«Το Χαμένο Νησί» Μ. Καραγάτσης (Τα αγαπημένα μας βιβλία)

«Το Χαμένο Νησί» Μ. Καραγάτσης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

«Στον ουρανό και τη γη υπάρχουν ασύλληπτες δυνάμεις», λέει ο Σαίξπηρ στον Άμλετ. Αυτές τις δυνάμεις φαίνεται ότι ανακίνησαν και τη πένα του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Μ. Καραγάτση για να γραφτεί ένα από τα  καλύτερα ίσως βιβλία στο χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα

 

«Το Χαμένο Νησί» είναι η φανταστική νουβέλα του Μ. Καραγάτση. Γράφτηκε τη περίοδο της κατοχής, ανάμεσα στο Νοέμβριο του 1941 και τον Μάιο του 1942. Εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα το 1943. Πρωταγωνιστές της ιστορίας ο Γερόλυμος ο ναυαγός, ο Αντώνης ο Μονοπόδαρος και τρεις γυναίκες διαφορετικές μέσα στη κοινωνία του νησιού: Η Ελένη η κόρη του Αντώνη, μια γυναίκα ελεύθερη που αρνείται να παντρευτεί, η τυφλή γριά μάντισα Χουχού αυτή που ένιωσε τον έρωτα από δεκάδες εραστές ως τα μπούνια και τώρα καταριέται την υποκρισία των ντόπιων, και εκείνη …η γυναίκα με τα πράσινα νερένια μάτια και την άσπρη σκόνη.

Οι άνδρες του νησιού χρόνια στα καράβια να λείπουν, οι γυναίκες μαραζώνουν και περιμένουν. Η ιστορία ξεκινάει με ένα χειρόγραφο που βρέθηκε στην νήσο Ταιλί και μιλά για ένα ναυάγιο λίγο έξω από τη Τήλο. Δεν θέλω να πω τίποτε περισσότερο για την ιστορία αυτή καθ αυτή, που περιγράφει με αριστουργηματικό τρόπο ο λογοτέχνης.

… Η ιστορία είναι παλιά και παράξενη τόσο, που δεν ξέρει κανείς που τελειώνει η αλήθεια για ν’ αρχίσει η φαντασία μιας ζωής σπίρτου και τοξινώσεων. Η αλήθεια όμως τι μας νοιάζει εμάς, τους δραπέτες, τους λιποτάχτες της στεγνής λογικής των τριών διαστάσεων; Την τέταρτη κυνηγούμε, την άϋλη κι άπιαστη, τη φευγάτη από το κοσμικό περίγραμμα των ματιών μας. Τη φυγή ζητάμε στο άπειρο, στον ίλιγγο της φαντασίας. Αυτή που θα μας γλυτώσει από τον ανθρώπινο πίθηκο των αταβικών φόβων, από το συχαμερό μέρμηγκα της καθημερινής φαγοπεπτοαφοδευτικής πραγματικότητας. Ας γίνουμε τζιτζίκια κι ας τραφούμε με δροσιές αυγινές. Ας γίνουμε χίμαιρες κι ας ξεδιψάσουμε από νάματα παραμυθιών και θρύλων. Δεν έχω να προσθέσω άλλο σχόλιο. Σας παρουσιάζω παρακάτω το παράξενο κείμενο που μου χάρισε ο ιερέας της Ταϊλί, όπως είναι και βρίσκεται στο παλιό κιτρινισμένο τετράδιο. Και προσπαθήστε να προσαρμόσετε τη δούλη ψυχή του σκλαβωμένου σας κορμιού πάνω στην ελεύθερη φυγή των φτερωτών λόγων. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)  

Οι ήρωες που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο του Καραγάτση, είναι αυτοκαταστροφικοί. Ζουν τον έρωτα με όλο το αρχαικό βάθος του πόνου, του πόθου και του θρήνου. . Τα πάντα δείχνουν να είναι ανίσχυρα μπροστά στον ερωτισμό, τη σεξουαλική ακόρεστη πείνα και τα τερτίπια του έρωτα  Όμως το ασύλληπτό που είναι πάνω από τις ανθρώπινες δυνάμεις, παρασέρνει και αλλάζει τις ζωές όλων, μαζί και  τη γεωγραφία του τοπίου. Οι άνθρωποι είναι το ίδιο ανίσχυροι μπροστά στον ίμερο και στη φύση

«Το Χαμένο Νησί», σε ποιους προτείνω να το διαβάσουν

Είναι μία από τις λίγες φορές που δυσκολεύομαι να πω σε ποιους μπορεί να αρέσει ένα βιβλίο. Δεν έχει να κάνει με τη κουλτούρα, ή με αυτά που έχει συνηθίσει να διαβάζει κάποιος. Είναι ένα βιβλίο που πιστεύω, πως αυτό σε διαλέγει, δεν το επιλέγεις εσύ. Για αυτό αντί να πω σε ποιους το προτείνω, θα προσπαθήσω να περιγράψω τι συνέβη σε μένα όταν το πρωτοδιάβασα.

Όταν  αυτό το βιβλίο, όταν έπεσε στα χέρια μου ήμουν ένας 25χρονος υπερφίαλος αγράμματος νέος που πίστευε μέχρι τότε, ότι επειδή είχε ξεφυλλίσει κάποιο αριθμό βιβλίων πως διάβαζε λογοτεχνία. Το χαμένο Νησί στάθηκε αφορμή να πάρω στροφή 180 μοίρες και να εκτιμήσω πρώτα από ολα, τι σημαίνει να διαβάζεις ένα έργο στη μητρική σου γλώσσα. Για μένα υπήρξε ένα εμβληματικό βιβλίο Αρχικά ούτε καν πήγε  το μυαλό μου, ότι διαβάζω ένα αριστούργημα της φανταστικής λογοτεχνίας. Γιατί ίσως τότε δεν είχε ακόμη τόσο σημασία το είδος των βιβλίων που διαβάζεις, αλλά τι διαβάζεις. Μάλιστα κείνη την εποχή περιφρονούσα τους Έλληνες λογοτέχνες ιδιαίτερα τους παλιούς ως παρωχημένους κατάλληλους μόνο για να διδάσκονται στα προβληματικά ελληνικά σχολεία και στα κατηχητικά. Με λίγα λόγια είχα τσίμπλες και μαζί φορούσα παρωπίδες. 

Ήταν ένα αναπάντεχο σοκ, μια έκρηξη φωτός, που ένιωσα να ανοίγει στο μυαλό μου μια άλλη διαδρομή, άγνωστη μεν αλλά παράξενα οικεία. Τότε ήταν που ξεκίνησα να μυρίζομαι πως όλο το στυλ γραφής και το ύφος χάνονται στη μετάφραση. Συνειδητοποίησα επίσης πως στυλ και ύφος δεν ειναι μόνο αυτό που χονδροειδέστατα πίστευα και θαύμαζα μέχρι τότε, όπως Πχ τον χτυπητά βρώμικο ρεαλισμό του Μπουκόφσκι, αλλά κάτι παραπάνω. Δεν έχει να κάνει με τη δύναμη και την ακριβή θέση των λέξεων σε μια πρόταση. Ο μεγάλος λογοτέχνης δεν σε εξαναγκάζει να τον προσέξεις, δεν κραυγάζει. Αντί να σε μπουκώνει με την ένταση της φθηνής μυρωδιάς, σε απογειώνει και σε μαγεύει με ένα φίνο άρωμα.

«Το Χαμένο Νησί», κάποιοι λένε πως δεν είναι το καλύτερο βιβλίο του Καραγάτση. Δεν με αφορά αυτό!. Εμένα έγινε ένα από τα αγαπημένα μου. Συνέβη με τον μυστηριώδη τρόπο που ερωτεύεσαι με τη πρώτη ματιά. Είναι το είδος της ταραχης που είναι δίδυμη με τη γαλήνη.. Ανεξήγητα.  Όπως λες αυτή η γυναίκα είναι για μένα, είπα και εγω αυτό το βιβλίο είναι για μένα. Μου άνοιξε το δρόμο και διάβασα όλα τα υπόλοιπα έργα του Καραγάτση όπως και άλλα αριστουργήματα της Ελληνικής λογοτεχνίας που με συνεπήραν. Ουσιαστικά από αυτό το βιβλίο ξεκίνησα να αγαπώ και να εκτιμώ τους Έλληνες συγγραφείς.
Επιμύθιο: Μπροστά σ αυτό το βιβλίο «Το Χαμένο Νησί», κάθε φορά που το διαβάζω, ακόμη και σήμερα, δυσκολεύομαι να μείνω αδιάφορος.  Και  επιπλέον θέλω πάντα να πάω στη Τήλο.

«Το Χαμένο Νησί»
Φανταστική Νουβέλα
Μ. Καραγάτσης
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Έτος έκδοσης 1943

Προτείνει ο Πέτρος Γραμμενίδης