Θάνος Νίκας («Φαίδρας Τόπος»)

Πρωταγωνιστεί και υπογράφει τη δραματουργία στην παράσταση «Φαίδρας Τόπος» της Ομάδας Θεάτρου Ars Moriendi, μια σκηνική σύνθεση με αφορμή τους Κρήτες του Ευριπίδη, στην οποία χρησιμοποιούνται και κείμενα από τον Γιώργο Χειμωνά και τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες. O Θάνος Νίκας έδωσε συνέντευξη στον Σωτήρη Ζήκο και το περιοδικό CITY.

Από που προέρχεται ο τίτλος και ποιο είναι το θέμα της παράστασης;
Το ενδιαφέρον στην αρχή της έρευνάς μας είχε στραφεί στην Φαίδρα, όχι όμως στην απόδοση ενός από τα γνωστά κείμενα. Η ανάγκη μας ήταν να διερευνήσουμε την Φαίδρα ως υλικό, ως ένα υποκείμενο προς τον θάνατο. Μια πράξη προαποφασισμένης αυτοχειρίας τι ζητήματα μπορούσε να ανακινήσει;  Έτσι αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε  στην τελική πορεία της Φαίδρας, στο τελευταίο δεκάλεπτο πριν κρεμαστεί. Οι σταθερές μας ήταν το πάθος και το πένθος. Στη διάρκεια των προβών, αυτοσχεδιάζοντας με τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, μια φράση άρχισε να βαραίνει, συγκεκριμένα το «Πασιφάη, μάνα μου», και να αποκτά μια ειδική αυτοτέλεια, που έλεγε ο Χειμωνάς. Αντιληφθήκαμε ότι εκεί κάτι υπάρχει, προϋπάρχει αν θέλεις, ενισχύοντας τις παραπάνω σταθερές. Ξεκινήσαμε μια κατάβαση στην καταγωγή της Φαίδρας. Από την αδερφή της Αριάδνη , στον αδερφό της Μινώταυρο μέχρι την μήτρα, την Πασιφάη. Πορείες φαινομενικά ασύνδετες με όμοια , όμως, αρχέγονα αισθήματα, το πάθος και το πένθος. Είχαμε μπροστά μας μια γεωγραφία του πεπρωμένου.

Από τους «Κρήτες» του Ευριπίδη σώζονται μόνο αποσπάσματα. Γιατί και τι επιλέξατε από αυτό το έργο;
Πρόκειται για ένα θραύσμα κειμένου  με ελάχιστες πληροφορίες να το ακολουθούν , παρά μόνον εικασίες. Το σίγουρο είναι ότι είχε απαγορευτεί στην εποχή του γιατί μιλούσε και εν δυνάμει θα μπορούσε να προτρέψει στην κτηνοβασία. Το θραύσμα στην δική μας περίπτωση λειτούργησε ως μια καθαρή εικόνα , χωρίς συνέχειες, ένα αυτοτελές ντοκουμέντο που είχε διατηρήσει έναν εξαιρετικό μονόλογο της Πασιφάης ακέραιο.

Πώς συνθέσατε στοιχεία από τον Ευριπίδη με κείμενα του Γιώργου Χειμωνά και του Μπόρχες;
Αν εξαιρέσει κανείς τις υφολογικές διαφορές, που σίγουρα δημιουργούν κάποιους αντιχρονισμούς στην ροή του λόγου, το νόημα είναι κάτι ακίνητο που τελεί εν αχρονία. Ο Μπόρχες, για παράδειγμα, επηρεασμένος, ίσως, από την στάση κάποιων καλλιτεχνών στο Παρίσι του μεσοπολέμου, με προεξάρχοντα τον Πικάσο, αποδομεί πλήρως το μύθο του μινώταυρου, δημιουργώντας ένα πλάσμα παθιασμένο για ζωή, βουτηγμένο, όμως, στη μοναξιά που του επιβάλλει η ύπαρξή του. Ως εκ θαύματος , αναφέρεται κι εκείνος στην μάνα του. Ο μινώταυρος κατά τον Μπόρχες αυτοκτονεί. Ο Γιώργος Χειμωνάς τώρα είναι η γέφυρα, ο κήρυκας αν θέλεις, αυτής της ένωσης και της συνέχισης, της ύλης με τον άνθρωπο, του ανθρώπου με την ιστορία.

Πώς θα μπορούσατε να χαρακτηρίσετε αυτήν την παράσταση ως είδος θεάτρου;
Έχω την αίσθηση ότι όλοι αυτοί οι προσδιορισμοί περισσότερο λειτουργούν  ως άλλοθι παρά ως διευκρίνιση. Το είδος του θεάτρου είναι ένα. Αυτό που αφορά ένα κάποιο κοινό. Αρκεί να τηρούνται οι όροι, και εξηγούμαι: Ο 20ός  αιώνας άφησε πίσω του μια τεράστια παρακαταθήκη γνώσης πάνω στην τέχνη του θεάτρου, κάνοντας έτσι την τέχνη του ηθοποιού πιο συγκεκριμένη. Είτε κάνεις κλασικό είτε σύγχρονο, μεταμοντέρνο ή πειραματικό θέατρο, τα υλικά που χρησιμοποιείς είναι τα ίδια. Η φωνή σου, το σώμα σου και ο χαρακτήρας σου. Και τα δύο πρώτα μπορείς με βεβαιότητα να τα εξελίξεις. Από κει και πέρα, ο αισθητικός προσανατολισμός νομίζω πως έχει να κάνει καθαρά με τις εμμονές που ο καθένας κουβαλάει. Στην δική μας περίπτωση,  μια υπερσωματικότητα κυριαρχεί, με την έννοια μιας μεγεθυμένης ανθρώπινης φόρμας, που την ορίζει η γεωμετρία του σώματος όταν αυτό συγκρούεται με τα πρωτογενή αισθήματα.

Γιατί επιλέχτηκε αυτό το έργο αυτήν την εποχή;
Η ομάδα μας δεν κινείται σύμφωνα με την εκάστοτε «μόδα» της εποχής, δεν είναι ένα θέατρο ρεπερτορίου. Είμαστε μια ερευνητική ομάδα που κινείται σύμφωνα με τις προσωπικές μας εμμονές- βασική προϋπόθεση μιας ειλικρινούς καλλιτεχνικής δημιουργίας. Από κει και πέρα, ελπίζουμε ότι η αισθητική επιλογή της θεατρικής μας πράξης και αυτή η έμφαση στο σώμα μπορούν να υποκινήσουν εκείνον τον σύγχρονο θεατή που αναζητάει σ’ αυτούς τους κρίσιμους καιρούς ένα θέατρο που δεν θα τον διασκεδάσει αλλά θα τον προβληματίσει. Ίσως και να τον κάνει να ανακαλύψει ή και να θυμηθεί ξανά μια χαμένη ποιητικότητα.

Εσύ ποιο ή ποια πρόσωπα ερμηνεύεις;
Τα δύο αντρικά πρόσωπα που εμφανίζονται στην ιστορία είναι του Μίνωα και του Μινώταυρου. Η σχέση με τη μορφή του Μίνωα αναπτύχθηκε ως επαγωγή του μύθου, δημιουργώντας μια στιβαρή και αλαζονική φόρμα, βασισμένη στην εξουσία. Ο Μινώταυρος, τώρα, λόγω της ανατροπής του Μπόρχες ξεκινάει από ένα ζωώδες και ασχημάτιστο μόρφωμα, όπου η διαδικασία εξανθρωπισμού σκαλώνει στο κεφάλι. Αυτό νομίζω πως ήταν το κομμάτι που έπρεπε να ερευνηθεί, το τραγικό της όψης του.

Το βασικό πρόσωπο είναι η Φαίδρα, πώς ερμηνεύεται επί σκηνής; Δημιουργήσαμε μια σκηνική εγκατάσταση με τέσσερις ομόκεντρους δακτυλίους εν είδει λαβυρίνθου. Μια στιβαρή καθετότητα στον πυρήνα της καταγωγής, με απόλυτα γεωμετρημένη πορεία, μετατόπισε τη Φαίδρα από την  αυτονομία του πάθους-πένθους ως προσωπικού βιώματος στο απαρέγκλιτο, το επιβεβλημένο, ίσως, μιας οικογενειακής παράδοσης. Αυτό το βίωμα-νόσημα δημιούργησε μια Φαίδρα βουβή, παρατηρητή της δικής της ιστορίας.

info: