Σχέδιο 75 (2022) | Κριτική

Σχέδιο 75 (2022) | “Plan 75” Κοινωνικό δράμα, ιαπωνικής και διεθνούς συμπαραγωγής του 2022, σε σκηνοθεσία Τσι Χαγιακάουα, με τους Τσιέκο Μπάισο, Χαγιάτο Ισομούρα, Στεφανί Αριάν, Γιουούμι Καγουάι, Τάκα Τακάο κα.

Παγερή σαν τον θάνατο, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της νεαρής Ιαπωνέζας σκηνοθέτριας Τσι Χαγιακάουα, θα προκαλέσει ανατριχίλες ακόμη και στους πιο κυνικούς ή όσους έχουν ενστερνιστεί ιδεολογίες που δεν χωρούν αδυνάτους, ανθρώπους που δεν μπορούν να προσφέρουν πλέον στην «παραγωγή», όπως οι ηλικιωμένοι στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Η Χαγιακάουα, η οποία απ’ ό,τι φαίνεται θα μας απασχολήσει στο μέλλον με το ταλέντο της, θα κάνει το ντεμπούτο της με ένα υπόκωφο κοινωνικό δράμα, μιλώντας για το άμεσο μέλλον – σε πολλούς θα μοιάζει με ένα σχέδιο εν εξελίξει -και έναν κόσμο που θέλει να σκοτώσει την όποια ανθρωπιά και κέντρα εξουσίας που θέλουν να καθαρίσουν διά παντός με τα βαρίδια των ηλικιωμένων, το κόστος των συντάξεων, να μοιράσουν σε νέες επιχειρηματικές επενδύσεις – «μοχλός ανάπτυξης» – τα χρήματα που είχαν δουλέψει εκατομμύρια απλοί άνθρωποι.

Το καλογραμμένο και ιδιαιτέρως στοχαστικό σενάριο, αφορά ένα πρόγραμμα, που ονομάζεται «Σχέδιο 75» και το οποίο παροτρύνει τους ηλικιωμένους άνω των 75 χρόνων να επιλέξουν «οικειοθελώς» την ευθανασία, ως λύση στο πρόβλημα ενός ολοένα και πιο γερασμένου πληθυσμού. Μια μοναχική ηλικιωμένη γυναίκα, με περιορισμένα μέσα επιβίωσης, που δεν μπορεί να βρει κάποια απασχόληση ή να επικοινωνήσει με την κόρη της, θα μπει στον πειρασμό κυρίως γιατί η γραμμή εξυπηρέτησης της εταιρίας «εξολόθρευσης ηλικιωμένων» είναι και η μοναδική συντροφιά της.

Η συνταρακτική, στα όρια του εφιάλτη, ταινία, που προβλήθηκε στο Ένα Κάποιο Βλέμμα, στο φεστιβάλ των Καννών και διακρίθηκε ιδιαίτερα, δεν είναι τίποτα άλλο από ένα φιλμ για τον άκρατο καπιταλισμό και τις πολιτικές που ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε πολλές αναπτυγμένες οικονομικά χώρες. Χώρες που, αφού πέτυχαν τον κατακερματισμό των κοινωνιών, την αποξένωση στις οικογένειες, στοχεύουν τους πιο ευάλωτους. Το στόρι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και φαντασίας, αλλά εδώ είναι φανερό ότι μιλάει για το αύριο, αν όχι και για το σήμερα. Για διεστραμμένα σχέδια, όπου η εμπορικότητα μπαίνει σε όλες τις πτυχές της ζωής, ακόμη και τον θάνατο.

Μία σίγουρη «δουλίτσα» για την επιχειρηματικότητα, ειδικά αν τα κράτη και οι κυβερνήσεις παίρνουν το απόθεμα από την εργασία των φτωχών ανθρώπων και το μοιράζουν σε εταιρείες. Και ταυτόχρονα, τα κράτη κερδίζουν τα χρήματα από τις πενιχρές συντάξεις, την ιατρική περίθαλψη, τις δομές για ηλικιωμένους κλπ.

Με μία πρωτοφανή ωριμότητα, η Χαγιακάουα, χωρίς να υψώσει τη φωνή, κρατώντας ψυχρούς τόνους, θα αποφύγει τις εύκολες συγκινησιακές εξάρσεις και θα αφήσει να μιλήσει η ιστορία της, οι συγκλονιστικές εικόνες (η σούπα όχι ως τροφή αλλά για να θερμάνει τα παγωμένα χέρια, η γηραιά ηρωίδα ως κινούμενο φωτεινό κολονάκι σε κεντρικό δρόμο, το ψάξιμο των υπαρχόντων που αφήνουν οι εκλιπόντες, θυμίζοντας τα κρεματόρια των ναζιστών…) απ’ τις οποίες απουσιάζουν τα γενικά πλάνα, ενώ πολλές φορές οι σκηνές έχουν τους ηθοποιούς πλάτη ή ως μακρινές φιγούρες, προσδίδοντας μία συστολή για τα όσα περιγράφει η ταινία. Άλλωστε, η μοναδική διέξοδος που δίνει η σκηνοθέτις στη γενική αδιαφορία για το απάνθρωπο σχέδιο είναι το ηθικό δίλημμα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι απλοί «πωλητές» του προγράμματος. Αυτοί τουλάχιστον που συνειδητοποιούν το έγκλημα στο οποίο συμμετέχουν για έναν μισθό.

Και βεβαίως διαθέτει και ένα φινάλε που απαντά με διακριτικότητα αλλά σαφώς στα παράλογα σχέδια, που γλυκομίλητα θέλουν να πλασάρουν την ευθανασία, ως προσφορά στους ηλικιωμένους, βάζοντας μπροστά ψευτοδιλήμματα, ενώ το επόμενο βήμα είναι το «Σχέδιο 75» και όπως προβλέπει και η ταινία, γιατί όχι και το «Σχέδιο 65».

Τεράστια, όμως, είναι και η συμβολή της 80χρονης καταξιωμένης πρωταγωνίστριας, Τσιέκο Μπάισο, η οποία με μία απίστευτη απλότητα και φυσικότητα, θα φωτίσει την ανθρωπιά που φτάνει στη δύση της. Μια εκπληκτική ερμηνεία, που μας φέρνει στο μυαλό τον Κάρλο Μπατίστι, στο αριστούργημα του Βιτόριο ντε Σίκα «Umberto D».

ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ… Στην Ιαπωνία, το κυβερνητικό πρόγραμμα «Σχέδιο 75» παροτρύνει τους ηλικιωμένους πολίτες να επιλέξουν οικειοθελώς την ευθανασία, ως λύση στο πρόβλημα μιας ολοένα και πιο γερασμένης κοινωνίας. Μια ηλικιωμένη γυναίκα με περιορισμένα μέσα επιβίωσης, ένας πραγματιστής «πωλητής» του Πλάνου 75 και ένας νεαρός εργάτης από τις Φιλιππίνες αντιμετωπίζουν διλήμματα ζωής και θανάτου.