«Τα φιλιά» | Manuel Vilas | Εκδόσεις Ίκαρος | Μετάφραση: Νάννα Παπανικολάου | Παρουσίαση κριτική Άγγελα Μάντζου
«Τα φιλιά», είναι το νέο μυθιστόρημα του Ισπανού συγγραφέα Manuel Vilas. -Ο ήρωας του βιβλίου, Σαλβαδόρ -συνταξιούχος καθηγητής- μία μέρα πριν την επιβολή της καραντίνας, απομονώνεται σε ένα σπίτι στο βουνό, παίρνοντας μαζί του ελάχιστα πράγματα, μεταξύ αυτών και δύο βιβλία. Το ένα είναι η βίβλος, το άλλο το μυθιστόρημα του Θερβάντες, Δον Κιχώτης. Το σπίτι στο δάσος, παραχωρείται από το συνδικάτο εκπαιδευτικών. Πηγαίνοντας για τα απαραίτητα ψώνια στο χωριό, στα περίχωρα της Μαδρίτης, σε ένα κατάστημα θα γνωρίσει την Μονσεράτ. Η αρχική έκπληξη-έλξη θα εξελιχθεί σε έναν βραχύβιο έρωτα. Αυτήν την περιπέτεια περιγράφει στο βιβλίο.
Ο ίδιος θα δώσει στην Μονσεράτ, το όνομα Αλτισιδόρα, συμπλέκοντας χαρακτήρες και χαρακτηριστικές ιστορίες από το μυθιστόρημα του Θερβάντες. Σταδιακά αποκαλύπτονται πτυχές των γεγονότων της ζωής για τα δύο αυτά πρόσωπα. Γίνεται αναφορά σε έρωτες του παρελθόντος, αναδύονται οικογενειακές-φιλικές σχέσεις και ιστορίες, τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος και του παρόντος, όπως οι θάνατοι των γονιών του Σαλβαδόρ, ή εκείνος της μητέρας της Μονσεράτ και του άνδρα με τον οποίο είχε μια σχέση στο παρελθόν. Ύστερα από ένα ταξίδι αναψυχής στην θάλασσα για τους δύο ερωτευμένους αναθερμαίνεται πρόσκαιρα το πάθος που έχει αρχίσει να καταλαγιάζει με την απομάγευση του έρωτα και την ρουτίνα της επανάληψης.
Η ιστορία τελειώνει με την άρση των μέτρων και την επιστροφή του άνδρα στην Μαδρίτη και την εγκατάσταση της Μόντσε-Αλτισιδόρας στην Γερμανία, ύστερα από το αίτημα του πρώην συζύγου της, προκειμένου να βρίσκεται κοντά στον γιο τους. Όταν ο ήρωας φθάνει στην Μαδρίτη εισέρχεται στην γνώριμη συνέχεια της πραγματικότητας που άφησε πίσω του. Λαμβάνει δύο επιστολές μία του φίλου του Ραφαέλ και μία της Αλτισιδόρας και αποφασίζει να μην απαντήσει σ’ αυτές. Το βιβλίο κλείνει με τον ήρωα να περιφέρεται στην πόλη αντικρίζοντας σκηνές- κατάλοιπα της καραντίνας, όπως το πλήθος των ανθρώπων με τις μάσκες που περπατούν σιωπηλοί και περιμένουν. «Τι περιμένουν; Τα φιλιά, αυτό περιμένουν». Σελ.506
Το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε 160 σύντομα κεφάλαια. Η ιστορία διαδραματίζεται τους μήνες εγκλεισμού, λόγω της πανδημίας του covid-19. Περιγράφεται με απλή πλοκή μια ερωτική σχέση. Παράλληλα ανοίγουν δύο άλλοι κύκλοι ανάγνωσης: η μελέτη- παράδοξος σχολιασμός του βιβλίου «Δον Κιχώτης», του Θερβάντες και η αναθεώρηση γεγονότων, συζητήσεων και η ανάμνηση προσώπων, από την εποχή της νεότητας και των σπουδών στο πανεπιστήμιο, δεκαετία του ’80.
Ο ρυθμός είναι γρήγορος και οι χρόνοι, παρόν-παρελθόν, μπλέκονται αβίαστα στην ροή της αφήγησης. Υπάρχουν επαναλήψεις αλλά ο τόνος του βιβλίου έχει μια ευχάριστη κίνηση. Ειρωνεία, σαρκασμός, κοινωνικά και πολιτικά σχόλια, χιούμορ, οραματισμοί, προφητείες, αμφισβητήσεις, ονειροπολήσεις, στοχασμοί, παρατηρήσεις, εξομολογήσεις, φαντασιώσεις, συμπεράσματα, δίνουν στο βιβλίο μια αίσθηση αισθηματικής και αισθητικής πολυχρωμίας και μια διάσταση υπέρβασης ορίων για να αναδυθεί το καλό στοιχείο ακόμη και σε αρνητικές καταστάσεις.
Στις μικρές παρεκβάσεις γίνεται λόγος για τις φιλίες του παρελθόντος, τις σπουδές, τα σχέδια, τις επιθυμίες, τα συναισθήματα όπως αναβλύζουν από τις σκέψεις του αφηγητή. Οι αφηγητές εναλλάσσονται καθότι στον μεγάλο κύκλο της πρωτοπρόσωπης αφήγησης ανοίγει ένας δεύτερος που αφορά την εξιστόρηση της ζωής της γυναίκας από την ίδια στην οικειότητα της σχέσης. Οι διάλογοι παρατίθενται ζωηροί. Φαίνονται αναδιηγημένοι. Μοιάζουν εσωτερικοί σαν σκέψεις τηλεπαθητικές που καθρεφτίζονται σε χειρονομίες, αισθήματα και διαθέσεις. Αναφέρονται χαρακτηριστικές παραθέσεις στοιχείων της πανδημίας: νούμερα, θάνατοι, διάχυτοι φόβοι, μια τάση αμφισβήτησης-καχυποψίας, συγκρίσεις, ανισότητες, δεδομένα, εικασίες.
Παράλληλα ιχνηλατείται η νέα κανονικότητα, η ενημέρωση από επιδημιολόγους, η τεχνολογία, η πολιτική. Περιγράφονται γεγονότα που εντυπώνονται στον ιδιότυπο χάρτη των καιρών όπως οι μοναχικοί θάνατοι και η απουσία τελετών, οι αποχαιρετισμοί, η ησυχία. Συγκρίνονται καταστάσεις του παρελθόντος και διάφορες αντιδράσεις. Όλα καταγράφονται με θέρμη και μια δόση πηγαίου ενθουσιασμού-κωμικότητας, ως μια προσπάθεια να αποφευχθεί η γκρίνια και η ασχήμια. Υπάρχουν συμβολισμοί και σύμβολα υπερφυσικών δυνάμεων, φαινομένων που υπακούν σε αλλόκοτους νόμους κι αισθήσεις, στοιχεία με τα οποία εξηγείται ο κόσμος και το θαύμα της ζωής που μας περιβάλλει.
Αποκαλύπτεται μια εικόνα της πραγματικής ζωής σε διαστάσεις ρεαλιστικές και φανταστικές. Έρχονται στην επιφάνεια ήθη του παρελθόντος, συνήθειες, πεποιθήσεις και αταβιστικά χαρακτηριστικά των Ισπανών. Η απόπειρα να καταγραφεί μια εικόνα τοπική και Ευρωπαϊκή, ή πιο οικουμενική, εξαιτίας του ιού ή με αφορμή αυτόν, γίνεται με άμεσες αναφορές στο τελετουργικό της καραντίνας (επιβολή μέτρων, απαγορεύσεις, προφυλάξεις, μετακίνηση, πρόστιμα, μάσκες, αντισηπτικά, εμβόλια, ανακοινώσεις, οθόνες, χειροκροτήματα, αποστάσεις) και άλλες πιο υπαινικτικές (απομόνωση, μοναξιά, φύση, ομορφιά, περιβάλλον) ακόμη και κωμικές (ψώνια, έξοδοι, τα φιλιά των εραστών, οι συναντήσεις, οι βόλτες στο δάσος, μικρές πράξεις ανυπακοής).
Φαγητά, αυτοκίνητα, κινητά, τηλεοράσεις, δρόμοι, κτίρια, πόλεις, γειτονιές, ο καιρός, εικόνες της φύσης, αρχιτεκτονική, επώνυμα προϊόντα, υπηρεσίες και αγαθά, περιγράφονται ως όψεις της ταυτότητας του κόσμου μας, ορίζοντας το στίγμα αναφοράς και την αξία των πραγμάτων. Νεότητα και γηρατειά, ο έρωτας και τα συναισθήματα, οι πολιτικοί και ο λαός, πλούσιοι και φτωχοί, Ιστορικά γεγονότα και καθημερινά συμβάντα, μυθιστορήματα και φανταστικοί ήρωες, συμπεριφορές και αντιλήψεις, αποτελούν αντικείμενο εξέτασης σε σύγκριση με το παρελθόν όπως το έχουμε διδαχθεί ή βιώσει.
Με αναφορές σε συγγραφείς, ποιητές, μυθιστορήματα, ποιήματα, τραγούδια, χορούς και ταινίες του κινηματογράφου, ο συγγραφέας ανοίγεται και σε άλλες συγγενικές ενέργειες, ανακαλώντας επιρροές, συνάφειες και άλλες συνάψεις. Εκθειάζεται η μελέτη της λογοτεχνίας διότι προσεγγίζει την μαγεία και το μυστήριο της ύπαρξης και εξηγεί την ανθρώπινη κατάσταση. Ο συγγραφέας διαβάζει λοξά το μυθιστόρημα του Δον Κιχώτη, έργο ωριμότητας του Θερβάντες.
Ανακαλύπτοντας αβλεψίες και λάθη, μελετώντας την δομή και την πλοκή του έργου, φαντάζεται τον δημιουργό να εξηγεί με κωμικότητα και κάποια αδιαφορία τα κενά και αδύναμα σημεία και διαισθάνεται την σωματική εξάντληση και την πνευματική κούραση. Προσεγγίζοντας τους ήρωες διά της γραφής, τους ενσωματώνει στην ατμόσφαιρα της δικής του ζωής, προβάλλοντας μέσω αυτών, πόζες και χαρακτηριστικές συμπεριφορές στο μυθιστόρημα της πραγματικότητας που συνεχώς μετασχηματίζεται. Η λάμψη του έρωτα και της λογοτεχνίας δίνει μια διάσταση αθανασίας και αντιστέκεται στην φθορά και στο σκοτάδι της ανυπαρξίας που μας μέλλεται.
«Τα φιλιά» | Manuel Vilas | Αποσπάσματα
«Πρέπει να φύγω απ’ τη Μαδρίτη, να βρω δέντρα, πουλιά, μονοπάτια, δάση, ποτάμια, βουνά.
Τι διάολο είναι αυτό που αιωρείται πάνω απ’ τον κόσμο;» Σελ. 9
«Η ιστορία του ιού, επομένως, θα μπορούσε να είναι τούτη: «Δεν πάει και πολύς καιρός, που σε κάποιο μέρος της Κίνας, τ’ όνομα του οποίου δεν θέλω να θυμάμαι, ζούσε ένας πανδημικού τύπου ιός, απ’ αυτούς τους ενδοεργαστηριακούς, παλαιόθεν θανατηφόρος, με μια ψωροκορόνα και καλπάζουσα πνευμονία». Σελ.299 *Παραλλάσσει την αρχή του Δον Κιχώτη: « Δεν πάει πολύς καιρός, που σε κάποιο μέρος της Μάντσα, τ’ όνομα του οποίου δεν θέλω να θυμάμαι, ζούσε ένας ευγενής από κείνους τους παροπλισμένους, με παλιά ασπίδα, ένα ψωράλογο κι ένα σκυλί δρομέα». ΣτΜ
«Γι’ αυτό πιστεύω μόνο στον έρωτα, στον έρωτα που έζησα μ’ αυτή τη γυναίκα. Αν τη μετέτρεψα σε θεά ήταν επειδή η ζωή εξακολουθεί να μου φαίνεται απείρως ωραία. α’ αγάπη στην ομορφιά της ζωής μετέτρεψα σε θεά τη Μονσεράτ Γκαρθία, αυτό ήταν το επίθετό της». Σελ.484
«Χθες, σήμερα και αύριο, αυτό είμαστε όλο κι όλο.
Η κλίση των χρόνων των ρημάτων, το γεγονός ότι με μια συλλαβή μπορούμε ν’ αντιληφθούμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη τεχνολογική πρόοδος της ανθρωπότητας. Ποιος ήταν ο πρώτος άνθρωπος, οι φωνητικές χορδές του οποίου του αποκάλυψαν αυτές τις τρεις λέξεις: αγαπώ / αγάπησα / θ’ αγαπήσω.
Αυτή η αλυσίδα συλλαβών, ελαχίστων ήχων, εμπεριέχει τα κλειδιά του χρόνου».Σελ.470
«Απόγευμα της 2ας Ιουνίου 1981
Το ότι βρισκόμουν δίπλα του με έκανε ν’ αντιλαμβάνομαι με διαφορετικό τρόπο την εναλλαγή φωτός και σκοταδιού. Είδα πώς το φως υποχωρούσε απ’ τον χώρο και πώς το Σκότος καταλάμβανε αυτόν τον χώρο που δεν είχε πια φως, αλλά μεταξύ φωτός και Σκότους υπήρχε ένας χορός. Τον έβλεπα αυτόν τον χορό.
Τον βλέπεις τον χορό ε; Με ρώτησε ο Ραφαέλ.
Σκίρτησε η καρδιά μου.
Πώς ξέρεις πως τον βλέπω;
Επειδή είσαι ερωτευμένος με τη ζωή, μου είπε.
Μόλις μίλησες σχετικά με τα κλειδιά για να μπεις στο ανθρώπινο σώμα. Ποια είναι τ’ άλλα κλειδιά; Ρώτησα τον Ραφαέλ.
Ο έρωτας κι ο θάνατος, μου απάντησε, αλλά μετά έσκασε ένα χαμόγελο κι ύστερα σχεδόν ξέσπασε σε γέλια.
Και η αίσθηση του χιούμορ; Τον ξαναρώτησα.
Εννοείται, ό,τι έχουμε μπροστά μας είναι και κωμωδία, γεμίζει το Σκότος, είν’ αλήθεια.
Τι βλέπεις τώρα δα Ραφαέλ; Πες μου.
Βλέπω τον 21ο αιώνα.
Τι βλέπεις εκεί;
Άντρες και γυναίκες, πάντα άντρες και γυναίκες, που ζουν και πεθαίνουν, άλλες πολιτικές ισορροπίες, πολλά επιτεύγματα και το 2020 βλέπω την πανούκλα.
Το μυθιστόρημα του Αλμπέρ Καμύ;» Σελ.344
«Σκέφτηκα τους νεκρούς. Όχι αυτούς που επρόκειτο να πεθάνουν, αλλά εκείνους που ήδη είχαν πεθάνει προηγούμενες χρονιές, το 2015, ή το ’16, ή το ’17, ή το ’18. Δεν θα ‘πρεπε να επιστρέψουν στη ζωή για να δουν αυτό το εξωπραγματικό θέαμα του πολιτισμού;
Δεν θα ήταν δίκαιο να χάσουν όλους αυτούς τους παγκοσμίου κλίμακας νεωτερισμούς. Διότι το να χάσει κανείς οικουμενικού εύρους γεγονότα είναι τρομερή απώλεια, είναι σαν να χάνει τις γιορτινές μέρες της ανθρωπότητας». Σελ.11
«Το μοναδικό εθνικού βεληνεκούς γεγονός που θυμίζει αμυδρά αυτά που συμβαίνουν τούτο τον Μάρτη του 2020 ήταν το πραξικόπημα που βίωσε η Ισπανία στις 23 Φεβρουαρίου 1981, όταν ο συνταγματάρχης Αντόνιο Τεχέρο μπούκαρε στη Βουλή με το πιστόλι στο χέρι, φωνάζοντας «καθίστε ήσυχα όλοι». Σελ.68
«Εκατομμύρια άνθρωποι περνάνε ώρες μπροστά στην τηλεόραση βλέποντας ειδήσεις.
Οι ειδήσεις είναι ισοπεδωτικές κι ο κόσμος μπαίνει σ’ ένα άγνωστο πεδίο, όπως το 1969, που ο άνθρωπος πάτησε στη Σελήνη. Ποτέ δεν πήγαμε εκεί. Το σημαντικότερο όμως: δεν το προβλέψαμε ποτέ, πέρα από τις ταινίες και τα μυθιστορήματα, που δεν θεωρούνται αδιαμφισβήτητα τεκμήρια πρόβλεψης». Σελ. 18
«Είμαι τρελός και ήδη προκαλώ την καρδιά εκείνου του άλλου τρελού, του Ιππότη με τη Θλιβερή Όψη! Τι ωραίο όνομα!
Κι αν μόνο η τρέλα αποκάλυπτε την πραγματική υπόσταση και τον λόγο της ζωής; Αυτό είπε ο Θερβάντες. Έβαλε αυτή την ιδέα σ’ ένα ασήμαντο και διασκεδαστικό μυθιστόρημα για να κρυφτεί, επειδή στην πραγματικότητα είχε τρομάξει με την ανακάλυψή του». Σελ. 463-464
«Τι θα γινόμουν εγώ χωρίς το βιβλίο του Θερβάντες, διότι αυτό το βιβλίο κι όλα τα βιβλία είναι κρησφύγετα που σε προστατεύουν απ’ τους λύκους της παραίτησης και της κατάθλιψης. Ένα βιβλίο είναι μια πρόταση για το μέλλον, όπως κι ένας έρωτας, διότι το βιβλίο σου λέει: «Δεν μ’ έχεις διαβάσει, δεν με ξέρεις, αν έχεις αποφασίσει ν’ αυτοκτονήσεις πρέπει να ξέρεις ότι θα πεθάνεις χωρίς να μάθεις ποιο είμαι». Επομένως, αυτή η πρόταση για το μέλλον που περιέχεται στο βιβλίο είναι στην πραγματικότητα μια διεστραμμένη δικαιολογία για να συνεχίσεις να ζεις. Κι αν βαλθείς να διαβάσεις ένα βιβλίο, αρχίζεις να διαβαίνεις έναν δρόμο κι όταν έχει περάσει λίγη ώρα, λες «εντάξει, δεν θα γυρίζω τώρα εκεί απ’ όπου ήρθα» κι έτσι εξακολουθείς να περπατάς, κι όταν βρίσκεσαι στα μισά του δρόμου, λες στον εαυτό σου «άντε, με λίγη προσπάθεια ακόμα θα πιάσω τον στόχο και θα είναι υπέροχο να πιάσω τον στόχο σαν να ήμουν πρωταθλητής, σαν να ‘χω καταφέρει έναν άθλο για τον οποίο θα ‘μια περήφανος» κι έτσι περνάει η ζωή και γεμίζει με τα καλά που φέρνει η τύχη.
Το ίδιο συμβαίνει με τις ερωτικές ιστορίες: αν ξεκινήσουν μ’ ένα φιλί, πρέπει να μάθουμε πώς τελειώνουν.
Οι ερωτικές ιστορίες είναι σαν τα βιβλία, αρχίζουν και τελειώνουν». Σελ.213-214
«Ποιος θα διώξει τη λύπη που μπόλιασε ο ιός στον κόσμο; Ρωτάω την Αλτισιδόρα».Σελ.447
«Κανένα παράπονο, ούτε καν εναντίον του Σκότους, στο οποίο οδεύουμε όλοι, απ’ το οποίο ερχόμαστε όλοι». Σελ.505.
Γράφει η Αγγέλα Μάντζιου
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
