα χρόνια, με ένα αφιέρωμα όπου πολλοί θα καταθέσουν κάτι για αυτόν, τον Χειμωνά, αυτό το ιδιαίτερο πλάσμα, και στην επιστήμη και στην τέχνη μας. Ένας Άμλετ. Στην εισαγωγή για τον Άμλετ λέει ο Χειμωνάς, τα όντα αυτά είναι περιπλανώμενα και ιπτάμενα, και ο ίδιος ήταν ένα τέτοιο πλάσμα.

Και με αφορμή αυτό το αφιέρωμα έχουμε μετά από χρόνια ένα καινούριο κείμενο της Λούλας Αναγνωστακη.
Νομίζω ο Θοδωρής την έβαλε στη «πρίζα». Ξέρω ότι είχε αντιστάσεις αλλά τελικά, ξέρετε πως είμαστε οι άνθρωποι…

Πώς είμαστε;
Μας ζωντανεύει το να μπούμε σε μία προσπάθεια. Ήταν ένα σπρώξιμο από τον Θοδωρή και κάπου το θέλουμε όλοι, το ζητάμε μέσα μας για να μπούμε σε κίνηση.

Κάτι τελευταίο θα ήθελα να σας ρωτήσω. Ηθοποιούς όπως εσάς, που έχετε ερμηνεύσει σημαντικούς ρόλους, ανθρώπων στα όρια ή έξω από αυτά, πόσο επηρεάζουν τη ζωή σας αυτοί οι ρόλοι;
Είναι πολύ εύλογη ερώτηση. Φυσικά και επηρεάζουν. Το ζήτημα είναι ότι αν επηρέαζαν σε ένα βαθμό υπερβολικό θα έπρεπε να είμαστε τρελοί, που σημαίνει ότι υπάρχει μία τέχνη πάνω σε αυτό. Και φυσικά υπάρχει και μία απόσταση, τελειώνει η παράσταση θα πάμε να φάμε με τους φίλους μας, η ζωή είναι εδώ. Όμως βεβαίως και επηρεάζουν, απόδειξη, να σας πω κάτι πρακτικό, εγώ μετά τις «Δούλες» του Ζενέ, που ήταν και κοντά με το «Όχι εγώ» του Μπέκετ, καταλαβαίνετε τι κείμενα, και τι…, αχ, χα, παναγία μου, ε, έψαχνα πάρα πολύ καιρό να βρω μία κομεντί, και βρεθήκαν τα «Έξι μαθήματα χορού» και είπα δόξα τω θεώ να χαρώ, να κάνω κάτι ελαφρύ που να μην είναι βέβαια σάχλα, αλλά να χαρώ, το είχα ανάγκη. Όταν ερμηνεύεις οριακούς ρόλους χρειάζεσαι ανάσες, αλλαγές, ασφαλώς.

Και καμιά φορά, αυτή η δυνατότητα που έχετε να ζήσετε έστω για λίγο αλλά πολύ έντονα τις άλλες ζωές μπορεί να σας βοηθά να ξεπερνάτε την περιέργεια να τις ζήσετε κιόλας, αφού ξέρετε πώς είναι;
Πιθανόν ναι, κι αυτό που λέτε το έχω πει. Σαν παιδί ήμουν πολύ κλειστό, από την άλλη όμ