Η χαρά μας όταν συνομιλούμε με λογοτέχνες είναι πάντοτε μεγάλη, ιδίως όταν η κουβέντα μας είναι πολύ ενδιαφέρουσα όπως αυτή με τη συγγραφέα Αλεξάνδρα Μητσιάλη* με την οποία κουβεντιάσαμε για ποικίλα θέματα. Η κυρία Μητσιάλη είναι μια συγγραφέας που εμπνέει τις νεότερες γενιές μέσω των βιβλίων της, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους. Με πλούσια εμπειρία στη λογοτεχνία και διδασκαλία, έχει αφοσιωθεί στη δημιουργία κόσμων που αγγίζουν τους νέους αναγνώστες, ενώ παράλληλα καλλιεργεί το ενδιαφέρον τους για την τέχνη της γραφής.
Για τρίτη συνεχή χρονιά κάνει σεμινάρια Δημιουργικής γραφής στον Ιανό (Εργαστήρια Βιβλίου | Σεμινάρια | IANOS | Φθινόπωρο 2024).Τα μαθήματα που διδάσκει αφορούν
- Παιδική και νεανική λογοτεχνία για ενήλικους)
https://www.ianos-seminaria.gr/el/market/product/8653 - και σεμινάρια Δημιουργικής γραφής για εφήβους.
https://www.ianos-seminaria.gr/el/market/product/9619
Η δημιουργική γραφή αφορά ανθρώπους που έχουν μέσα τους το μικρόβιο της συγγραφής και επιθυμούν να το καλλιεργήσουν. Τα μαθήματα τον βοηθούν να εξελίξει το προσωπικό του ύφος και να εκφράσει δομημένα τα όσα έχει ανάγκη να πει. Η συγγραφέας μας λέει πως είναι αδύνατο κανείς να γράφει δίχως να διαβάζει και δανείζεται τη συμβουλή της σπουδαίας Άλκης Ζέη « Να διαβάζεις, να διαβάζεις, να διαβάζεις».
Στην παρακάτω συνέντευξη, η συγγραφέας μοιράζεται τις σκέψεις της για τη λογοτεχνία, τη διαδικασία δημιουργίας και τη σχέση της με τους μαθητές της στα σεμινάρια δημιουργικής γραφής
Συνέντευξη: Αλεξάνδρα Μητσιάλη
Κα Μητσιάλη, κατάγεστε από την Κέρκυρα. Περιγράψτε μας τι είναι για εσάς ο τόπος σας, η όμορφη Κέρκυρα, με λίγα λόγια. Είναι η καταγωγική ρίζα, η αίσθηση του «ανήκειν», ο τόπος όπου κατοικεί η παιδική μου ηλικία και όπου, όταν επιστρέφω, νιώθω ότι όλα μπαίνουν στη θέση τους.
Τι είναι αυτό που αισθάνεστε όταν απευθύνεστε σε παιδιά και εφήβους μέσω των βιβλίων σας; Μεγάλη χαρά όταν γράφω αλλά και όταν επικοινωνώ μαζί τους στις σχολικές τάξεις όπου με καλούν, σε Λέσχες Ανάγνωσης, σε εκδηλώσεις. Μια βαθιά ικανοποίηση που προέρχεται από το γεγονός ό,τι όσα γράφω έχουν τη δύναμη να τους αγγίζουν, πράγμα που σημαίνει, εκτός των άλλων, ότι, παρά τα χρόνια που μεσολαβούν ανάμεσά μας, υπάρχουν βαθύτερες κοινές ανάγκες και ορισμένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά που παραμένουν ίδια και που μέσω της τέχνης γίνονται γέφυρα που ενώνει: η αγάπη για την ελευθερία και η υπεράσπιση του δίκιου ενάντια στον αυταρχισμό της κάθε εξουσίας, η μαγεία του έρωτα, η σημασία της φιλίας, η υπαρξιακή αναζήτηση που δεν τελειώνει ποτέ. Η επαφή με τα νέα παιδιά δε σου επιτρέπει να απομονωθείς σε έναν περίκλειστο ατομικό ή κοινωνικό κύκλο και να χαθείς μέσα σε ευνοϊκές ψευδαισθήσεις. Σε αναγκάζει να κρατάς μιας χρήσιμη και γόνιμη επαφή με την πραγματικότητα και να αλληλεπιδράς με αυτήν και κοινωνικά και συγγραφικά.
Εκτός από τη φιλολογική και τη συγγραφική ιδιότητά σας, διδάσκετε δημιουργική γραφή για εφήβους αλλά και παιδική και νεανική λογοτεχνία για ενήλικες στον ΙΑΝΟ. Πείτε μας λίγα λόγια γι’ αυτό. Δύο χρόνια σεμιναρίων για ενήλικες συμπληρώνω φέτος και εγκαινιάζω τον τρίτο στον Ιανό. Πρόκειται για δέκα τρίωρες συναντήσεις-μαθήματα στη χειμερινή και άλλες τόσες στην εαρινή περίοδο (δύο κύκλοι ανεξάρτητοι μεταξύ τους). Οι συναντήσεις για τους ενήλικες πραγματοποιούνται κάθε Δευτέρα 17.30-20.30 διαδικτυακά και ξεκινούν στο τέλος του Νοεμβρίου για τη χειμερινή και τον Απρίλιο για την εαρινή. Σε αυτά τα σεμινάρια η φιλολογική με τη συγγραφική μου ιδιότητα, με κυρίαρχη τη δεύτερη,συναντιούνται σε μια προσπάθεια να μυήσω τις συμμετέχουσες και τους συμμετέχοντες στον κόσμο της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, για να καθοδηγήσω την ομάδα μια πιο οργανωμένη και συστηματική μαθητεία σε αυτόν, για να μοιραστώ, ανοίγοντας το συγγραφικό μου εργαστήρι, την εμπειρία μου και να βοηθήσω όσο είναι κάθε φορά δυνατόν, την επίτευξη των στόχων όσων συμμετέχουν στην ομάδα. Πρόκειται για μια συλλογική δουλειά η οποία στηρίζεται στο αρμονικό και αλληλέγγυο κλίμα που διαμορφώνεται και στη δική μου οργάνωση και καθοδήγηση. Φέτος ξεκινώ και ένα καινούριο σεμινάριο που απευθύνεται σε εφήβους, παιδιά που ενδιαφέρονται να γράψουν ή γράφουν ήδη, παιδιά που ψάχνουν έναν χώρο απόλυτα φιλικό προς το αναγνωστικό και συγγραφικό τους ενδιαφέρον, έμπνευση, οργάνωση, μαθητεία. Αυτό το σεμινάριο θα πραγματοποιείται κάθε Τετάρτη 17.00-19.00 και αφορά παιδιά των τελευταίων τάξεων του δημοτικού και ως την Α΄ Λυκείου.
Αν μπορούσατε να μας περιγράψετε με λίγα λόγια τι να περιμένει κανείς ερχόμενος στα μαθήματα Δημιουργικής Γραφής τι θα μας λέγατε; Αν απλώς θέλει να βρεθεί μέσα σε μια ομάδα με την οποία να μοιράζετε την αγάπη για τη λογοτεχνία είναι ευπρόσδεκτος/η, θα ζήσει μια ωραία εμπειρία. Αν αναζητά κατευθυντήριες γραμμές, έμπνευση και κουράγιο για να ξεκινήσει να γράφει, σ’ αυτό το σεμινάριο θα τα βρει. Αν θέλει να βγάλει όσα ήδη έχει γράψει από το συρτάρι του δισταγμού και της ανασφάλειας και να συνεχίσει ενισχυμένος/η την προσπάθεια, αυτό θα συμβεί. Αν θέλει να εξιχνιάσει τον εκδοτικό χώρο, να σχηματίσει μια ρεαλιστική εικόνα του και να δει πώς θα μπορούσε να κινηθεί μέσα σε αυτόν, θα πάρει τις κατάλληλες πληροφορίες. Αυτό το σεμινάριο λειτουργεί ωραία και είναι και για μένα μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. Όσοι και όσες έχουν μέχρι στιγμής συμμετάσχει στα σεμινάρια αυτά βρήκαν, κατά δική τους ομολογία, πολλά απ’ όσα περίμεναν.
Διαβάζω στο βιογραφικό σας πως εμψυχώνετε Λέσχες Ανάγνωσης. Πώς αλληλεπιδρούν τα μέλη μιας Λέσχης Ανάγνωσης και ποια τα οφέλη της συμμετοχής σε αυτή; Οι Λέσχες Ανάγνωσης είναι μικρές αναγνωστικές κοινότητες, κύκλοι (κυριολεκτικά και μεταφορικά) ανθρώπων που μαθαίνουν να μοιράζονται την αναγνωστική τους εμπειρία, να ακούν τους άλλους προσεκτικά, να σέβονται τις διαφορετικές οπτικές γωνίες, συχνά να εμπνέονται από αυτές, που διαβάζουν βιβλία τα οποία, κατά δική τους ομολογία, δε θα επέλεγαν και τα οποία με τα χρόνια δημιουργούν νέα ενδιαφέροντα και ένα εμπλουτισμένο πνευματικό κόσμο. Η συζήτηση σε μια Λέσχη Ανάγνωσης γίνεται σε μια ατμόσφαιρα ευγενική, πολιτισμένη, κατανυκτική. Όλες/οι θέλουν να μιλήσουν και να ακούσουν τους άλλους να μιλούν. Και όλοι μιλούν ουσιαστικά σε επαφή με τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους, σε επαφή με τον κόσμο του/της συγγραφέα και με τον ιδιαίτερο τρόπο που αυτός έχει επικοινωνήσει μαζί τους. Μια Λέσχη Ανάγνωσης είναι ένας πυρήνας πολιτισμού που εξελίσσεται σε ζεστή ανθρώπινη συντροφιά, στη μηνιαία συνάντηση της οποίας προσβλέπουν με ενθουσιασμό όλα τα μέλη της.
Από πού αντλείτε αισιοδοξία; Από τη ζωή που είναι ωραία, πέρα από όλα τα σκοτάδια της. Από τις κόρες μου και τον αγώνα τους να φτιάξουν τη ζωή τους μέσα σε μια αντίξοη κοινωνική πραγματικότητα. Από τις μαθήτριες και τους μαθητές μου, σε όποια βαθμίδα ή πεδίο τους/τις συναντώ,καθώς μοιράζομαι μαζί τους τον κόσμο μου, δημιουργώντας νέες δυνατότητες επικοινωνίας και μάθησης. Από τους γονείς μου που είναι ακόμα ενεργοί, δυναμικοί, υποστηρικτικοί. Από τις φίλες και τους φίλους μου, την αγάπη, την ειλικρίνεια, τη διαθεσιμότητά τους. Από τους αναγνώστες και τις αναγνώστριές μου όταν τους εμπνέω σημαντικές σκέψεις, συνειδητοποιήσεις, συναισθήματα. Αντλώ αισιοδοξία από την ίδια τη λογοτεχνία: από τα πολύ ενδιαφέροντα βιβλία που διαβάζω, από τα κείμενα που γράφω στο παρόν και από αυτά που σχεδιάζω να γράψω στο μέλλον. Αντλώ αισιοδοξία από την κάθε μέρα που ξημερώνει και που με βρίσκει ζωντανή να την καλωσορίζω αλλά και από όλους τους ανθρώπους σ’ αυτόν τον κόσμο που αντιστέκονται στις αυθαίρετες βίαιες εξουσίες που, φανερά ή συγκαλυμμένα,προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν την αδικία ως αυτονόητη και νόμιμη πραγματικότητα.
Το να γράφει κανείς για παιδιά θεωρώ πως είναι μεγάλη ευθύνη. Ποια είναι η δική σας άποψη; Τι θα έπρεπε να προσέχει κανείς; Να μην κάνει τον δάσκαλο, να μη συντάσσει οδηγίες προς «ναυτιλομένους», να μην γράφει τα αυτονόητα με αναμενόμενο τρόπο, να μην επαναλαμβάνει χιλιοειπωμένες ιστορίες, να μη χρησιμοποιεί τη γλώσσα με ανέμπνευστο, ισοπεδωμένο και ισοπεδωτικό τρόπο, να μη γράφει για να βρίσκεται στην επικαιρότητα χωρίς να τον απασχολεί βαθιά μέσα του το θέμα με το οποίο καταπιάνεται, να μην αποφασίζει ν’ ασχοληθεί με την παιδική λογοτεχνία επειδή είναι μια «εύκολη υπόθεση». Στην παιδική ηλικία δημιουργούνται αναγνωστικές συνήθειες, διαμορφώνονται αισθητικά κριτήρια, κερδίζονται και χάνονται αναγνώστες, και ο καθένας από εμάς έχει υποχρέωση να αναμετριέται με τις ευθύνες του.
Ποιος είναι πιο «απαιτητικός αναγνώστης»; Τα παιδιά ή οι ενήλικες; Απαιτητικός αναγνώστης, σε όλες τις ηλικίες, είναι αυτός που έχει μέτρο σύγκρισης, αυτός δηλαδή που έχει διαβάσει ή ακούσει να του διαβάζουν πολλά και διαφορετικά αναγνώσματα έτσι που με τον καιρό διαμόρφωσε ένα ποιοτικό κριτήριο. Δεν έχει σχέση με την ηλικία η απαιτητικότητα, αλλά με τον πλούτο που κουβαλάει ο καθένας στην αναγνωστική του εμπειρία.
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους ανθρώπους που επιθυμούν ν’ ασχοληθούν με τη συγγραφή; Απλώς θα επαναλάμβανα τη συμβουλή που έδινε η Άλκη Ζέη στα παιδιά ή στους μεγάλους, όταν της έθεταν το ίδιο ερώτημα: «Να διαβάζουν, να διαβάζουν, να διαβάζουν». Και να το κάνουν, θα πρόσθετα, από μικρή ηλικία. Δεν μπορείς να γράψεις, αν δεν έχεις διαβάσει. Η ανάγνωση είναι μια γνωριμία με πολλούς και διαφορετικούς κόσμους και ταυτόχρονα μια απροσχεδίαστη μαθητεία στη γραφή. Γι’ αυτό πρέπει, όπως θα έλεγε ο Καβάφης, «να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους», δηλαδή από τους καλούς λογοτέχνες κι αυτοί είναι πολλοί στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα. Ακόμα και η έμπνευση, την οποία μας αρέσει συχνά να επικαλούμαστε ως πανάκεια της γραφής, δεν είναι μια ακαριαία ανεξήγητη λάμψη, μια παράξενη αιφνίδια επιφοίτηση, αλλά ένας πλούτος πνευματικός και ψυχικός ο οποίος πυροδοτείται μια ορισμένη στιγμή από κάποιο ισχυρό ερέθισμα.
Υπάρχει κάποιο από τα βιβλία σας που είναι το «αγαπημένο» σας; Και αν ναι, γιατί έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά σας; Νομίζω, και όχι κρίνοντας μόνο από τον εαυτό μου, ότι οι συγγραφείς δεν έχουμε αγαπημένα ανάμεσα στα βιβλίαμας. Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες ξεχωρίζουν βιβλία μας και τα κάνουν αγαπημένα τους. Για μένα κάθε βιβλίο που έγραψα είναι σημαντικό και τον καιρό που το έγραφα ήταν το σημαντικότερο. Απλώς, ίσως μια λεπτή συναισθηματική διαφορά δημιουργείται μ’ εκείνα τα βιβλία που αφηγούνται ιστορίες που εκτείνονται σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και σου δίνουν,γι’ αυτό τον λόγο,τη δυνατότητα να ζήσεις περισσότερο παρέα με τους ήρωες και τις ηρωίδες τους, να τους γνωρίσεις σε διάφορες πλευρές της ζωής τους, να τους νιώσεις πιο πολύ, να τους συμπαθήσεις, να τους αντιπαθήσεις, να τους καταλάβεις, να τους πονέσεις.
Είναι εύκολο να είσαι λογοτέχνης στην Ελλάδα του σήμερα; Είναι δύσκολο να είσαι οτιδήποτε στη σημερινή Ελλάδα και καλλιτέχνης ακόμα πιο δύσκολο. Σε μια χώρα υπερχρεωμένη, σε βαθιά οικονομική κρίση και κοινωνική παρακμή, σε μια χώρα που σταδιακά τη μετέτρεψαν σε τουριστική αποικία απονευρώνοντας τις παραγωγικές της δραστηριότητες, όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν με τον μισθό ή το μεροκάματό τους που είναι αναντίστοιχα χαμηλός συγκριτικά με το συνολικό κόστος ζωής, όπου η ταμπέλα «ΠΩΛΕΙΤΑΙ» ή «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ» φιγουράρει παντού και η συμβουλή των γονιών στα παιδιά τους είναι να φύγουν το γρηγορότερο από την Ελλάδα, όπου το ξεπούλημα του δημόσιου τομέα έχει κάνει τη ζωή μας εξαιρετικά επισφαλή (π.χ. συγκοινωνίες, νοσοκομεία), ο πολιτισμός γίνεται ολοένα και περισσότερο μια πολυτέλεια. Πολυτέλεια αφενός γι’ αυτούς που τον υπηρετούν από επαγγελματική θέση και αφετέρου γι’ αυτούς που τον υποστηρίζουν από την πλευρά του κοινού. Αλλά ο καθένας και η καθεμιά από εμάς αποφασίζει στις δεδομένες κάθε φορά συνθήκες γιατί ασχολείται με την τέχνη, εν προκειμένω γιατί γράφει. Ίσως μάλιστα οι συγκεκριμένες συνθήκες να ξεκαθαρίζουν τα πράγματα: δεν μπορείς να γράφεις για να βγάλεις χρήματα ούτε για να γίνεις διάσημος. Οι λόγοι για να γράψεις πρέπει να είναι πολύ πιο βαθιοί, πιο ουσιαστικοί, πιο υπαρξιακοί και ταυτόχρονα οραματικοί.
Ποια είναι η ομορφότερη ανάμνηση της παιδικής σας ηλικίας; Θα μοιραστώ μαζί σας μία ανάμνηση από την παιδική μου ηλικία σχετική με το θέμα που συζητάμε σε τούτη τη συνέντευξη, τα βιβλία. Όταν ήμουνα παιδί κι αργότερα έφηβη, περίμενα κάθε Δεκέμβρη πώς και πώς τη γιορτή του πατέρα μου, τον λένε Νίκο, γιατί οι φίλοι του του έφερναν δώρα βιβλία κι εγώ παραμόνευα την πολυθρόνα όπου συγκεντρώνονταν οι χάρτινες σακούλες για να ξεχωρίσω, ενόσω εκείνοι συζητούσαν, ποια βιβλία θα μπορούσαν να είναι για μένα· τα έπαιρνα και τα έβαζα στο κομοδίνο μου το ένα πάνω στ’ άλλο, στη σειρά που είχα αποφασίσει να τα διαβάσω. Αργότερα, την άλλη μέρα το πρωί, όταν ο πατέρας μου ρωτούσε για τα δώρα των φίλων του, του τα παρουσίαζα σιγά σιγά, για να τα πάρω στη συνέχεια και πάλι στο κομοδίνο μου. Μεγάλωσα μέσα στα βιβλία. Έχει τεράστια σημασία το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει κανείς. Όλοι το ξέρουμε αυτό, αλλά πολύ συχνά το ξεχνάμε κατηγορώντας τα παιδιά και τους νέους για την προτίμησή τους στις οθόνες. Η πολιτεία, μάλιστα, πάσχει από ολική αμνησία, αν σκεφτεί κανείς ότι τα σχολεία στην Ελλάδα δεν έχουν βιβλιοθήκες. Αυτό τα λέει όλα…
Κλείνοντας την κουβέντα μας, θα ήθελα για ακόμα μια φορά να ευχαριστήσω την κυρία Μητσιάλη για τις ενδιαφέρουσες απαντήσεις που μας έδωσε αλλά και για το γεγονός πως μας άνοιξε την καρδιά της μιλώντας μας με τον υπέροχο, μοναδικό λόγο της. Ευχόμαστε ολόψυχα κάθε επιτυχία στη συγγραφική της πορεία και είμαστε βέβαιοι πως οι νέοι άνθρωποι που θα βρεθούν κοντά της και θα εμπνευστούν από εκείνη, μόνο κερδισμένοι θα βγουν, μιας και αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα πως η τέχνη και οι άνθρωποί της μας δίνουν ελπίδα για να προχωρήσουμε στο μέλλον.
*Τα πιο πρόσφατα βιβλία της Αλεξάνδρας Μητσιάλη είναι το βιβλίο για παιδιά «Ο μικρός μουσικός» (εκδ. Πατάκη 2024)https://www.patakis.gr/bkm/14682 και το μυθιστόρημα «Οi Μέρες που Δακρύζουν» (εκδ. Πατάκη 2023) https://www.patakis.gr/product/673720/vivlia-paidika–efhvika-paidikh-neanikh-logotexnia/Oi-meres-pou-dakruzoun/
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
