Τα Χαρακτικά της Θεσσαλονίκης

Πρόκειται για τον κατάλογο της ομότιτλης έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στην πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (23/10 – 26/11/2009) και περιελάμβανε χαρακτικά μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας από τις συλλογές του Γιώργου Πατιερίδη και Κώστα Σταμάτη, που αποτυπώνουν τη ζωή στη Θεσσαλονίκη από τον 15ο μέχρι το 19ο αιώνα. 

«…Τα χαρακτικά που παρουσιάζονται στο παρόν βιβλίο καλύπτουν την κλασική περίοδο της εγχάρακτης απεικόνισης, από τα τέλη του 15ου αιώνα μέχρι το πέρας του 19ου. Χαρακτικά του 20ού αιώνα δεν έχουν συμπεριληφθεί, μολονότι οι συμπράττοντες συλλέκτες διαθέτουν και τέτοια στις συλλογές τους. Τα χαρακτικά του βιβλίου έχουν κατανεμηθεί στις ακόλουθες επτά θεματικές ενότητες: Χάρτες και λιμενοδείκτες, Απόψεις της πόλης ιδίως από το θαλάσσιο μέτωπό της, Ενδυμασίες των ανθρώπων της, Μνημεία και αρχιτεκτονικά σχέδια ναών της, Σημαντικά γεγονότα, Προσωπικότητες της πόλης και Σκηνές καθημερινής ζωής. Σημειωτέον ότι αρκετά από τα μνημεία αυτά, κάποια μάλιστα ιδιαίτερα σημαντικά, δεν υπάρχουν πια, όπως η κιονοστοιχία με τα οκτώ αγάλματα των Μαγεμένων (Las Incantadas), η Χρυσή Πύλη (Πύλη του Αντωνίου και του Οκταβίου), το παραθαλάσσιο, το δυτικό, το ανατολικό τείχος της πόλης, το περιτείχισμα του Λευκού Πύργου, οθωμανικοί μιναρέδες.
Τα περισσότερα από τα χαρακτικά αυτά ήσαν ένθετα μέσα σε περιηγητικά ή εγκυκλοπαιδικά βιβλία ή αποτυπώθηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες, ιδίως του 19ου αιώνα. Η εκτύπωσή τους σε περισσότερα αντίτυπα, περιορισμένου πάντως αριθμού, έχει γίνει με τους γνωστούς τρόπους χάραξης ζωγραφικών σχεδίων σε μήτρες από διάφορα υλικά, με τεχνικές επιλογές όπως η ξυλογραφία, η χαλκογραφία, η λιθογραφία, η ατσαλογραφία, η χρωμολιθογραφία, η ψευδαργυρογραφία. ΄Ηδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, αντί του κλασικού ζωγραφικού σχεδίου, ως βάση για εγχάρακτη απεικόνιση άρχισε να χρησιμοποιείται ολοένα ευρύτερα η φωτογραφία, αρχικά με την τεχνική της ξυλογραφίας και λίγο αργότερα με ψευδαργυρογραφία (τσιγγογραφία), η οποία διέθετε έτσι πολύ μεγαλύτερη απεικονιστική ακρίβεια. Η περίοδος αυτή, λοιπόν, εκτός των άλλων, σημαδεύεται από μία σπουδαία καμπή ως προς τη σταδιακή επικράτηση της φωτογραφίας σε έντυπη μορφή, σε εφημερίδες, βιβλία, εγκυκλοπαίδειες.
Πολλά από αυτά τα χαρακτικά έχουν επιχρωματισθεί σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο. Ικανός αριθμός από αυτά διαθέτουν, εκτός από ιστορική σπουδαιότητα, και εικαστική αξία διόλου αμελητέα […]Οι χώρες της προέλευσής τους είναι η Γερμανία, η Ιταλία, η Αγγλία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Ρωσία. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι και η ίδια η Θεσσαλονίκη στάθηκε πρωτοπόρος σε αυτό το είδος τέχνης, χωρίς όμως περαιτέρω συνέχεια. Ήδη στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα στην πόλη λειτούργησε τυπογραφείο, ίσως το πρώτο στη Βαλκανική Χερσόνησο, από Εβραίους ισπανικής προέλευσης και ορισμένα από τα εκδοθέντα τότε βιβλία ήταν διακοσμημένα με χαρακτικά έργα, εξαιρετικά δυσεύρετα σήμερα.
Στους Νέους Χρόνους το ενδιαφέρον Ευρωπαίων για την πόλη της Θεσσαλονίκης προκλήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 17ου αιώνα, με ζητούμενο μήπως θα ήταν δυνατόν να αναληφθεί στρατιωτική δράση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδίως από τη Γαλλία, για την κατάληψη της πόλης και της ενδοχώρας της. Ένα από τα στοιχεία που έλκυσαν ακολούθως το ενδιαφέρον αλλοδαπών περιηγητών ήταν ο έντονος πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της Θεσσαλονίκης και αντίστοιχα η εντυπωσιακή συμπαράταξη αρχιτεκτονικών ρυθμών με διαφορετικούς πολιτισμικούς ορίζοντες.»
(Από το προλογικό σημείωμα των συλλεκτών Γιώργου Πατιερίδη και Κώστα Σταμάτη).

Τα ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ της ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα από τις συλλογές των Γιώργου Πατιερίδη και Κώστα Σταμάτη.
Κείμενα – σχολιασμός: Γιώργος Πατιερίδης, Κώστας Σταμάτης
Γενική επιμέλεια και εποπτεία έκδοσης: Χρήστος Καλεμκερής
Θεσσαλονίκη, Μουσείο Φωτογραφίας «Χρήστος Καλεμκερής» Δήμου Καλαμαριάς 2009, 205 σελ. Τιμή 36.58 €, έκπτωση 10%, τελική τιμή 32.92 €
Πέρα από τον κατάλογο, έχει εκδοθεί και φάκελος με σαράντα τέσσερα πολυτελή μονόφυλλα χαρακτικά της Θεσσαλονίκης από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα, ο οποίος πωλείται χωριστά στην τιμή των 20.23 €

Το βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης στη Θεσσαλονίκη (Τσιμισκή 11), διαθέτει πέρα από τις αναγνωρισμένου κύρους εκδόσεις του Ιδρύματος και της ΕΤΕ, τις πλέον αξιόλογες εκδόσεις ιδρυμάτων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (πανεπιστημίων, μουσείων, άλλων φορέων) που δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα. Σ’ αυτόν τον εκδοτικό πλούτο προστέθηκαν πρόσφατα οι θαυμάσιες εκδόσεις του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), η ενσωμάτωση του οποίου στο ΜΙΕΤ μόλις ολοκληρώθηκε.
Δείγμα αυτού του εκδοτικού πλούτου μπορείτε να δείτε στο blog μας, στη διεύθυνση  www.miettsimiski11.blogspot.com, προς πιθανή διευκόλυνσή σας για την επιλογή των δώρων σας εν όψει των εορτών των Χριστουγέννων.

Ωράριο λειτουργίας από Δευτέρα 14/12/2009 έως Τετάρτη 6/1/2010
Δευτέρα 14/12 έως Παρασκευή 18/12 : 9.00-21.00
Σάββατο 19/12: 9.00-20.00
Κυριακή 20/12: 9.00-20.00
Δευτέρα 21/12 έως Τετάρτη 23/12: 9.00-21.00
Πέμπτη 24/12: 9.00-18.00
Παρασκευή 25/12 & Σάββατο 26/12: ΚΛΕΙΣΤΑ
Δευτέρα 28/12 έως Τετάρτη 30/12: 9.00-21.00
Πέμπτη 31/12: 9.00-16.00
Παρασκευή 1/1/2010 & Σάββατο 2/1/2010: ΚΛΕΙΣΤΑ
 
Το βιβλιοπωλείο θα παραμείνει κλειστό από τη Δευτέρα 4 Ιανουαρίου 2010 έως και την Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2010, λόγω της ετήσιας απογραφής και της αργίας των Φώτων.

ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ,
Τσιμισκή 11, τηλ. 2310 288036, email: bookstore-thessaloniki@miet.gr
http://miettsimiski11.blogspot.com