Σώτη Τριανταφύλλου (νέο μυθιστόρημα «Για την αγάπη της γεωμετρίας»)

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957 και το «Για την αγάπη της γεωμετρίας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, είναι το ένατο μυθιστόρημα της. Για το μυθιστόρημα αυτό «συνομιλήσε» μέσω email, ο αρχισυντάκτης του περιοδικού CITY, Σωτήρης Ζήκος, με την Σώτη Τριανταφύλλου, που βρίσκεται στο Παρίσι και μετά φεύγει για Νέα Υόρκη.

Πες μας ποιο είναι το στόρι και ποιο το θέμα του μυθιστορήματος αυτού;
Είναι η ιστορία της Ανατολής Μπότσαρη που μεγαλώνει σε μια μεσοαστική οικογένεια στο κέντρο της Αθήνας. Η Ανατολή είναι σχεδόν μαθηματική διάνοια αλλά όχι αρκετά… Βρίσκεται σε πόλεμο με την οικογένεια, το σχολείο και τον κόσμο. Ένα από τα θέματα του βιβλίου είναι η αποτυχία – η κοινωνική και προσωπική συντριβή. Και η διατήρηση της αξιοπρέπειας, της ατομικότητας, του πώς να μένεις όρθιος, το πώς να μη γονατίζεις.

Το ότι η κεντρική ηρωίδα Ανατολή Μπότσαρη έχει συγγενικά βιογραφικά στοιχεία με τη συγγραφέα, τι σημαίνει; Ποια σχέση έχει το μυθιστόρημα αυτό με το «Ο χρόνος πάλι» και «Αύριο, μια άλλη χώρα»;
Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τον εαυτό μας… Όλα τα βιβλία είναι αυτοβιογραφικά, κυρίως όταν δεν φαίνονται αυτοβιογραφικά… Ακόμα και η Μόλλυ στο «Άλμπατρος», η ιστορία της οποίας εκτυλίσσεται στο βικτοριανό Λονδίνο, έχει σχέση με τη συγγραφέα – μ’ εμένα δηλαδή! Ο χαρακτήρας που ενδιαφέρεται για το προσωπικό ήθος, η μαχητικότητα, η αντοχή… Ωστόσο, ούτε με ενδιαφέρουν ούτε απολαμβάνω τα μυθιστορήματα στα οποία οι συγγραφείς αφηγούνται την ιστορία της ζωής τους. Θεωρώ την αυτοανάλυση κατώτερο είδος αφήγησης και ένδειξη ναρκισισμού. Το «Ο χρόνος πάλι» ήταν μια απόπειρα αποσπασματικής αυτοβιογραφίας που εντάχθηκε στη σειρά με τον τίτλο «Η κουζίνα του συγγραφέα». Στόχος αυτής της σειράς ήταν η περιγραφή του πώς ο καθένας από μας έγινε συγγραφέας και όχι κάτι άλλο… Δεν ήταν μέσα στις προθέσεις η αποκάλυψη της προσωπικής ζωής ή κάτι παρόμοιο. Έγραφα λοιπόν κι εγώ πώς έγινα συγγραφέας και πώς μου λείπει η καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία: το πώς από δεκαοκτώ χρονών ξυπνάω νωρίς για να εργαστώ, το πώς δεν με βοήθησε κανείς…τέτοια πράγματα… Όσο για το «Αύριο, μια άλλη χώρα» ήταν ένα σύντομο μυθιστόρημα με υλικά από την παιδική μου ηλικία κι από την Αθήνα της δεκαετίας του ’60. Τώρα αυτό το βιβλίο το προτείνω στους εφήβους: η ιστορία, οι ήρωες, ακόμα και η περιγραφή της πόλης είναι καθησυχαστικά – ενώ στο «Για την αγάπη της γεωμετρίας» όλα είναι ανησυχητικά.

Γιατί μετά το ξυράφισμα των φλεβών της Ανατολής, η αφήγηση που αφορά σε αυτήν περνάει και στο πρώτο πρόσωπο;
Η αφήγηση σε όλο το βιβλίο περνάει από το πρώτο πρόσωπο στο τρίτο και πάλι στο πρώτο. Είναι μια επιλογή αφηγηματικού ύφους.

Θα σκάσω αν δεν ρωτήσω: κυοφορήθηκες κι εσύ ως δίδυμη, όπως η Ανατολή;
Όχι… Ωστόσο, πράγματι ο μπαμπάς μου έλεγε ότι αν είχε δύο Σώτες στα χέρια του θα είχε πηδήξει από το παράθυρο! Γινόταν πολύς λόγος για το σάλτο μορτάλε!

Με εντυπωσιάζει η παράθεση λεπτομερειών από εποχές που έφυγαν. Τα γράφεις αμέσως από μνήμης ή καμιά φορά ρωτάς κάποιον παλιό «ρε θυμάσαι πώς το λέγανε εκείνο;»
Έχω ένα είδος υπερμνησίας που αποτελεί, στην ουσία, διαταραχή της μνήμης. Αυτή η μνήμη κάνει τον άνθρωπο να υποφέρει – δεν ξεχνάει τίποτα απ’ όσα θα έπρεπε να ξεχάσει. Πολλά πράγματα αξίζουν να ξεχαστούν… Όχι όμως: το ποτάμι δεν παίρνει τίποτα μαζί του.

Ο τρόπος που πήγε να αυτοκτονήσει ο Λευτέρης μου θύμισε τον Κερκ Ντάγκλας στον «Συμβιβασμό» του Ηλία Καζάν… Έχει σχέση;
Τι περίεργο, ε; Ναι, κι εκείνος έσκυψε την τελευταία στιγμή… Ένα τούνελ, ύστερα ένα νοσοκομείο… Νομίζω ότι όλοι οι αυτόχειρες, εξαιτίας του ενστίκτου της επιβίωσης, «σκύβουν» καθώς προσπαθούν να αυτοκτονήσουν. Κάνουν μια αυτόματη κίνηση για να σωθούν… Η αυτοκτονία είναι η ήττα αυτού του ενστίκτου, ο συγχρονισμός… Την πρώτη λοιπόν φορά ο Λευτέρης σκύβει και γλιτώνει – τη δεύτερη όμως… Με ενδιαφέρει πολύ η απόφαση της αυτοκτονίας, της ελευθερίας μπροστά στον θάνατο.

Αλήθεια έμαθες αγγλικά πριν μάθεις ελληνικά και σκεφτόσουν στα αγγλικά και τα μετέφραζες μέσα σου στα ελληνικά;
 Όπως έγραφα στο «Ο χρόνος πάλι», είχα μια απολύτως παγκοσμιοποιημένη παιδική ηλικία: ήταν ένα μεγάλο δώρο που μου έκανε η ζωή, το κοινωνικό περιβάλλον. Ένα πολύ μεγάλο και σπάνιο δώρο. Άργησα να συνειδητοποιήσω ότι δεν το είχε κάνει σε όλους κι ότι, ακόμα και σε όσους το είχε κάνει, δεν το είχαν εκτιμήσει και αξιοποιήσει…Καθώς περνούσε ο καιρός άνοιγαν για μένα καινούργια παράθυρα στον κόσμο – την ίδια στιγμή η Ελλάδα βυθιζόταν στους ήχους των λεβεντοαντάρτικων, στη θλιβερή Βαλκανία. Η εποχή της μεταπολίτευσης ήταν μια μένα μια τρομερή προσγείωση σε έναν πολιτισμό που δεν ήξερα. Ακόμα εν απορία διατελώ…

Δεν είναι απίθανο στην εποχή μας καθώς διαβάζεις για το τραγούδι «Astral Weeks» του Βαν Μόρρισον, να μπαίνεις στη στιγμή στο ίντερνετ και να το ακούς;
Κάθε μέρα ευγνωμονώ την τύχη μας που ζήσαμε για να αποκτήσουμε την εμπειρία αυτής της τεχνολογίας. Όταν ήμουν νέα ονειρευόμουν ένα είδος Ίντερνετ κι ένα είδος φορητών τηλεφώνων… Είμαι ευτυχισμένη που όλα αυτά έγιναν πραγματικότητα. Κι έχουμε ακόμα μακρύ δρόμο να διανύσουμε – χρόνο δεν έχουμε…

Τελικά έγραψες την πρώτη σου ερωτική ιστορία;
Σίγουρα δεν είμαι ο συγγραφέας των ερωτικών ιστοριών. Όπως δεν είμαι ο άνθρωπος που μιλάει για την ερωτική του ζωή. Πιστεύω ότι η γενικευμένη έλλειψη διακριτικότητας και η διάχυση του ιδιωτικού χώρου στον δημόσιο είναι χαρακτηριστικό της παρακμής του πολιτισμού μας. Η ζωή των ανθρώπων μοιάζει όλο και περισσότερο με ριάλιτι σόου – συχνά και η λογοτεχνία μοιάζει με ριάλιτι σόου… Η συνεχής ενασχόληση με τον έρωτα τον εξευτελίζει και κάνει τους ανθρώπους δυστυχισμένους χωρίς σοβαρό λόγο. Ποτέ δεν παραδεχόμουν ως «σοβαρά» τα ερωτικά προβλήματα των ανθρώπων για τα οποία τόσο πολύ παραπονιούνται: σοβαρά προβλήματα είναι εκείνα της σωματικής και ψυχικής υγείας, των κοινωνικών εξευτελισμών, της φτώχειας… Αυτά μάλιστα, είναι «προβλήματα»… Εκείνο το κορίτσι που στέκεται πάνω στα ερείπια της πυρηνικής καταστροφής στη Φουκουσίμα – αυτά είναι «προβλήματα»… Αλλά το να κάθεσαι να γράφεις βιβλία επειδή κάποιος σε εγκατέλειψε ή σε «πρόδωσε» (λέξη κι αυτή!)… Οι άνθρωποι που δεν έχουν πολλές εμπειρίες δεν καταλαβαίνουν την ασημαντότητα τέτοιων γεγονότων… Πράγματι, στο «Για την αγάπη της γεωμετρίας» περιγράφω μια εφηβική ερωτική ιστορία: είναι ατυχία να γνωρίζεις το καλύτερο που μπορεί να σου συμβεί όταν είσαι τόσο νέος. Οι καλύτερες ερωτικές ιστορίες πρέπει να είναι οι τελευταίες, όχι οι πρώτες. Γενικά, σε ό,τι αφορά τη λογοτεχνία, με ενδιαφέρει ο μεγάλος, θα λέγαμε, ανθρώπινος καμβάς: τα ζητήματα της δικαιοσύνης και της ατομικής ελευθερίας, τα ζητήματα της ηθικής – όχι οι λεπτομέρειες του μικροαστικού μας βίου. Δ

εν είναι κάπως τρομακτικό το ότι κανείς δεν κατάφερε να ανοίξει για πολύ το όστρακο μέσα στο οποίο ζει η Ανατολή;
Τη λυπάμαι την Ανατολή… Τι κάνει ένας τέτοιος άνθρωπος σ’ ένα περιβάλλον στενοκεφαλιάς και υπανάπτυξης απ’ όπου λείπει παντελώς η αξιοκρατία; Τίποτα δεν κάνει… Απλώς αναπνέει – εισπνέει, εκπνέει. Προσπαθεί να κρατηθεί έξω από το νερό. Τι χρειάζεται για να ζεις σ’ αυτόν τον κόσμο: κότσια χρειάζονται – κότσια και μυαλό.